Het Trimbos-instituut geeft inzicht in de mentale gezondheid en het alcohol-, tabak- en drugsgebruik van de Nederlandse jeugd, doet onderzoek en biedt praktische tools om het welzijn van jongeren te vergroten.
Werken aan een (mentaal) gezonde jeugd doen we samen
Wij werken samen met GGD'en, Instellingen voor Verslavingszorg (IVZ), onderwijs, gemeenten, universiteiten, verloskundige praktijken en samenwerkingsverbanden, kinderartsen, jeugdgezondheidszorg, ziekenhuizen, huisartsen, kraamzorg, stoppen-met-roken coaches, Samenwerkende Gezondheidsfondsen, Regionale Kenniswerkplaats Jeugd- en Gezin Centraal, Kenniswerkplaats Jeugd Utrecht Stad, Pharos, LOT-i, Nederlands Jeugsinstituut (NJi), Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), schoolpsychologen, Gezonde School en het RIVM.
Het Trimbos-instituut is onderdeel van het Consortium Angst en Depressie bij Jongeren. Samen met andere partijen onderzoeken we welke elementen depressie-interventies effectief maken, zoals bij cognitieve gedragstherapie (CGT).
Onze opdrachtgevers zijn onder andere het ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), ZonMw, FNO, het ministerie Justitie en Veiligheid (JenV), het ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), UNICEF Nederland en RIVM.
De adolescentie is een periode van mogelijkheden, maar ook een van kwetsbaarheid en risico's. Een belangrijke periode dus om in te investeren en om veel over te weten
Mentale gezondheid van de jeugd
Wij willen op een positieve manier bijdragen aan de sociaal-emotionele ontwikkeling en het mentaal welbevinden van onze jeugd en streven ernaar de gaten te dichten in de kennis over kwetsbare jeugdigen en de psychische problemen van kinderen en jongeren.
"Door het mentaal welzijn van de Nederlandse jeugd en de werking van bestaande preventieprogramma’s (beter) in kaart te brengen, kunnen we preventie zo optimaal mogelijk inrichten", aldus Marloes Kleinjan (Programmahoofd Jeugd en hoogleraar) in haar oratie.
Feiten en cijfers
Hoe gaat het met studenten?
(2021) De helft van de studenten (51%) ervaart psychische klachten (zoals angst en somberheid), van wie 12% in ernstige mate. Hun mentaal welbevinden (dat is: veerkracht, positieve mentale gezondheid en levenstevredenheid) is niet in balans. Er blijkt een samenhang te zijn tussen het mentaal welbevinden en psychische klachten: bij studenten met een sterke positieve mentale gezondheid of veerkracht komen minder vaak psychische klachten voor.
> Bekijk het rapport
> Meest opvallende cijfers
Staat het geluk van tieners onder druk?
Er zijn steeds meer signalen dat het mentaal welzijn van jongeren in Nederland onder druk staat. Met het onderzoek 'Geluk onder druk?' in opdracht van UNICEF Nederland hebben wij het mentaal welzijn van tieners onder de loep genomen.
Er zijn meer eenduidige definities van mentale gezondheid jeugd nodig
Door het gebruik van verschillende termen voor het beschrijven, duiden en definiëren van de mentale gezondheid bij jeugd is het lastig om tot een eenduidig beeld van de mentale gezondheid van jongeren te komen. Als stap richting meer eenduidigheid hebben wij samen met het RIVM het concept ‘mentale gezondheid bij jeugd’ in kaart gebracht.
HBSC: terugkerend onderzoek naar welzijn van jongeren
HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) is een representatief onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van de schoolgaande jeugd van 11 tot en met 16 jaar. Onderwerpen zijn onder andere middelengebruik, seksualiteit en welbevinden. Het onderzoek wordt elke vier jaar herhaald in 48 landen.
Nederlandse basisscholieren beoordelen hun leven gemiddeld met een 8,3. Middelbare scholieren met een 7,6. Daarmee zijn Nederlandse jongeren de gelukkigste van Europa. Ze zijn overwegend positief over hun relatie met hun ouders, vrienden en klasgenoten.
Tegelijkertijd laat HBSC zien dat 1 op de 5 jongeren last heeft van emotionele problemen. De helft van de Nederlandse jeugd ervaart psychosomatische klachten, zoals slaapproblemen, hoofdpijn en zenuwachtigheid. Het gaat op een aantal vlakken dus niet goed met Nederlandse jongeren.
