Alcohol-, tabak-, en drugsgebruik onder studenten
Het Trimbos-instituut monitort het gebruik van alcohol, tabak (roken) en drugs onder jongeren. Op basis van wetenschappelijke kennis hebben wij diverse preventieve- en interventieprogramma’s ontwikkeld om professionals te ondersteunen.
Vragen?

Het bespreekbaar maken van middelengebruik is goed. Daarmee verlaag je de drempel om er met elkaar over te praten en aan te geven dat je misschien hulp nodig hebt. Maar als je er veel over praat en publiceert, kan je ook het beeld creëren dat iedereen gebruikt.
Michelle van der Horst, projectleider studenten en middelengebruik
Feiten en cijfers
Monitoren middelengebruik studenten
Studenten die veel middelen gebruiken zijn vaker mannelijke studenten en studenten die op kamers wonen. Dit blijkt uit cijfers uit 2021. Vergeleken met leeftijdsgenoten die niet studeren of de bevolking in zijn geheel, drinken studenten meer alcohol en gebruiken meer drugs, vooral cannabis en xtc. De cijfers van deze monitor zijn ook te vinden op de website van de Nationale Drug Monitor.
Middelengebruik mbo- en hbo-studenten
Het alcoholgebruik van 16-18-jarige mbo- en hbo studenten is sinds 2015 behoorlijk stabiel. Hoewel in 2019 het aantal rokende mbo- en hbo-studenten van 16-18 jaar af nam, is dit in 2021 niet verder gedaald. Het aantal lachgasgebruikers is tussen 2019 en 2021 wel gedaald. Maar studenten dié lachgas gebruiken, gebruiken wel meer per keer.
Wie gebruikt wat?
Voor betere alcohol- en drugsvoorlichting richting jongeren die uitgaan, moeten we beter weten wie wat gebruikt. Dat brengen we beter in kaart met onder meer het Persona-onderzoek en het Europese ALAMA-onderzoek.
Alcohol en studenten
In het dossier Alcohol en studenten worden de motieven van studenten om alcohol te drinken en de risico- en beschermende factoren beschreven. Ook wordt er ingegaan op de gezondheidsrisico’s en maatschappelijke kosten van alcoholgebruik door studenten, de introductietijd, het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik in relatie tot studenten, internationale studenten en wie wie is in studentenland.
Toolkit: risicovol middelengebruik voorkomen
Ga zelf aan de slag om risicovol middelengebruik onder studenten te voorkomen. Deze tools bieden ondersteuning daarbij. Van kennisproducten tot interventies.
Kennisproducten
- Rapport Monitor mentale gezondheid en middelengebruik studenten hoger onderwijs
- Factsheet Internationale studenten
- Factsheet Cannabis en studie
- Facsheet Oneigenlijk gebruik ADHD-medicatie
- Online dossier met wetenschappelijke informatie alcohol en studenten
- Website Vroegsignalering alcohol bij studenten
Beleid
- Handleiding voor gemeenten voor het opzetten van alcoholbeleid studenten
- Rapport Effectief alcoholbeleid en implementatie hiervan in het hoger onderwijs (volledig rapport)
- Interactieve PDF Effectief alcoholbeleid en implementatie hiervan in het hoger onderwijs (verkort rapport)
- Informatie over alcohol- en drugsbeleid voor onderwijsinstellingen
- Informatie over alcohol- en drugsbeleid voor introductiecommissies
- Werkwijzer Vroegsignalering alcoholproblematiek op het werk
- Voorbeeld: alcoholbeleid van de Universiteit Utrecht
- Voorbeeld: convenant verantwoord alcoholgebruik studentenverenigingen Groningen
Handreikingen en werkkaarten
- Handleiding Signalering, screening en kortdurende interventie van risicovol alcoholgebruik
- Handleiding voor gemeenten voor het opzetten van alcoholbeleid studenten
- Werkkaart Risicovol alcoholgebruik studenten
Sociale kaarten
- Sociale kaart: functies binnen het hoger onderwijs
- Sociale kaart: vind een preventiewerker bij jou in de buurt
Interventies
