Drugsbeleid: advies voor gemeenten
Gemeenten die aan de slag willen met drugsbeleid, kunnen bij het Trimbos-instituut terecht voor ondersteuning, advies, kennisbevordering en implementatie.
Vragen?
Zo ondersteunen we gemeenten bij drugsbeleid
Onderzoek & Advies
Pak drugsgebruik en –preventie strategisch aan. Met de Scanner Lokaal Drugsbeleid brengen we de situatie in kaart, de basis voor effectieve maatregelen en interventies.
Training & Kennisbevordering
Houd het kennisniveau van uw professionals op peil. Maak drugspreventie effectiever met studiedagen, inspiratiesessies en (online) trainingen.
> Basistraining Middelenpreventie - European Prevention Curriculum
Implementatie
Krijg antwoord op uw implementatie-vraagstukken rond drugspreventie. Van een effectieve uitgaansaanpak tot een integraal beleid voor middelenpreventie.
Het Trimbos-instituut heeft in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid en Sport (VWS) het Modelplan Lokaal Drugspreventiebeleid ontwikkeld. Het modelplan is een concreet format, die een gemeente helpt bij het schrijven van een effectief, integraal en lokaal drugspreventiebeleid.
Onderzoek & Advies: drugsgebruik- en preventie
Scanner Lokaal Drugsbeleid
Vergroot uw inzicht in drugsgebruik, effectief beleid, preventie en handhaving. De Scanner Lokaal Drugsbeleid helpt u daarbij.
De Scanner analyseert het huidige beleid en brengt eventuele problemen rond drugsgebruik, beschikbaarheid en linken met drugscriminaliteit in beeld.
De Scanner kan gebruikt worden om de situatie rond middelengebruik in een gemeente in kaart te brengen. De methode is echter ook goed geschikt om te gebruiken in een specifieke wijk of wijken binnen uw gemeente. Daarnaast kan de Scanner gebruikt worden om het gebruik van, zorgen om en eventuele problemen rond drugs binnen bepaalde (kwetsbare) doelgroepen binnen uw gemeente in kaart te brengen.
De Scanner Lokaal Drugsbeleid kan desgewenst uitgebreid worden met onderzoek naar lokaal alcohol- en/of tabaksbeleid in uw gemeente.
De Scanner geeft u:
- Lokale stand van zaken omtrent drugsgebruik
- Inzicht in signalen van professionals over groepen waar problematisch gebruik speelt
- Oplossingen voor verbeteringen van preventie
- Draagvlak voor beleid.
De Scanner helpt u ook netwerkpartners te mobiliseren.
De Scanner omvat (een keuze uit onderdelen is mogelijk):
- Lokale data
- Interviews met netwerkpartners
- Observaties en enquêtes
- Regionaal/lokaal draagvlakonderzoek
- Evaluatie van huidige beleid
- Beleidsadvies
- Duiding van rioolwateranalyse
De Scanner is gebaseerd op de wetenschappelijk onderbouwde ‘Rapid Assessment and Response’-aanpak.
Interesse?
Onze onderzoekers kunnen de uitvoering van de Scanner deels of volledig voor u doen. Als onafhankelijke partij kunnen we bijdragen aan objectieve input en evaluatie van uw drugsbeleid. Zo vergroot u het draagvlak voor beleidsverbeteringen.
De informatie uit de scanner kunt u gebruiken om het Modelplan Lokaal drugpreventie beleid in te vullen.
Waarom is gemeentelijk drugspreventiebeleid nodig?
Preventie is een belangrijk instrument bij het waarborgen en verbeteren van de volksgezondheid (waaronder geestelijke gezondheid). Drugspreventie heeft als doel het voorkomen of uitstellen van (eerste) gebruik van drugs. Daarnaast wordt drugspreventie ingezet om problematisch drugsgebruik en afhankelijkheid te voorkomen. Tot slot is voorkomen van sociale- en gezondheidsproblemen een belangrijk doel van drugspreventie. Lees meer hierover in de factsheet effectieve drugspreventie.
Een gemeentelijk drugsbeleid helpt om druggerelateerde gezondheids- en veiligheidsproblemen en overlast in de openbare ruimte te beheersen, en liever nog, beginnende problemen tijdig te signaleren en erger te voorkomen. Zonder lokaal beleid reageer je vaak te laat en blijft de aanpak van deze problemen incident gestuurd en versnipperd en daardoor niet effectief. Met een plan is de gemeente ook voorbereid op onverwachte ontwikkelingen, omdat er al regie en samenwerking is.
Goed drugsbeleid richt zich op het terugdringen van de vraag naar drugs (preventie), het terugdringen van het aanbod van drugs (regelgeving & handhaving) en het beperken van de schade door drugs bij gebruikers en hun omgeving (harm reduction).
Omdat elke gemeente haar eigen problemen en kwetsbare doelgroepen heeft (groepen jongeren, bepaalde wijken), moet beleid op de lokale situatie worden afgestemd.
Wat wordt in een goed drugspreventie en handhavingsbeleid beschreven?