Jongeren geven al jaren aan dat ze last hebben van de presatiedruk op school
- Marloes Kleinjan in een interview met Tijdschrift voor Orthopedagogiek
Wat we ondanks HBSC nog niet weten
HBSC geeft een goed beeld van de jeugd; ook kwetsbare jongeren nemen deel. Wat het HBSC-onderzoek niet vertelt is hoe kwetsbaar deze groep precies is. En welke psychische klachten en stoornissen precies spelen binnen deze groep. HBSC is een momentopname die elke vier jaar plaatsvindt, met steeds andere deelnemers. We volgen ondervraagde jongeren niet, zoals dat bij volwassenen bij het onderzoek NEMISIS-2 wél gebeurt. Onbeantwoorde vragen zijn bijvoorbeeld:
- Hoeveel jongeren hebben op dit moment een depressie, angststoornis, ADHD, OCD of gedragsstoornis?
- Hoe lang duurt een depressie bij jongeren?
- Welke jongeren lopen het meeste risico op psychische aandoeningen?
Het antwoord vinden op deze vragen draagt in belangrijke mate bij aan het ontwikkelen van een effectief geestelijk gezondheid- en preventiebeleid.
Ga aan de slag met bevordering welzijn jeugd
Rondom Jong
Rondom Jong is een wegwijzer voor professionals die depressiepreventie voor jongeren beter willen organiseren.
Family Check-up
De Family Check Up is een, in de Verenigde Staten ontwikkelde, kortdurende gezinsinterventie gericht op het ondersteunen van (probleem)gezinnen bij de opvoeding.
Welbevinden op school
Ga aan de slag met sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen op school. Het programma Welbevinden op School biedt Gezonde School adviseurs en scholen handvatten. "Als een kind zich niet goed voelt heeft het ook geen nut om het onderwijs te geven, want het komt niet binnen. Dus je moet aan de onderkant zorgen dat het voor dat kind goed gaat, dan is de basis gelegd voor onderwijs", pleit Else Marijke Boekbinder (Intern Begeleider ‘De Parkschool’, Delft).
Happyles
Happyles is een klassikaal aanbod ter bevordering van welbevinden en geluk, en ter preventie van depressieklachten bij jongeren van 11 tot 25 jaar.
Handreikingen voor het onderwijs
Als leerlingen blijven rondlopen met nare gevoelens kan dat leiden tot psychosociale problemen. Als school speelt u een sleutelrol om dat te voorkomen:
Online aanbod voor jongeren
Wij bieden, samen met GGZ-instellingen die de uitvoering doen, Gripopjedip.nl en Kopstoring.nl aan. Dit is online aanbod voor jongeren met depressieklachten en voor jongeren met een ouder met psychische problemen of verslaving (KOPP/KVO). Bij beide interventies initiëren we trajecten voor doorontwikkeling, onderzoek en brede implementatie.
Zit je niet lekker in je vel?
Grip op je dip is er voor jongeren die somber zijn en zich beter willen voelen.
Gaat het niet goed met je ouders?
Op kopstoring.nl vind je hulp als je vader of moeder een verslaving of psychische problemen heeft.
Alcohol-, tabak-, en drugsgebruik onder jongeren
Het Trimbos-instituut monitort het gebruik van alcohol, tabak (roken) en drugs onder jongeren. Op basis van wetenschappelijke kennis hebben wij diverse preventieprogramma's ontwikkeld om professionals te ondersteunen.
Feiten en cijfers
Cijfers middelengebruik onder scholieren
Voor het eerst is in 2019 het gebruik van alcoholvrije dranken onderzocht: bijna 1 op de 10 jongeren drinkt dit wekelijks. Het gebruik van lachgas wint aan populariteit. In 2019 hebben meer jongeren in het voortgezet onderwijs ervaring met lachgas dan in 2015 (respectievelijk 10% en 8%).
Wie gebruikt wat?
Voor betere alcohol- en drugsvoorlichting richting jongeren die uitgaan, moeten we beter weten wie wat gebruikt. Dat brengen we beter in kaart met onder meer het Persona-onderzoek en het Europese ALAMA-onderzoek.
Monitoren middelengebruik studenten
(2021) Studenten die veel middelen gebruiken zijn vaker mannelijke studenten en studenten die op kamers wonen. Vergeleken met leeftijdsgenoten die niet studeren of de bevolking in zijn geheel, drinken studenten meer alcohol en gebruiken meer drugs, vooral cannabis en xtc.