- Overzicht van effectieve interventies voor alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen (11-24 jaar)
- IkPas: website die ondersteunt bij een maand niet drinken
- Korte gespreksreeks om problematiek in kaart te brengen Moti-4
- Posters met misvattingen over vapen
- Wat Drink Jij: website voor hbo en universitaire studenten
Bijeenkomsten en trainingen
Kennisproducten
- Rapport Monitor mentale gezondheid en middelengebruik studenten hoger onderwijs
- Factsheet Internationale studenten
- Factsheet Cannabis en studie
- Facsheet Oneigenlijk gebruik ADHD-medicatie
- Website Vroegsignalering alcohol bij studenten
Beleid
- Handleiding voor gemeenten voor het opzetten van alcoholbeleid studenten
- Informatie over alcohol- en drugsbeleid voor introductiecommissies
- Informatie over alcohol- en drugsbeleid voor studentenverenigingen
- Voorbeeld: alcohol- en drugsbeleid Utrechtse Introductietijd
- Voorbeeld: alcoholbeleid van de Universiteit Utrecht
- Voorbeeld: convenant verantwoord alcoholgebruik studentenverenigingen Groningen
Handreikingen en werkkaarten
- Handleiding voor gemeenten voor het opzetten van alcoholbeleid studenten
- Handleiding Signalering, screening en kortdurende interventie van risicovol alcoholgebruik
- Werkkaart Risicovol alcoholgebruik studenten
- Handleiding voor gemeenten om dronkenschap en doorschenken in het uitgaansleven tegen te gaan
Sociale kaarten
- Sociale kaart: functies binnen het hoger onderwijs
- Sociale kaart: vind een preventiewerker bij jou in de buurt
Interventies
- Overzicht Effectieve interventies voor alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen (11-24 jaar)
- IkPas: website die ondersteunt bij een maand niet drinken
- Posters met misvattingen over vapen
- Wat Drink Jij: website voor hbo en universitaire studenten
Bijeenkomsten en trainingen
- Inspiratiesessies Studenten en middelengebruik
- E-learning Verantwoord schenken voor studentenverenigingen
- Training Instructie Verantwoord Alcoholschenken (IVA)
Best practices
Kennisproducten
- Rapport Monitor mentale gezondheid en middelengebruik studenten hoger onderwijs
- Factsheet Internationale studenten
- Factsheet Cannabis en studie
- Facsheet Oneigenlijk gebruik ADHD-medicatie
- Online dossier met wetenschappelijke informatie alcohol en studenten
- Website Vroegsignalering alcohol bij studenten
Handreikingen en werkkaarten
- Handleiding voor gemeenten voor het opzetten van alcoholbeleid studenten
- Handleiding Signalering, screening en kortdurende interventie van risicovol alcoholgebruik
- Werkkaart Risicovol alcoholgebruik studenten
- Handleiding voor gemeenten om dronkenschap en doorschenken in het uitgaansleven tegen te gaan
Beleid
- Handleiding voor gemeenten voor het opzetten van alcoholbeleid studenten
- Rapport Effectief alcoholbeleid en implementatie hiervan in het hoger onderwijs (volledig rapport)
- Interactieve PDF Effectief alcoholbeleid en implementatie hiervan in het hoger onderwijs (verkort rapport)
- Informatie over alcohol- en drugsbeleid voor instellingen voor verslavingszorg
- Informatie over alcohol- en drugsbeleid voor onderwijsinstellingen
- Informatie over alcohol- en drugsbeleid voor studentenverenigingen
- Informatie over alcohol- en drugsbeleid voor introductiecommissies
- Voorbeeld: alcohol- en drugsbeleid Utrechtse Introductietijd
- Voorbeeld: alcoholbeleid van de Universiteit Utrecht
- Voorbeeld: convenant verantwoord alcoholgebruik studentenverenigingen Groningen
Sociale kaarten
- Sociale kaart: functies binnen het hoger onderwijs
- Sociale kaart: vind een preventiewerker bij jou in de buurt
Interventies
- Overzicht Effectieve interventies voor alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen (11-24 jaar)
- IkPas: website die ondersteunt bij een maand niet drinken
