Cijfers hulpvraag en incidenten
De cijfers die hier gepresenteerd worden hebben betrekking op het aantal bezoeken aan de spoedeisende hulp (SEH) en cliënten bij de verslavingszorg. Het betreft registratiegegevens die afkomstig zijn uit verschillende bronnen.
Expertisecentrum Alcohol
Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.
Blijf op de hoogte
Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:
Heeft u een vraag?
Stuur ons een mail
Alcohol en de SEH
Het Letsel Informatie Systeem (LIS) van VeiligheidNL houdt in een representatieve steekproef van 14 spoedeisende hulpafdelingen (SEH’s) van 12 Nederlandse ziekenhuizen het aantal en aard van letsels door ongevallen bij [1]. Deze cijfers worden in het LIS doorgerekend naar SEH-behandelingen in ziekenhuizen in heel Nederland. De onderstaande cijfers zijn dus een schatting.
Voor alcohol gerelateerde letsels worden gegevens verzameld over behandelingen wegens:
- Alcoholvergiftiging: een SEH-bezoek wegens alcoholintoxicatie (geen andere reden/letsel).
- Alcohol gerelateerde ongevallen: een SEH-bezoek met letsel (geen alcoholintoxicatie of zelfbeschadiging) waarbij het gebruik van alcohol geregistreerd is (bij slachtoffer en/of andere betrokkene).
- Zelfbeschadiging waarbij alcohol betrokken was.
Alcoholvergiftiging
In 2023 werden in Nederland naar schatting 4.400 SEH-behandelingen uitgevoerd vanwege een alcoholvergiftiging (zie onderstaande tabel). Zes op de tien (60%) patiënten was man. Bijna de helft van de patiënten was jonger dan 25 jaar en bijna één op de vier (23%) was jonger dan 18 jaar. Bij vrouwen was dit aandeel minderjarigen groter dan bij mannen (respectievelijk 35% en 15%).
Voor 12-17-jarigen was de kans het grootst om met een alcoholvergiftiging op een SEH-afdeling te komen (87 SEH-behandelingen op de 100.000 12-17-jarigen), gevolgd door 18-24-jarigen (68 op de 100.000 18-24-jarigen). In de jongste groep alcoholgebruikers (12 tot 17 jaar) is de kans om door een alcoholvergiftiging op de SEH te belanden groter voor meisjes (107 SEH-behandelingen per 100.000) dan voor jongens (68 SEH-behandelingen per 100.000). Vooral meisjes van 14-16 jaar hebben een groter risico op een SEH-bezoek door een alcoholvergiftiging.
Ruim de helft (52%) van de minderjarigen die met een alcoholvergiftiging de SEH bezocht werd in het ziekenhuis opgenomen. Onder alle SEH-bezoekers met een alcoholvergiftiging (12 jaar en ouder) was dit 27%. Dit betekent niet per se dat jongeren ernstigere alcoholvergiftigingen hebben. Jongeren worden vaak opgenomen ter observatie en om voorlichting te kunnen geven aan patiënt en ouders.
Huisartsenpost
Volgens gegevens van het Nivel werden er in 2023 ook bijna 2.500 behandelingen voor een alcoholvergiftiging op een huisartsenpost (HAP) uitgevoerd. Zes op de tien (61%) van deze patiënten was tussen de 18 en 44 jaar en 21% was 5-17 jaar. De alcoholvergiftiging cijfers van de HAP kunnen niet opgeteld worden bij de aantallen SEH-bezoeken. In de telling is namelijk niet meegenomen of een patiënt zowel de HAP als de SEH heeft bezocht, er is daarom overlap in deze cijfers.
Trends
Tussen 2014 en 2023 is het aantal SEH-bezoekers (12 jaar of ouder) met een alcoholvergiftiging met 29% gedaald. Deze afname over de laatste 10 jaar komt voornamelijk door de sterke daling tijdens de coronapandemie. Tussen 2020 en 2022 steeg het aantal SEH-bezoeken vanwege alcoholvergiftigingen weer iets, waarna het in 2023 weer gedaald lijkt te zijn (2022: 5.100, en 2023: 4.400).