Ga aan de slag met middelenpreventie
Helder op School
Besteed meer aandacht aan de preventie van roken, het gebruik van alcohol en drugs en (te veel) gamen in het onderwijs
Opgroeien in een Kansrijke Omgeving
Met 'Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO)' werken gemeenten op een datagestuurde, community-based en evidence-based wijze aan het verbeteren van het welbevinden van jongeren en aan het voorkomen van het gebruik van alcohol, drugs en tabak door jongeren.
Open en Alert
Alcohol- en drugsgebruik komt veel voor in de jeugdzorg, justitiële voorzieningen en zorgvoorzieningen voor mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB). Wilt u problemen door alcohol en drugs voorkomen of verminderen in uw organisatie? Dan kan het programma Open en Alert u daar goed bij helpen.
Smokefree Challenge
De Smokefree Challenge daagt leerlingen uit klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs uit om voor een gezonde leefstijl te kiezen. Door een half jaar niet te (beginnen met) roken maken ze kans op leuke prijzen.
Alcoholvrije Start
Het project Alcoholvrije Start biedt verloskundigen, gynaecologen en andere geboortezorgprofessionals scholing en materialen om met (aanstaande) moeders in gesprek te gaan over (stoppen met) alcohol drinken vóór, tijdens en na de zwangerschap. Ook zijn er materialen beschikbaar om zwangere vrouwen te ondersteunen bij het laten staan van alcohol.
Studenten en uitgaan
Anders dan het algemene uitgaanspubliek, zijn studenten redelijk goed als groep te bereiken via hun onderwijsinstelling of studentenvereniging. Daarom bieden bij onderwijsinstellingen trainingen en tools voor voorlichting.
Rookvrije Start
Elk kind heeft recht op een rookvrije start. Alle zorgprofessionals – van verloskundige tot jeugdarts – slaan daarvoor de handen ineen in de Taskforce Rookvrije Start. Het doel: meer (aanstaande) ouders stoppen met roken en rookvrij blijven.
NIX18 voor professionals
NIX18 is de campagne waarmee het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) wil versterken dat niet drinken en roken tot je 18e normaal is. Wij hebben alle informatie verzameld voor gemeenten, GGD'en, verslavingszorg preventie en andere professionals die in hun regio willen bijdragen aan deze campagne.
Andere thema's onder jongeren
Kinderen met ouders met psychische of verslavingsproblemen
KOPP/KOV (voorheen KOPP/KVO) staat voor Kinderen van Ouders met Psychische Problemen (KOPP) en Kinderen van Ouders met een Verslaving (KOV). Het kan gaan om één of beide ouders. Nederland telt jaarlijks 405.000 ouders met een psychische stoornis en/of verslaving. Ons KOPP/KOV-dossier bevat informatie en tips voor professionals, ouders, naasten, KOPP/KOV-kinderen en voor gemeenten en zorgverzekeraars.
Gamen
Het Trimbos-instituut biedt actuele informatie over en ondersteuning bij problematisch gamen en gameverslaving. Wij ondersteunen professionals en ouders via diverse informatiekanalen. Serious gaming biedt ook veel nieuwe mogelijkheden. Zo zijn wij nauw betrokken bij een innovatief onderzoek naar video games ter preventie en behandeling van angst en depressie bij kinderen en adolescenten.
Digitale balans
Schermen kunnen een verrijkende rol spelen - of juist niet – afhankelijk van de manier waarop ze gebruikt worden. Maar, wat is nu een goede digitale balans? Wetenschappers en professionals hebben nog veel te weinig grip op de gezondheidseffecten van schermgedrag. Zelfs gezaghebbende organisaties komen niet veel verder dan ‘probeer het schermgedrag tot een bepaald aantal uur per dag te beperken’. Het Trimbos-instituut zet zich in samenwerking met partners als Netwerk Mediawijsheid in om hier meer zicht op te krijgen.
Relevante dossiers
Informatie per onderwerp
Vind uitgebreide informatie voor professionals over jeugd-gerelateerde onderwerpen.
Antwoord op opvoedvragen
Omgaan met opgroeiende kinderen en met alle verleidingen die ze tegenkomen. Hoe je dat kunt doen, vind je op deze website.
Trainingen en evenementen
Vragen? Die beantwoorden we graag!
Mentale gezondheid Nederlandse jeugd
HBSC: welzijn Nederlandse jongeren
Welbevinden op School
Helder op School
Trimbos Nieuwsflitsen
Ontvang zo'n 2 keer per maand nieuws, uitnodigingen voor activiteiten, nieuwe publicaties en vacatures van het Trimbos-instituut.
