Alcoholvrije zwangerschap: een gezonde start voor elk kind

Nieuwenhuijze: “Een zwangerschap is zo’n mooie kans om een schone omgeving voor je kind te creëren. Je moet je voorstellen: je begint zo klein, als een klompje cellen, en het is zo ingenieus hoe zich dat tot een mens ontwikkelt. Dat proces wil je zo min mogelijk verstoren. Van roken tijdens de zwangerschap weten we allemaal wel dat het slecht is. Van alcohol snappen we dat wel als het om veel alcohol gaat, maar bij ‘af en toe een glaasje’ zijn we ons daar nog onvoldoende van bewust. Hoeveel alcohol precies schadelijk is, weten we niet. En daar kunnen we ook geen onderzoek naar doen, want dat zou onethisch zijn, wetende dat het schadelijk is. Uit vroeger onderzoek bij dieren is wel bekend dat het ook al geldt voor kleine hoeveelheden. Daarom pleiten wij – net als de Gezondheidsraad – voor de nulnorm.

Maak ook het af en toe drinken bespreekbaar

We weten uit Nederlands onderzoek dat ruim vier op de tien (43%) vrouwen alcohol drinkt in de vier weken vóór de zwangerschap. Wanneer vrouwen weten dat ze zwanger zijn, drinkt een veel kleinere groep (2,6%) alcohol. Van deze kleine groep drinkt twee derde (63%) één à twee keer tijdens de zwangerschap en ruim een kwart (28%) drinkt minimaal maandelijks. In de meeste gevallen gaat dit om een paar slokjes (76%). De daadwerkelijke aantallen kunnen hoger liggen, aangezien deze cijfers gebaseerd zijn op zelfrapportage van de vrouwen die aangeven dat ze zwanger zijn. Maar ook over het ‘áf en toe’ drinken moet je het gesprek zeker aangaan. Elke baby verdient namelijk een gezonde en alcoholvrije start.

Kinderwens? Start ‘m alcoholvrij!

Ook vóór en na de zwangerschap liever geen alcohol

Niet iedereen weet dat het ook beter is om al vóór je zwanger bent niet te drinken. En dat geldt óók voor de vader, want de kwaliteit van sperma gaat achteruit door alcohol. Wat het lastig maakt voor aanstaande ouders is dat alcohol er zo ‘bij’ hoort in onze samenleving. Als je op een feestje een drankje afslaat, krijg je gelijk de vraag: “Ben je zwanger?”. Ook in de periode ná de geboorte is een biertje of wijntje niet slim. Als je borstvoeding geeft, komt de alcohol bij het kind terecht. Zelfs op langere termijn wil je het liefst een alcoholvrije omgeving voor je kind. We weten namelijk uit onderzoek dat kinderen die al jong meekrijgen dat alcohol bij de gezinscultuur hoort later zelf eerder met drinken beginnen en meer drinken.

‘Eentje kan wel…’

Het is dus vooral een kwestie van bewust maken en motiveren, en dan liefst vanuit de insteek dat je de ouders wilt ondersteunen bij het creëren van die gezonde omgeving. Ik denk dat het helpt om de boodschap over alcohol neer te zetten in het bredere kader van een gezonde leefstijl: hoe kun je gezond zwanger worden en wat is het beste voor je kind? Zo’n positieve insteek werkt veel beter dan het wijzende vingertje. Als je dan gelijk concrete adviezen biedt om met moeilijke momenten om te gaan, dan help je écht om gedrag te veranderen. Want wat dóe je dan bijvoorbeeld op dat feestje? Als je samen alvast bedenkt hoe je zo’n vraag kunt tackelen, ben je beter voorbereid. Betrek ook de omgeving en spreek de partner hierop aan. Samen stoppen is enorm ondersteunend, je krijgt tenslotte ook samen een kind. Ook je familie en vrienden kunnen helpen, al is het maar door je niet in de verleiding te brengen.

Gunstig beïnvloeden

Tijd is wel een factor. Je wilt tijdens de controles zoveel bespreken, ook naast een gezonde leefstijl, zoals het psychisch welbevinden en de woonomstandigheden. Een zwangerschap biedt zo’n mooie kans om allerlei dingen gunstig te beïnvloeden. Je ziet gelukkig dat steeds meer regionale verloskundige samenwerkingsverbanden hier samen afspraken over maken: wat vragen we allemaal uit en hoe vragen we goed door? Het helpt enorm als je zo’n protocol hebt. Bedenk ook dat de beginfase van de zwangerschap een hele spannende tijd is met de prenatale screening en heel veel informatie. De kans bestaat dat je niet alles goed hoort, dus het is belangrijk om er regelmatig even op terug te komen.

Je wilt ouders ondersteunen bij een gezonde zwangerschap.

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Tijdens de zwangerschap is het bespreekbaar maken van alcoholgebruik duidelijk de taak van de verloskundigen en gynaecologen. Maar in de periode daarvoor zijn vrouwen vaak nog niet in beeld. De Taskforce Alcoholvrije Start heeft interviews en enquêtes gehouden onder verschillende zorgverleners en daaruit bleek dat iedereen dit ziet als een gezamenlijke verantwoordelijkheid: maak alcoholgebruik bespreekbaar waar dat maar kan. Dat kan bijvoorbeeld bij de huisarts zijn, als die merkt dat iemand van plan is zwanger te worden, maar ook bij de apotheek waar iemand foliumzuur komt halen. Er zijn al apotheken die vrouwen uitnodigen voor een gesprek over gezond zwanger worden.

Open en eerlijk

Het belangrijkste vind ik dus dat we ons bewust worden dat ook sociaal drinken schadelijk is en dat dit voor, tijdens én na de zwangerschap geldt. Ik raad alle zorgverleners dan ook aan alcoholgebruik op een open manier te bespreken. Bovendien adviseer ik alle zwangeren om er eerlijk over te zijn, want het is niet iets om je voor te schamen. Je mág het moeilijk vinden, maar door erover te praten kunnen we dit met elkaar goed aanpakken. Je wilt toch dat zoveel mogelijk kinderen de beste start krijgen. Goed beseffen dat het niet gezond voor je kind is, is vaak al voldoende om te stoppen, want zwangeren willen het heel graag goed doen voor hun kind!

Meer informatie

• alcoholvrijestart.nl, website van de Taskforce Alcoholvrije Start en het Trimbos-instituut, met o.a. een (gratis) e-learning, een goede folder voor aanstaande ouders en een gesprekskaart voor de verloskundigenpraktijk met tips voor open vragen over leefstijl en voorbereiding op moeilijke situaties
• Nieuwe ondersteuningsmaterialen: Tijdens de week van de Kansrijke Start (vanaf 17 juni) lanceert Alcoholvrije Start een uitlegvideo en bijbehorende factsheet die zorgprofessionals meer leert over de gevolgen van alcoholgebruik vlak vóór de zwangerschap (preconceptiefase). Deze materialen zijn vanaf dan gratis beschikbaar op alcoholvrijestart.nl.

Auteur: Marianne Nieuwenhuijze, Voorzitter Taskforce Alcoholvrije Start