Mantelzorg bij psychische problemen

Familie, vrienden en betrokkenen bij mensen met psychische problemen herkennen zich niet altijd in de term ‘mantelzorger’. Toch lijkt de zorg die zij bieden erg op mantelzorg voor ouderen, zoals bij dementie:

• Ze bieden emotionele steun
• Ze houden toezicht op medicijngebruik
• Ze verzorgen huishoudelijke hulp

Jonge mantelzorgers voor iemand met psychische problemen, zogenaamde KOPP-kinderen, bieden bovendien hulp bij het nakomen van verplichtingen als werknemer of ouder.

Anders dan anders

Wat maakt het verlenen van mantelzorg aan mensen met een psychische aandoening dan toch anders? Enkele redenen:

• Schuldgevoelens: mantelzorgers kunnen zich medeverantwoordelijk voelen voor het ontstaan van de aandoening.
• Stigma: het is moeilijk om over psychische problemen te praten. Mantelzorgers in de psychiatrie staan er vaker alleen voor. Dat vergroot hun kans op overbelasting.
• Veranderingen in gedrag en relaties: een patiënt kan zich als gevolg van een ziekte terugtrekken of zichzelf verwaarlozen. Dat bemoeilijkt de relaties met anderen.

Psychische gezondheid mantelzorgers bevorderen

Bij het Trimbos-instituut houden we ons bezig met antwoorden op de vraag hoe gemeenten en zorgprofessionals de psychische gezondheid van mantelzorgers kunnen bevorderen. We werken daarbij nauw samen met organisaties van familieleden en cliënten in de ggz, verenigd in MIND. De psychische veerkracht van mantelzorgers is belangrijk voor de kansen op herstel of de kwaliteit van leven van cliënten. De kwaliteit van de ondersteuning van mantelzorgers staat bij ons centraal.

Kwaliteitsstandaard ondersteuning mantelzorgers

Samen met MIND begeleidde het Trimbos-instituut de totstandkoming van de kwaliteitsstandaard Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek.

Deze kwaliteitsstandaard geeft zorgprofessionals concrete handvatten voor het samenwerken met naasten van cliënten en het bieden van ondersteuning aan deze naasten. De standaard houdt rekening met de verschillende posities die naasten kunnen innemen namelijk:

• De naaste is in beeld en speelt een rol in zorg en herstel van de patiënt;
• De naaste is niet in beeld, omdat hij dat zelf wil of omdat de patiënt dat wil;
• De patiënt is niet (meer) in beeld maar de naaste heeft een hulpvraag vanwege de patiënt.

Om de veerkracht van naasten te behouden kan ondersteuning van deze naasten nodig zijn. Veerkrachtige naasten kunnen een belangrijke rol spelen in het herstelproces van de cliënt. De kwaliteitsstandaard geeft een overzicht van passende methoden en interventies. De standaard kan worden ingepast in bestaande zorgstandaarden en protocollen binnen de specialistische en basis-ggz, de huisartsenzorg, de Jeugdhulp en de Maatschappelijke ondersteuning (inclusief Begeleid Wonen).

Resourcegroepen

Resourcegroepen is een methodiek om belangrijke naasten bij de behandeling te betrekken en eigen regie van de cliënt te vergroten. De cliënt en diens naasten vormen, samen met de behandelaar en andere zorgprofessionals een ondersteuningsteam: de Resourcegroep. De Resourcegroep komt samen om hersteldoelen van de cliënt te bespreken en te bepalen wie wat kan doen om deze doelen te bereiken.

Heeft u belangstelling voor deze methodiek? Dan kunt u contact opnemen met Hans Kroon.

Wat kunnen we verder voor u betekenen?

• We adviseren hulpverleners van sociale wijkteams, ouderenzorg, ggz en verslavingszorg over methodieken om mantelzorgers te betrekken en te ondersteunen
• Wij bieden trainingen voor professionals aan
• We kunnen u helpen de draagkracht van een mantelzorger te meten
• Wij delen onze kennis over mentale veerkracht en het voorkomen van overbelasting bij mantelzorgers

Bronnen

• Leeman, E. e.a. (2017). Praktijkboek resourcegroepen. Utrecht: de Tijdstroom
• Nuijen, J., S. van Dorsselaer, N. Dekker, E. Ehrlich, R. de Graaf, M. ten Have (2016). De ervaren belasting van naasten van personen met verslavingsproblemen. Een verkennend onderzoek. Trimbos-instituut
• Generieke module Samenwerking en ondersteuning naasten
• Erp, N. van, C. Place, H. Michon (2009). Familie in de langdurige GGz, deel 1 Interventies. Trimbos-instituut
• Erp, N. van, C. Place, H. Michon (2009). Familie in de langdurige GGz, deel 2 Betrokkenheid in (F)ACT. Trimbos-instituut