Toolkit voor preventiewerkers Helder op School
U werkt als preventiewerker bij een GGD of instelling voor verslavingszorg en u begeleidt scholen bij het implementeren van Helder op School, hét preventieprogramma over alcohol, roken, drugs en gamen voor het primair onderwijs, voortgezet onderwijs (incl. vso en pro) en middelbaar beroepsonderwijs. Op dit deel van de website vindt u informatie en tools die u daarbij ondersteunen.
Wat houdt het begeleidingstraject in?
Implementatie van Helder op School vraagt vooral het eerste jaar veel aandacht, maar ook in de jaren daarna vervult u als begeleider een belangrijke functie.
- De start
Het opstarten van Helder op School vraagt om een goede relatie en een gedegen plan. Lees de aandachtspunten voor de eerste gesprekken met de school. - Het plan
De eerste fase is het maken van een plan voor het eerste schooljaar en het creëren van voldoende draagvlak om dit plan uit te voeren. Bekijk de stappenplannen bij de tools voor beleid. - Het eerste jaar
De school gaat beleid formuleren en schoolregels opstellen. Er wordt nagedacht over handhaving en sancties bij overtreden. De structuur voor zorg wordt opgezet, er worden keuzes gemaakt voor educatiematerialen en docenten worden getraind. - De volgende jaren
Als Helder op School eenmaal geïmplementeerd is, is het aan te bevelen om de uitvoering van het beleid jaarlijks te evalueren. U kijkt samen terug op de activiteiten van het afgelopen schooljaar en maakt afspraken over de activiteiten van het komend schooljaar. Alle onderdelen passeren de revue en u bekijkt waar bijsturing of een extra impuls nodig is. Gebruik de checklist voor evaluatie.
Richtlijnen verslavingspreventie binnen het onderwijs
Verslavingspreventie Nederland (VPN) en het Trimbos-instituut hebben samen een richtlijn ontwikkeld voor verslavingspreventie in het onderwijs. Deze richtlijn is bestemd voor preventiewerkers van GGD'en en instellingen voor verslavingszorg. Per type onderwijs en leeftijdsfase staat in een helder overzicht aangegeven welke preventieve interventies in te zetten zijn. De richtlijn geeft professionals duidelijkheid over de manier van werken, de beschikbare interventies en de theoretische onderbouwing. Het is een dynamisch document, dat steeds bijgewerkt wordt aan de hand van nieuwe inzichten.
Best Practice
Toen een paar jaar geleden bleek dat het middelengebruik onder Nijmeegse scholieren steeg, sloegen de gemeente Nijmegen, de GGD Gelderland-Zuid, preventiewerkers van Iriszorg, scholen en ouders de handen ineen. Dit resulteerde in een gezamenlijke aanpak rondom de implementatie van Helder op School op alle Nijmeegse middelbare scholen, om te voorkomen dat leerlingen roken, alcohol drinken, drugs gebruiken of (te veel) gamen.
Bekijk hier de film over de Nijmeegse integrale aanpak
Succesfactoren Helder op School
- Draagvlak
Het is belangrijk dat alle geledingen binnen de school betrokken zijn. Stimuleer de school in alle fases van het proces om draagvlak te creëren door alle partijen aan het woord te laten, een brede werkgroep te formeren en de schooldirectie uit te nodigen voor belangrijke gesprekken. - Communicatie
Voor het slagen van Helder op School is communicatie van essentieel belang. De school communiceert de regels met leerlingen of studenten, medewerkers, ouders en andere betrokkenen, zodat iedereen ook echt van alle afspraken op de hoogte is. In het beleid wordt vastgelegd hoe de school dit doet. - Financiering
U kunt voor de school nagaan welke mogelijkheden er zijn voor financiering van (een deel van) de kosten, zoals gemeentelijke subsidies, lokale fondsen of het ondersteuningsaanbod van Gezonde School.
Helder op school Inspiratiedag
Op 23 november 2023 organiseerde Helder op school een inspiratiedag. Bekijk hier de presentaties van de dag:
- Aletta Smits: “Hoe werkt het puberbrein en welke keuzes maken pubers daardoor”
- Gisèle Hoevenaars (IrisZorg): “Integrale aanpak in Nijmegen"
- Beleid
- Signaleren
- Ouderbetrokkenheid
- Keuzebaas
- In Charge
- Level Up Your Balance
- Foto's van de inspiratiedag
Meld je aan voor de digitale nieuwsbrief voor preventieprofessionals
(ca. 4x per jaar)
> Bekijk de nieuwsbrief van april 2024 hier
Voor nieuwe preventiewerkers
Voor nieuwe preventieprofessionals van de GGD of instelling voor verslavingszorg, biedt Helder op School sinds 2021 een introductiecursus aan. Bij de introductiecursus wordt een toelichting gegeven op de pijlers van schoolgezondheidsbeleid en de rol van de preventieprofessional hierbij. Ook worden de beschikbare materialen kort toegelicht. Afsluitend is er een web wandeling om snel inzicht te geven in alle overige ondersteunende materialen.
Train-de-trainers Helder op School
Onze lesprogramma's worden meestal klassikaal gegeven door docenten.