- Korte gespreksreeks om problematiek in kaart te brengen Moti-4
- Posters met misvattingen over vapen
- Wat Drink Jij: website voor hbo en universitaire studenten
Bijeenkomsten en trainingen
- Inspiratiesessies Studenten en middelengebruik
- E-learning Verantwoord schenken voor studentenverenigingen
- Training Instructie Verantwoord Alcoholschenken (IVA)
Best practices
- Vrijwilligersproject LOS: voorlichting over alcohol, drugs en seks door studenten
- Regioproject Skip die trip: denormalisering van drugs
Websites
Kennisproducten
- Rapport Monitor mentale gezondheid en middelengebruik studenten hoger onderwijs
- Online dossier met wetenschappelijke informatie alcohol en studenten
Handreikingen en werkkaarten
- Handleiding voor gemeenten voor het opzetten van alcoholbeleid studenten
- Handleiding voor gemeenten om dronkenschap en doorschenken in het uitgaansleven tegen te gaan
Beleid
- Handleiding voor gemeenten voor het opzetten van alcoholbeleid studenten
- Informatie over alcohol- en drugsbeleid voor introductiecommissies
- Voorbeeld: alcohol- en drugsbeleid Utrechtse Introductietijd
Sociale kaarten
- Sociale kaart: functies binnen het hoger onderwijs
- Sociale kaart: vind een preventiewerker bij jou in de buurt
Interventies
- Overzicht Effectieve interventies voor alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen (11-24 jaar)
Bijeenkomsten en trainingen
Best practices
Interventies
Websites
- Publieksinformatie over alcohol
- Publieksinformatie over roken
- Publieksinformatie over gamen
- Publieksinformatie over drugs
- Informatieve website voor gebruikers van drugs
Zelfhulp
- ikstopnu.nl: informatieve website voor jongvolwassenen om te stoppen met roken
- Zelfhulpmodules van Jellinek over alcohol, tabak, gokken en cocaïne
- Wat Drink Jij: app die ondersteunt om minder te drinken
- Quiddy: app die studenten ondersteunt bij het stoppen met roken
Best practices
- Vrijwilligersproject LOS: voorlichting over alcohol, drugs en seks door studenten
- Vrijwilligersproject Unity: voorlichting over drugs door studenten
Sociale kaarten
Beleid
Kennisproducten
- Rapport Monitor mentale gezondheid en middelengebruik studenten hoger onderwijs
- Factsheet Internationale studenten
- Factsheet Cannabis en studie
- Facsheet Oneigenlijk gebruik ADHD-medicatie
- Online dossier met wetenschappelijke informatie alcohol en studenten
Handreikingen en werkkaarten
- Handleiding voor gemeenten voor het opzetten van alcoholbeleid studenten
- Handleiding voor gemeenten om dronkenschap en doorschenken in het uitgaansleven tegen te gaan
Beleid
Sociale kaarten
Interventies
- Overzicht Effectieve interventies voor alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen (11-24 jaar)
- IkPas: website die ondersteunt bij een maand niet drinken
- Wat Drink Jij: website voor hbo en universitaire studenten
Bijeenkomsten en trainingen
Websites
- Publieksinformatie over alcohol
- Publieksinformatie over roken
- Publieksinformatie over gamen
- Publieksinformatie over drugs
- Informatie project Gezonde focus: terugdringen oneigenlijk gebruik ADHD-medicatie.
- Informatieve website voor gebruikers van drugs
- Informatie voor ouders over hun rol tijdens de studententijd van hun kind
Zelfhulp
Best practices
Publicaties en producten
-
Harder Better Faster Stronger?
Op dit moment lijkt de maatschappelijke aandacht voor mentaal welzijn en mentale druk onder studenten groter dan ooit. De grondslag voor deze…
-
Handreiking prestatiedruk en stress onder studenten ...
Al langere tijd zijn er zorgen over stress en prestatiedruk bij studenten in het hoger onderwijs. Waar een bepaalde mate van druk en stress …
-
Monitor Mentale gezondheid en Middelengebruik Studen...