Onder minderjarigen is er tussen 2014 en 2023 een (niet-significante) daling zichtbaar in het aantal SEH-behandelingen vanwege een alcoholvergiftiging. Deze daling komt voornamelijk door de sterke daling tijdens de coronapandemie. Na de pandemie zien we blijvend minder jongens op de SEH, bij meisjes veert het aantal bezoeken terug naar het aantal van voor de pandemie.
Ongevallen met alcohol
In 2023 werden 19.800 patiënten geregistreerd die op een SEH-afdeling zijn behandeld na een ongeval of geweldsincident waarbij, voor zover bekend, alcohol een rol speelde (zie onderstaande tabel). Het risico om een SEH te bezoeken vanwege een alcoholgerelateerd ongeval is bijna drie keer zo hoog onder mannen. Vooral mannen tussen de 18 en 24 jaar hebben een groter risico om met een alcoholgerelateerd letsel op de SEH te belanden (291 behandelingen per 100.000 personen; 12% van het totaal aantal alcoholgerelateerde SEH-bezoeken).
Een kanttekening bij deze cijfers is dat de betrokkenheid van alcohol niet standaard geregistreerd wordt bij een SEH-bezoek wegens een ongeval. Er wordt vaak alleen naar de rol van alcohol gevraagd als de patiënt dit expliciet vermeldt, als er overmatig alcohol is gebruikt of als de arts het relevant vindt voor de medische behandeling. Daarom zijn de cijfers een onderschatting van het werkelijk aantal alcohol-gerelateerde SEH-bezoeken.
Om beter zicht te krijgen op deze onderregistratie heeft VeiligheidNL in 2023 een aanvullend onderzoek uitgevoerd [3]. Uit dit onderzoek bleek dat mensen die een SEH bezocht hadden, ruim 3 keer zo vaak alcohol hadden gedronken voorafgaand aan het ongeval als werd geregistreerd op de SEH. Omdat de onderregistratie verschilt per leeftijdsgroep en type ongeval zijn er verschillende ophoogfactoren berekend. Met deze ophoogfactoren is vervolgens een schatting gemaakt van het ‘werkelijk’ aantal SEH-bezoeken naar aanleiding van een ongeval met alcohol (zie onderstaande tabel).
De cijfers berekend met de ophoogfactoren laten zien dat er in 2023 naar schatting 62.100 SEH-behandelingen voor alcoholgerelateerde ongevallen plaatsvonden bij patiënten van 16 jaar of ouder.
Soort ongeval
In de helft van alle alcohol gerelateerde ongevallen was sprake van een privé-ongeval (52%), vooral een val van een vaste trap. Bij 37% van de ongevallen met alcohol betrof het een verkeersongeval, waarvan de helft een val van de fiets. Daarnaast kwam 8% van de alcoholgerelateerde letsels door geweld, zoals een stomp of een schop.
Trends
In 2023 werden naar schatting 2.400 personen behandeld op een SEH-afdeling wegens letsel door zelfbeschadiging waarbij alcohol betrokken was. Dit is vergelijkbaar met 2022 toen 2.600 personen de SEH bezochten wegens letsel door alcoholgerelateerde zelfbeschadiging. Dit kan om verschillende vormen van zelfbeschadiging gaan: vergiftigingen door (deels) alcohol, maar ook door bijvoorbeeld snijden waarbij een persoon ook alcohol gedronken had. Van deze patiënten was 56% een vrouw en één op de vijf (21%) was jonger dan 25 jaar.
Ook het aantal personen dat op de SEH behandeld wegens ernstig letsel na een verkeerongeval waarbij alcohol betrokken was is tussen 2014 en 2023 significant toegenomen met 79%.
