Alcohol en KOPP/KOV

Kinderen van ouders met een verslaving (KOV) of psychische problemen (KOPP) lopen een groter risico op het ontwikkelen van alcoholproblemen en psychische problemen [1].

In dit dossier

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

E-mailadres(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail

KOPP/KOV

Vanwege de grote overeenkomsten tussen kinderen van ouders met een verslaving (KOV) en kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP), worden deze groepen in beleid en praktijk vaak samengevoegd onder de naam KOPP/KOV. In het Landelijk Platform KOPP/KOV wisselen (GGZ-)zorgprofessionals die zich op de doelgroep KOPP/KOV richten actuele kennis en informatie uit.

Cijfers

Cijfers hebben vaak betrekking op de bredere KOPP/KOV groep. Nederland telt jaarlijks 405.000 ouders met een psychische stoornis en/of verslaving volgens DSM-IV criteria. Deze ouders hebben tezamen 577.000 kinderen onder de 18 jaar [2]. Volgens schattingen hebben deze kinderen een drie tot dertien keer zo grote kans op psychische problemen of alcoholproblematiek gedurende het leven en doen zij vijf keer vaker een beroep op de geestelijke gezondheidszorg dan kinderen van ouders zonder psychopathologie [2].
Er zijn geen consistente cijfers van het aantal kinderen van ouders met een verslaving in Nederland: dit loopt uiteen van 23.080 kinderen met een (of beide) ouder(s) met verslavingsproblematiek tot 300.000 kinderen van een ouder met een alcoholverslaving [3].
Binnen de KOPP/KOV-groep lopen met name meisjes, kinderen van wie beide ouders een psychische stoornis of verslaving hebben, kinderen van ouders die op jonge leeftijd een stoornis hebben en kinderen uit minder goed functionerende gezinssystemen het grootste risico op psychische problemen [4].

Preventie

Selectieve preventie voor de KOPP/KOV groep richt zich op het voorkomen van gedragsproblemen en psychische problemen in de brede zin en dus niet alleen op het voorkomen van problematisch middelengebruik. Gezinsinterventies laten overigens wel een gunstig effect zien op het middelengebruik van de ouders [5].
De preventie richt zich doorgaans op:

  • Versterking van een positieve ouder-kind interactie.
  • Ondersteuning van de (gezonde) ouder in de ouderrol.
  • Versterking van het zelfvertrouwen, de copingvaardigheden en de sociale redzaamheid van het kind.
  • Aanbieden van een ondersteunend netwerk of een vertrouwenspersoon [2].

Preventiemaatregelen blijken effectief bij het voorkomen van problemen bij kinderen van ouders met psychische en/of verslavingsproblemen [6].
Bij kinderen van verslaafde ouders zijn met name het informeren, de mogelijkheid tot het stellen van vragen en lotgenotencontact belangrijk voor de preventie, evenals het verbeteren van het welbevinden van het kinderen de relatie met de ouders en opvoedondersteuning [4].
Vanwege onbekendheid van de KOPP/KOV-problematiek en het KOPP/KOV-aanbod en het ontbreken van regie op lokale/regionale samenwerking wordt de KOPP/KOV-doelgroep vaak nog onvoldoende bereikt [7].

Problematisch gebruik ouders

Reden van gebruik

Het alcoholgebruik van de ouders kan samenhangen met andere in het gezin aanwezige risicofactoren voor problematisch alcoholgebruik zoals psychische problemen bij de ouder, conflicten en/of geweld in het gezin en weinig toezicht en betrokkenheid van ouders [8]. Het alcoholgebruik van de ouders beïnvloedt zowel de normen ten aanzien van alcoholgebruik binnen het gezin, als het alcoholgebruik van de kinderen [1].

Erfelijke factoren

Genen spelen een belangrijkere rol dan de omgeving als het gaat om vroege initiatie van alcoholgebruik, de frequentie van gebruik wordt echter meer bepaald door omgevingsfactoren. Volgens schattingen is bovendien 50 á 60% van het risico op alcoholafhankelijkheid erfelijk bepaald [9]. De overdracht van verslaving van een ouder op een kind wordt ook wel transgenerationele verslaving genoemd.

Gerelateerde pagina's

Links

  • Factsheet - KOPP/KVO
    Meer gedetailleerde informatie over deze doelgroep is te vinden in de factsheet KOPP/KVO.
  • Informatie instrumenten KOPP/KVO
    Informatie over instrumenten voor professionals zoals de Kindcheck, de KOPP-Richtlijn voor de jeugdhulp en jeugdbescherming en de Generieke KOPP/KVO-module.
  • Interventies KOPP/KVO
    Interventies voor KOPP/KVO kinderen richten zich op de ouders, de kinderen, het gezin als geheel, op intermediairs en op de omgeving. Voor ouders met psychische problemen of verslaving is er bijvoorbeeld Kopopouders.nl. Voor een actueel overzicht van alle KOPP/KVO-interventies zie loketgezondleven.nl.
  • Landelijk Platform KOPP/KVO
    In het Landelijk Platform KOPP/KVO wisselen (GGZ-)zorgprofessionals die zich op de doelgroep KOPP/KVO richten actuele kennis en informatie uit.
  • Zien drinken doet drinken? Een update!
    De factsheet ‘Zien Drinken Doet Drinken? Een update!' geeft een overzicht van de recente literatuur naar de effecten van alcoholgebruik in de sociale omgeving op kennis, opvattingen en gebruik van alcohol door jongeren. Tevens is er een publiekssamenvatting van de factsheet.

Referenties

  1. Schrijvers, C., Snoek, A. & van den Ende, D. (2010). Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder volwassenen Rotterdam:IVO.
  2. Goossens, F.X. & Zanden, A.P., van der (2012). Factsheet KOPP/KVO. Utrecht: Trimbos Instituut.
  3. Maaten, van der (2017). Van kindsbeen af: Overzicht & advies transgenerationele verslavingszorg: Resultaten Scoren/Trimbos-instituut/VPN.
  4. Havinga P.J., Boschloo, L., Bloemen, A.J.P., Nauta, M.H., de Vries, S.O., Penninx, B.W.J.H., Schoevers, R.A., Hartman, C.A. (2016). Doomed for disorder? High incidence of mood and anxiety disorders in offspring of depressed and anxious patients: A prospective cohort study. J Clin Psychiatry, e1-10.
  5. Cuijpers, P., Scholten, M. & Conijn, B. (2006). Verslavingspreventie. Een overzichtsstudie. Den Haag: ZonMW.
  6. Siegenthaler, E., Munder, T. & Egger, M. (2013). Effect of preventive interventions in mentally ill parents on the mental health of the offspring: systematic review and meta-analysis. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 51(1):8-17.
  7. Zanden, R. van der, Haverman, M., van der Poel, A. (2016) Resultaten Rondgang in de KOPP/KVO Praktijk Resultaten praktijkvoering rond preventie, zorg en ondersteuning voor kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP) en kinderen van verslaafde ouders (KVO) Utrecht: Trimbos-instituut.
  8. Van Hasselt (red) (2010). Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder jongeren Utrecht: Trimbos-instituut.
  9. Anderson, P. & Baumberg, B. (2006). Alcohol in Europe: a public health perspective. London: Institute of Alcohol Studies.