Voor het eerst is landelijk onderzocht hoe het staat met de mentale gezondheid van studenten in het hoger beroepsonderwijs en op de universit…
-
Oneigenlijk gebruik van ADHD-medicatie
ADHD-medicatie is medicatie die artsen voorschrijven aan patiënten met Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). Oneigenlijk gebruik i…
-
De (studenten)tijd van je leven!
In 2018 is het Nationaal Preventieakkoord (NPA) afgesloten met problematisch alcoholgebruik als één van de drie hoofdthema’s. De overheid hee…
-
Internationale studenten, mentale gezondheid en midd...
Ongeveer 12% van de Nederlandse studentenpopulatie is afkomstig uit het buitenland. Nederland is een populair land voor een buitenlandse erva…
-
Cannabis en studie
Cannabis is, na alcohol, in Nederland de meeste gebruikte drug onder jongeren. 25% van de 18-19 jarigen en 50% van de 20-24 jarigen heeft wel…
-
Alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen
Dit is het achtergronddocument bij het ‘Wat werkt’ dossier over de preventie van (overmatig) alcoholgebruik bij jongeren en jongvolwassenen o…
Nieuws en blogs
-
Nieuws
Studenten noemen opstapeling van onzekerheden als br...
Studenten die prestatiedruk en stress ervaren geven aan dat dit enerzijds komt door een opstapeling van onzekerheden in hun leven. Anderzijds... -
Nieuws
Gebruik van alcohol en tabak onder mbo- en hbo-stude...
Hoewel in 2019 het aantal rokende mbo- en hbo-studenten van 16-18 jaar af nam, is dit in 2021 niet verder gedaald. Ook het alcoholgebruik ver... -
Nieuws
Nieuw onderzoek naar prestatiedruk bij studenten
Al langere tijd zijn er zorgen over stress en prestatiedruk bij studenten in het hoger onderwijs. Bijna alle studenten ervaren stress (97%) e... -
Nieuws
Sommige studenten kunnen niet meer studeren zonder A...
Bijna één op de twintig studenten gebruikte het afgelopen jaar ADHD-medicatie zonder recept van een arts. Daarmee denken ze beter te kunnen s... -
Blog
Verbinding verbroken: Hoe krijg je studenten weer ge...
De drempel voor studenten in het mbo, hbo of wo om weer de schoolbanken in te duiken blijkt hoog. Docenten klagen over een gebrek aan motivat... -
Blog
De comeback van het nachtleven: zo ga je om met al d...
Na bijna twee jaar is de nacht weer geopend. De clubs zijn weer open én gaan tot diep in de nacht door. Als we willen dat het voor iedereen e... -
Nieuws
Hoger onderwijs moet werk maken van mentale gezondhe...
Afgelopen week werd bekendgemaakt dat het openen van de hogescholen en universiteiten onderdeel is van de versoepelingen binnen de coronamaat... -
Nieuws
Koningin Máxima bezoekt Trimbos-instituut
Het Trimbos-instituut mocht vandaag ter ere van haar 25-jarig jubileum Hare Majesteit Koningin Máxima ontvangen. Bij haar bezoek sprak Koning... -
Nieuws
Nieuw protocol voor MBO-scholen: wat te doen na (pog...
"Je kan als school de communicatie na een zelfdoding van een student maar één keer goed doen en niet iedere school hoeft het wiel opnieuw uit... -
Nieuws
Cannabisgebruik en ervaringen studenten in kaart geb...
Hoeveel en hoe vaak blowen studenten, wat zijn de redenen voor gebruik en wat zijn de gevolgen? In de factsheet 'Cannabis & Studie' zijn ... -
Blog
Een goede sociale start, on- én offline, is belangri...
Deze weken starten 50.000 studenten een nieuw leven in een nieuwe stad. De maatregelen die onlangs zijn ingesteld om het virus in te dammen, ... -
Nieuws
Preventieakkoord: vooral verleidingen, weinig verboden
Het Preventieakkoord is een belangrijke stap richting een gezondere samenleving, zeggen deskundigen van het Trimbos-instituut. Maar om echt i...