Daarom zijn de lesprogramma's van Helder op School voorzien van een docententraining waarin naast de inhoud en werking van het lesprogramma, de vaardigheden centraal staan die nodig zijn voor het uitvoeren van de lessen.
De docententrainingen worden gegeven door de preventiewerkers die hiervoor een train-de-trainer volgen bij Helder op School.
Opzet train-de-trainers
Het trainingsaanbod is opgesplitst in een ‘Basismodule Trainingsvaardigheden’ én in modules per lespakket. Helder op School komt hiermee tegemoet aan de wens van onze preventieprofessionals om overlappingen en herhalingen uit de train-de-trainers te halen. Ook de uitvoering van de lespakketten door docenten wordt hierdoor versterkt.
Basismodule
Het trainen van docenten is een belangrijk onderdeel binnen de implementatie van Helder op School. De lespakketten hebben bij leerlingen positief effect als de docent in staat is ze goed uit te voeren.
De Basismodule Trainingsvaardigheden richt zich daarom geheel op het trainen van docenten. Hoe doe je dat, wat geef je docenten mee, waar moeten docenten op letten zodat zij een les op een effectieve manier aanbieden aan de leerlingen?
Wat biedt de basismodule?
- didactische- en trainingsvaardigheden
- discussie en oefeningen over het overbrengen van de sociale norm en de gezonde boodschap
- oefenen met en gebruik maken van verschillende werkvormen
- opbouw en onderdelen van docententrainingen
- toegang tot de train de trainer modules voor de diverse lespakketten
- gelegenheid om kennis te maken met collega’s uit het werkveld.
Modules per lespakket
Wat bieden de modules voor de lespakketten?
- uitleg over de inhoud van het hele lespakket (kennisoverdracht, opdrachten, gesprekken met leerlingen, training van docenten, ouderparticipatie)
- uitvoering van de docententraining
- informatie en discussie over de inzet en promotie van de lespakketten en leermiddelen
- inzet van ouderparticipatie
- toegang tot alle materialen die nodig zijn om een docententraining te verzorgen.
Praktische informatie
Eerstvolgende trainingen:
15 februari 2024 (12.00 - 16.45 uur)
> Basismodule Trainersvaardigheden (live, Trimbos-instituut)
26 februari 2024 (14.00 - 16.00 uur)
> Module Samen Fris (2 uur, online)
4 maart 2024 (14.00 - 16.00 uur)
> Module Frisse Start (2 uur, online)
11 maart 2024 (14.00 - 16.00 uur)
> Module Keuzebaas (2 uur, online)
25 maart 2024 (14.00 - 16.30 uur)
> Module In Charge (2,5 uur, online)
9 april 2024 (14.00 - 16.30 uur)
> Module Be wise, think twice (2,5 uur, online)
Toolkit trainen
Voor alle geregistreerde trainers van Helder op School is een ‘Toolkit Trainen’ beschikbaar. De toolkit is toegankelijk via de trainersomgeving van de Trimbos Academie.
Ook helder op school over...
Lachgas
Het gebruik van lachgas is de laatste tijd vaak in het nieuws. Als preventiewerker krijgt u waarschijnlijk vragen van scholen op dit gebied. U kunt dan het volgende adviseren.
- Het is raadzaam om lachgas op te nemen in het schoolbeleid. Bijvoorbeeld: wat doet de school als er patronen op school worden gevonden?
- Algemene voorlichting aan leerlingen over lachgas wordt afgeraden. Immers, de meeste jongeren (92%-95%) gebruiken geen lachgas. De kans is aanwezig dat lessen de nieuwsgierigheid prikkelen van leerlingen die het middel nog nooit gebruikt hebben, een ongewenst, averechts effect. Wel kan de preventiewerker het gesprek aangaan met leerlingen die lachgas hebben gebruikt.
- Voorlichting aan ouders tijdens ouderavonden kan wel zinvol zijn. Er hoeft geen speciale ouderavond over lachgas georganiseerd te worden, maar tijdens ouderavonden over tabak, alcohol en drugs kan ook aandacht worden besteed aan lachgas. Ouders kunnen tijdens de ouderavond tips krijgen hoe ze het gesprek met hun kind aan kunnen gaan.
Om scholen te ondersteunen bij dit onderwerp is er een Toolkit lachgas.
Dealen
Een veilig schoolklimaat is noodzakelijk om dealen te kunnen tegengaan. Streef naar openheid en duidelijkheid over het schoolbeleid rond dealen. Als er meer bewustzijn is op het gebied van drugsgebruik op school, zullen schoolleiding, docenten, onderwijsondersteunend personeel én leerlingen eerder signalen oppikken van gebruik, misbruik en dealen, en deze ook naar voren durven brengen. Preventief controleren op dealen en drugsbezit is vooral effectief als het voor leerlingen en ouders duidelijk is wat de gevolgen zijn, zoals schorsing of het niet mee mogen doen aan bepaalde activiteiten.
Het kan handig zijn om plaatsen waar makkelijk gedeald kan worden te controleren, zoals garderobes, toiletruimten of het fietsenhok. Lees meer over dealen op school.
Trimbos Nieuwsflitsen
Ontvang zo'n 2 keer per maand nieuws, uitnodigingen voor activiteiten, nieuwe publicaties en vacatures van het Trimbos-instituut.
