Cijfers hulpvraag en incidenten

De cijfers die hier gepresenteerd worden hebben betrekking op het aantal bezoeken aan de spoedeisende hulp (SEH), ziekenhuis opnames van jongeren en cliënten bij de verslavingszorg. Het betreft registratiegegevens die afkomstig zijn uit verschillende bronnen.

In dit dossier

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

E-mailadres(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail
Expertisecentrum Alcohol

Alcohol en de SEH

Het Letsel Informatie Systeem (LIS) van VeiligheidNL houdt in een representatieve steekproef van 14 spoedeisende hulpafdelingen (SEH’s) van 12 Nederlandse ziekenhuizen het aantal en aard van letsels door ongevallen bij [1]. Deze cijfers worden in het LIS doorgerekend naar SEH-behandelingen in ziekenhuizen in heel Nederland. De onderstaande cijfers zijn dus een schatting.

Voor alcohol gerelateerde letsels worden gegevens verzameld over behandelingen wegens:

  • Alcoholvergiftiging: een SEH-bezoek wegens alcoholintoxicatie (geen andere reden/letsel).
  • Alcohol gerelateerde ongevallen: een SEH-bezoek
    • a) na een ongeval of geweldsincident waarbij er alcohol in het spel was (bij slachtoffer en/of andere betrokkene);
    • b) door zelfbeschadiging waarbij alcohol betrokken was.

Een kanttekening bij deze cijfers betreft dat de betrokkenheid van alcohol niet standaard geregistreerd wordt bij een SEH-bezoek wegens een ongeval. Daarom zijn deze cijfers de ondergrens van het werkelijk aantal alcohol-gerelateerde SEH-bezoeken.

  • alcoholvergiftiging;
  • alcohol gerelateerd letsel: a) na een ongeval of geweld waarbij alcohol betrokken was (bij slachtoffer en/of andere betrokkene); of b) door zelfbeschadiging waarbij alcohol betrokken was.

Alcoholvergiftiging

In 2022 zijn naar schatting 5.100 Nederlanders behandeld op een SEH-afdeling vanwege een alcoholvergiftiging (zie onderstaande tabel). Bijna twee derde (63%) van deze patiënten was man. Eén op de vijf patiënten was jonger dan 18 jaar, bij vrouwen was dit aandeel minderjarigen groter dan bij mannen (respectievelijk 31% en 15%).

Voor 15-17-jarigen Nederlandse jongeren was de kans het grootst om met een alcoholvergiftiging op een SEH-afdeling te komen (154 op de 100.000 15-17-jarigen), gevolgd door 18-24-jarigen (92 op de 100.000 18-24-jarigen). Volgens gegevens van het Nivel werden er in 2022 ook zo'n 500 jongeren van 5-17 jaar voor een alcoholvergiftiging behandeld op een huisartsenpost (HAP). In totaal waren er bijna 2.800 behandelingen voor een alcoholvergiftiging op een HAP.

Trends

In de 10-jaars periode voor corona (2010-2019) werd een significante stijging (31%) in SEH-bezoeken als gevolg van alcoholvergiftigingen gezien. Dit is in het coronajaar 2020 echter veranderd in een daling ten opzichte van 2019. Tussen 2020 en 2022 leek het aantal SEH-bezoeken vanwege alcoholvergiftigingen weer iets te zijn gestegen. In 2022 was het aantal SEH-bezoeken nog altijd lager dan in 2019 (6.500 SEH-bezoeken).

Onder jongeren is het beeld over tijd iets anders. In het begin van de eeuw steeg het aantal SEH-opnames voor alcoholvergiftigingen onder jongeren tot 18 jaar snel. Deze stijging lijkt de laatste jaren te stabiliseren en daalde sinds 2015 licht met een grotere afname in de coronajaren 2020 en 2021. Sinds de coronajaren lijkt het aantal SEH- en HAP bezoeken van jongeren onder de 18 jaar weer licht te stijgen, echter ligt het nog altijd fors onder het aantal bezoeken voor corona.