Zelfbeschadiging
In 2023 werden naar schatting 2.400 personen behandeld op een SEH-afdeling wegens letsel door zelfbeschadiging waarbij alcohol betrokken was. Dit is vergelijkbaar met 2022 toen 2.600 personen de SEH bezochten wegens letsel door alcoholgerelateerde zelfbeschadiging. Dit kan om verschillende vormen van zelfbeschadiging gaan: vergiftigingen door (deels) alcohol, maar ook door bijvoorbeeld snijden waarbij een persoon ook alcohol gedronken had. Van deze patiënten was 56% een vrouw en één op de vijf (21%) was jonger dan 25 jaar.
Maatschappelijke kosten van alcoholvergiftigingen en ongevallen met alcohol
In 2023, zorgden alcoholvergiftigingen naar schatting voor bijna €23 miljoen aan directe medische en verzuimkosten, vergelijkbaar met 2022. Hiervan bestond €15 miljoen uit directe medische kosten en €8 miljoen uit arbeidsverzuimkosten.
Ongevallen met alcohol zorgden voor €93 miljoen aan directe medische kosten en €110 miljoen aan arbeidsverzuimkosten. Dit brengt het de totale medische en verzuimkosten van alcoholgerelateerde ongevallen in 2023 naar schatting op €200 miljoen, een bedrag vergelijkbaar met 2022. De bovenstaande verzuim- en medische kosten zijn waarschijnlijk een onderschatting van de werkelijke kosten aangezien ze berekend zijn met de LIS-registratiegegevens van ongevallen met alcohol, die een onderschatting zijn van het werkelijke aantal alcoholgerelateerde ongevallen. Met de ophoogfactor uit het vervolgonderzoek kunnen de kosten oplopen tot boven de €600 miljoen, maar dit is waarschijnlijk een overschatting. Het is daarom moeilijk om een precieze schatting van de kosten te maken.
Bekijk hier de infographic van VeiligheidNL met resultaten uit het vervolgonderzoek.
Cliënten in de verslavingszorg
Eens in de vier jaar publiceert het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS) kerncijfers over de verslavingszorg. In het meest recente rapport van 2024 presenteert LADIS gegevens van 19 verslavingsinstellingen in Nederland. Volgens het LADIS stonden er in 2023 in totaal 29.257 personen geregistreerd bij de verslavingszorg met alcohol als primaire problematiek. Bij 44% deze groep stond ook nog een andere (secundaire) problematiek geregistreerd, zoals cannabis of cocaïne [3].
Van alle mensen die hulp zoeken bij verslavingszorg, doet 45% dit vanwege alcoholproblematiek, bij 55+ bedraagt dit aandeel zelfs 62%. Driekwart (74%) van de mensen in behandeling voor alcoholproblematiek is al eerder behandeld.
Van de mensen die in 2023 bij een verslavingsinstelling hulp zoeken voor hun alcoholproblematiek is 70 procent man en is de gemiddelde leeftijd 46 jaar. Het aandeel 25-40-jarigen en 65-plussers dat behandeld wordt voor alcoholproblematiek is in 2023 licht toegenomen ten opzichte van 2022.
Het aantal cliënten van de verslavingszorg dat alcohol als nevenproblematiek noemt, is in de periode 2018-2023 significant toegenomen (van zo’n 5.200 tot 7.987personen). Deze cliënten hebben voornamelijk een primair probleem met cocaïne (32%), cannabis (26%) of opiaten (8%).
Meer cijfers?
In het jaarbericht van de Nationale Drug Monitor zijn meer cijfers over hulpvraag en incidenten ten gevolge van alcoholgebruik te vinden.
Referenties
- Nijman S. en Valkenberg H. (2025) Alcoholvergiftigingen en ongevallen met alcohol SEH-behandelingen 2023. VeiligheidNL, Amsterdam
- Olij. B, Asscheman, S. en Valkenberg. H. (2025). Alcohol en ongevallen: LIS-vervolgonderzoek. VeiligheidNL, Amsterdam
- Wisselink D.J., van der Slink J.B., Kerssies J.P. (2024). Kerncijfers Verslavingszorg 2018-2023: Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS). Stichting IVZ: Houten