De punten hieronder zijn een samenvatting van het modelplan lokaal drugsbeleid. Het modelplan is een concreet format, dat een gemeente helpt bij het schrijven van een effectief, integraal en lokaal drugspreventiebeleid.
Meer informatie
In Nederland is drugshandhaving een gedeelde verantwoordelijkheid tussen verschillende ministeries, instanties én gemeenten:
- Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV): Verantwoordelijk voor de strafrechtelijke handhaving van drugswetten, zoals het opsporen en vervolgen van drugshandel en productie.
- Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS): Richt zich op preventie, voorlichting en verslavingszorg. Dit ministerie coördineert het bredere drugsbeleid dat ook de volksgezondheid beschermt.
- Openbaar Ministerie (OM): Speelt een centrale rol in de vervolging van drugsdelicten en werkt samen met politie en reclassering.
- Gemeenten en politie: Lokale overheden en de politie voeren het beleid uit op straatniveau, bijvoorbeeld bij het toezicht op coffeeshops en het aanpakken van overlast.
De gemeente heeft dus taken en mogelijkheden op gebied van drugshandhaving. Een aantal voorbeelden:
- Signalering
Handhavers en andere medewerkers van de gemeente signaleren drugsoverlast en -problematiek, bijvoorbeeld in de openbare ruimte, bij bedrijven of in bepaalde wijken. - Controles
De gemeente voert controles uit op drugszaken, bijvoorbeeld bij signalen over dealen in horecaondernemingen of opslag of teelt in garageboxen. Ook de controle op coffeeshops hoort hierbij. - Bestuurlijke handhaving
De gemeente kan bestuurlijke sancties opleggen, zoals boetes, voor overtredingen van de wetgeving. - Samenwerking
De gemeente werkt samen met de politie en andere instanties om drugszaken en -overlast aan te pakken. - Handhaving Omgevingswet
De gemeente is ook verantwoordelijk voor de handhaving van de Omgevingswet, waaronder de controle op milieuovertredingen zoals drugsafvaldumpingen. - Tegendruk voor criminele netwerken
De gemeente kan actief druk uitoefenen op criminele netwerken door middel van controles en handhaving.
Hoe verwerk je drugspreventiebeleid in bestaande plannen?
Een lokaal drugspreventiebeleid staat niet op zichzelf en is onderdeel van en verbonden met landelijk drugspreventiebeleid en wetgeving (Opiumwet, Geneesmiddelenwet, Verkeerswet, de Wet Publieke Gezondheid en het Gezond en Actief Leven Akkoord) en lokale wet- en regelgeving en beleidsplannen. Maatregelen gericht op drugspreventie en drugspreventie-activiteiten zijn dus ook te vinden in beleidstukken van andere domeinen.
In het drugspreventiebeleid vindt daarom afstemming plaats met onder meer:
- De gezondheidsnota;
- Het lokale sportbeleid/sportakkoord;
- Beleidsplan sociaal domein (gezondheid);
- Horeca- en evenementenbeleid;
- Het lokale preventieakkoord;
- Lokale veiligheidsplannen;
- Het jeugdbeleid en;
- Het verkeersbeleid.
Kleine gemeente?
Sommige kleine gemeenten hebben niet genoeg menskracht om een lokale drugspreventienota te schrijven. Mocht het niet haalbaar zijn voor een gemeente om een aparte nota te maken, dan zijn er andere mogelijkheden. Op basis van een goede probleemverkenning rond drugs, kunnen doelen en acties rondom drugspreventie apart beschreven worden in andere lokale beleidsplannen. Denk aan: het gezondheidsbeleid, preventieakkoord en veiligheidsbeleid. Op deze manier krijgt drugspreventie toch aandacht en prioriteit. Verder kunnen lokale partijen die betrokken zijn bij alcoholpreventie vaak óók een bijdrage leveren aan drugspreventie. Maak hierbij gebruik van bestaande samenwerkingsstructuren.
Implementatievraagstukken drugs
Heeft u ondersteuning nodig bij het implementeren van uw drugsbeleid? Wilt u een uitvoeringsplan maken om uw drugsbeleid concreet te maken? Of een aanpak ontwikkelen of een bestaande aanpak implementeren om het drugsgebruik in uw gemeente terug te dringen? Het Trimbos-instituut heeft adviseurs in huis met de juiste expertise en kennis van effectieve preventie. Met onze jarenlange kennis over gemeentelijk drugsbeleid helpen we u graag bij uw implementatievraagstukken. Neem vrijblijvend contact op met onze adviseurs.
Producten
Basistraining drugs- en alcoholpreventie 30 juni en 1 juli 2025
Lees meer >
Gemeentelijke aanpak middelenproblematiek
Lees meer >
Tips voor gemeenten: preventie en handhaving van lachgas
Lees meer >
Meer weten?
Het 'speelveld' voor drugs is constant in beweging. Door nieuwe wet- en regelgeving en de komst van nieuwe (designer) drugs. Verminder overlast en beperk het gebruik met effectief drugsbeleid.Â