Ongevallen met alcohol

In 2022 werden naar schatting 23.900 patiënten behandeld op een SEH-afdeling naar aanleiding van een ongeval of geweldsincident waarbij voor zover bekend alcohol betrokken was (zie bovenstaande tabel).

Een ruime meerderheid van de patiënten met een alcohol gerelateerd letsel was man (73%) en bijna een kwart (23%) was jonger dan 25 jaar. Verder hadden 18-24-jarigen de grootste kans om wegens een ongeval met alcohol op de SEH terecht te komen (305 ongevallen per 100.000 18-24-jarigen).

Eén vijfde deel (22%) van de patiënten die door een ongeval met alcohol een SEH-afdeling bezocht werd opgenomen in het ziekenhuis. Dit is een relatief hoog aandeel als je het vergelijkt met het percentage ziekenhuisopnames (16%) na een SEH-bezoek bij niet-alcohol gerelateerde ongevallen. In 2022, had meer dan de helft (55%) van de patiënten die opgenomen werden voor een ongeval met alcohol een hoofdletsel.

In de helft van alle alcohol gerelateerde ongevallen was sprake van een privé-ongeval (51%), vooral een val van de trap. Bij 40% van de ongevallen met alcohol betrof het een verkeersongeval (waarvan de helft een val van de fiets).

In 2022 werden naar schatting 2.600 personen behandeld op een SEH-afdeling wegens letsel door zelfbeschadiging waarbij alcohol betrokken was (zie onderstaande tabel). Dit kan om verschillende vormen van zelfbeschadiging gaan: vergiftigingen door (deels) alcohol, maar ook door bijvoorbeeld snijden waarbij een persoon ook alcohol gedronken had. Van deze patiënten was 57% een vrouw en één op de vijf was jonger dan 25 jaar.

Trend

In de periode 2013 tot 2022 steeg het aantal SEH-bezoeken wegens een ernstig letsel door een alcohol gerelateerd ongeval significant (met 89%). In de coronajaren (2020-2021) was er een daling te zien, maar in 2022 is het aantal ernstige letsels gerelateerd aan alcoholconsumptie weer fors gestegen.

Het aantal personen dat op de SEH behandeld werd na een verkeerongeval waarbij alcohol betrokken was steeg van 5.900 in 2021 naar 9.600 in 2022. Van deze verkeersongevallen was ongeveer twee derde (64%) een eenzijdig ongeval. Ook het aantal SEH-bezoeken wegens ernstig letsel na een verkeersongeval waar alcohol bij betrokken is in de 2013-2022 significant toegenomen (+ 114%).

Kosten

In 2022, zorgden alcoholvergiftigingen naar schatting voor bijna € 24 miljoen aan direct medische kosten en arbeidsverzuimkosten, dit was iets meer dan de geschatte € 21 miljoen in 2021.

In totaal kostten ongevallen met alcohol in 2022 ruim € 200 miljoen aan direct medische kosten van slachtoffers die op de SEH-afdeling werden behandeld of in het ziekenhuis werden opgenomen, en kosten door werkverzuim. Dit is aanzienlijk meer dan de geschatte € 120 miljoen in 2021.

Ziekenhuisopnames jongeren

Het Nederlands Signaleringscentrum voor Kindergeneeskunde (NSCK) inventariseert onder kinderartsen van Nederlandse ziekenhuizen het aantal jongeren (10-17 jaar) dat is opgenomen vanwege alcoholgebruik [2]. Dit aantal meldingen is waarschijnlijk een onderschatting van het werkelijke aantal alcoholintoxicaties, omdat niet alle jongeren in het ziekenhuis belanden en in het ziekenhuis niet alle jongeren door een kinderarts worden gezien.

