Aandacht voor studentenwelzijn onverminderd van belang ondanks lichte verbetering

Ruim 32.000 studenten van 24 Nederlandse hogescholen en universiteiten namen deel aan de tweede meting van de Monitor Mentale gezondheid en Middelengebruik Studenten hoger onderwijs (MMMS). Dat onderzoek wordt uitgevoerd door het Trimbos-Instituut, RIVM en GGD GHOR Nederland in opdracht van de ministeries van OCW en VWS. De meting vond plaats in de periode april-mei 2023.

Lichte verbetering, ook nog klachten

De resultaten van 2023 tonen onverminderd het belang van aandacht voor studentenwelzijn. Het beeld van de tweede meting komt namelijk grotendeels overeen met dat van de eerste meting uit 2021: veel studenten ervaren een hoge mate van prestatiedruk en stress.

Wel zijn er aanwijzingen dat de mentale gezondheid op sommige punten is verbeterd ten opzichte van 2021. Minder studenten ervaren emotionele uitputtingsklachten, vaak prestatiedruk, en gevoelens van eenzaamheid. Hun leven beoordelen studenten met gemiddeld een 6,7 en ruim de helft (54%) van de studenten heeft een gemiddelde of hoge mate van veerkracht.

“Na 2021 hebben meer studenten met psychische klachten hiervoor advies of hulp ontvangen. Het einde van de coronapandemie kan hier een rol hebben gespeeld, omdat het contact met hulpbronnen eenvoudiger werd. Ook kan de toegenomen aandacht voor de mentale gezondheid van jongvolwassenen hebben bijgedragen.” – Jolien Dopmeijer

Maar nog altijd hebben ook veel studenten angst- en depressieklachten (44%) en (heel) veel stress (56%). De meest genoemde stressbronnen zijn de studie (61%) en de hoge kosten van het dagelijks leven (41%). Studenten die veel tijd voor ontspannende activiteiten ervaren of die veel sociale steun voelen, ervaren minder klachten. In 2023 blijkt iets minder dan de helft van de deelnemende studenten geen gevolgen van de coronacrisis meer te ervaren op hun mentale gezondheid (41%) en eenzaamheid (46%).

Alcohol- en drugsgebruik blijft op eenzelfde niveau

Het alcoholgebruik lijkt in 2023 niet te zijn afgenomen ten opzichte van 2021 en blijft bij relatief veel studenten overmatig, zwaar of riskant. Zo is 16% van de studenten die aan dit onderzoek hebben meegedaan een zware drinker. En drinkt dus minstens een keer per week minimaal 4 (v) of 6 (m) glazen alcohol op één dag. Hiermee blijven er zorgen bestaan over de risico’s die de hoge mate van alcoholgebruik met zich meebrengen.

Verder wint dagelijks of regelmatig vapen (4%) aan populariteit. Frequent cannabisgebruik, recent psychedelicagebruik en het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen zonder doktersvoorschrift komen minder vaak voor in 2023 dan in 2021. Onder meer studenten die in studentenhuisvesting wonen of een hoge studieschuld hebben, gebruiken vaker middelen.

“Anders dan bij psychische klachten ontvangt maar een klein deel van de studenten hulp of advies vanwege problemen door middelengebruik. De voornaamste reden is dat studenten met problemen door middelengebruik geen behoefte aan hulp of advies hebben”, aldus Jolien Dopmeijer.

Versterk vooral de sociaal-maatschappelijke context

De resultaten van de meting laten volgens de onderzoekers zien dat de mentale problemen en het middelengebruik van studenten niet los kunnen worden gezien van de sociale en maatschappelijke omgeving. Het gaat hierbij om factoren zoals woonsituatie, financiële lasten, sociale steun, sociale media, gamen en gokken, lid zijn van een sportvereniging, het hebben ervaren van stressvolle gebeurtenissen en de impact van maatschappelijke problemen zoals de krappe woningmarkt, de hoge kosten van het dagelijks leven en het klimaat.

“We moeten onze kennis over mentale gezondheid blijven vergroten en de veerkracht van de studenten blijven versterken,” zegt Jolien Dopmeijer. “Maar vooral ook in de sociale en maatschappelijke omgeving moeten acties worden ondernomen om de mentale gezondheid van studenten te bevorderen en risicovol middelengebruik onder hen te voorkomen of te verminderen. Dat vergt een integrale aanpak: vanuit ouders en/of opvoeders, onderwijs, preventie en zorg, beleid, wetenschap en maatschappij, nadrukkelijk samen met studenten.”

> Download het rapport: Monitor Mentale gezondheid en Middelengebruik Studenten hoger onderwijs 2023

> Download de factsheet Monitor Mentale gezondheid en middelengebruik Studenten 2023 

De MMMS is uitgevoerd door het Trimbos-instituut, RIVM en GGD GHOR Nederland in opdracht van de ministeries van OCW en VWS. Het onderzoek wordt de komende jaren (om de 2 jaar) herhaald om te kijken hoe de mentale gezondheid en het middelengebruik van studenten zich ontwikkelt.

Stijn, programma studentenwelzijn

Vandaag start ook Stijn, het nieuwe programma studentenwelzijn van het Trimbos-instituut en het Expertisecentrum Inclusief Onderwijs (ECIO), naar aanleiding van de eerste meting van de MMMS. Stijn helpt onderwijsinstellingen, gemeenten en preventie- en zorgprofessionals om samen stappen te zetten naar een beter studentenwelzijn. Het programma wordt gefinancierd door het ministerie van OCW en ook het ministerie van VWS is betrokken bij de ontwikkeling van Stijn. Stijn trapt vandaag af met een werkconferentie gericht op mentale gezondheid en middelengebruik.

Meer over studenten, jongeren en jongvolwassenen

Deze week verschijnt nog een aantal andere publicaties die verband houden met het welzijn van studenten en jongeren:

• De vijfde voortgangsrapportage van het Nationaal Programma Onderwijs: eerste verbeteringen zichtbaar, maar gevolgen coronacrisis nog niet voorbij
• Kwartaalonderzoek jongeren (Gezondheidsonderzoek COVID-19): Jongeren hebben door de coronaperiode het gevoel dat ze een belangrijk deel van hun leven hebben gemist.
• Factsheet Suïcide onder jongvolwassenen van 113 Zelfmoordpreventie: uitkomsten van onderzoek naar oorzaken en behoeften van jongvolwassenen tussen 20 en 30 jaar rondom suïcidaliteit