In de periode 2007 tot en met 2017 werden meldingen bij het NSCK gedaan door bijna alle ziekenhuizen in Nederland. Sinds 2018 zijn er alleen meldingen gedaan door 12 ziekenhuizen. Hier bespreken we alleen de bevindingen van de 12 ziekenhuizen die aan alle metingen deelnamen [2]. De meldingen uit deze 12 ziekenhuizen zijn vergelijkbaar met de meldingen uit de ziekenhuizen die tot 2017 deelnamen, alleen de gemiddelde leeftijd van de jongeren ligt wat hoger ten opzichte van het hele land (respectievelijk 15,5 en 15,4 jaar) en het aantal VWO-leerlingen is lager in de 12 ziekenhuizen.

  • Het aantal meldingen nam toe tot 2012, waarna het aantal fluctueerde. In 2018 en 2019 steeg het aantal meldingen opnieuw (zie figuur).
  • De gemiddelde leeftijd van jongeren die worden opgenomen met een alcoholintoxicatie is toegenomen van 15,0 jaar in 2007 naar 15,7 jaar in 2019.
  • Er werden in 2019 meer jongens (54,3%) dan meisjes (45.7%) opgenomen met een alcoholintoxicatie. Dit is vergelijkbaar met eerdere jaren.
  • In 2017 waren er aanwijzingen voor drugsgebruik in 8,0% van de meldingen en in 2019 was dit verhoogd naar 18,6%. De sterke stijging van ander middelengebruik naast alcohol blijft zichtbaar als rekening gehouden wordt met leeftijd, geslacht en schoolniveau. Het ging hierbij het vaakst om cannabisgebruik.

Vanwege verminderde bereidheid onder kinderartsen om meldingen te maken is het NSCK op 31 december 2023 opgeheven. Als gevolg daarvan zijn er na 2019 geen cijfers over ziekenhuisopnames onder jongeren uitgebracht.

Cliënten in de verslavingszorg

Eens in de vier jaar publiceert het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS) kerncijfers over de verslavingszorg. In het meest recente rapport van 2024 presenteert LADIS gegevens van 19 verslavingsinstellingen in Nederland. Volgens het LADIS stonden er in 2022 in totaal 27.087 personen geregistreerd bij de verslavingszorg met alcohol als primaire problematiek. Bij 45% deze groep stond ook nog een andere (secundaire) problematiek geregistreerd, zoals cannabis (9%) of cocaïne (8%).[3]

Van alle mensen die hulp zoeken bij verslavingszorg, doet 44% dit vanwege alcoholproblematiek, bij 55+ bedraagt dit aandeel zelfs 61%.

Van de mensen die bij de verslavingszorg hulp zoeken voor hun alcoholproblematiek is 69 procent man en is de gemiddelde leeftijd 47 jaar. Driekwart van de mensen in behandeling voor alcoholproblematiek is al eerder behandeld.

Het aantal cliënten van de verslavingszorg dat alcohol als secundair probleem noemt, is in de periode 2017-2022 significant toegenomen (van zo’n 5.000 tot 7.181 personen). Deze cliënten hebben voornamelijk een primair probleem met cocaïne (29%), cannabis (28%) of opiaten (9%).

Meer cijfers?

In het jaarbericht van de Nationale Drug Monitor zijn meer cijfers over hulpvraag en incidenten ten gevolge van alcoholgebruik te vinden.

Referenties

  1. Valkenberg H. en Nijman S. Alcoholvergiftigingen en ongevallen met alcohol SEH-behandelingen 2022. VeiligheidNL, Amsterdam
  2. Pigeaud, L., de Veld, L., van der Lely, N., van Hoof, J.J. Factsheet Alcoholintoxicaties 2007 – 2019. NSCK, Polikliniek Jeugd en Alcohol, Reinier de Graaf Gasthuis, 2020.
  3. Wisselink, D.J., Kuijpers, W.G.T., Kerssies, J.P., van der Slink, J.B. (2024). Kerncijfers Verslavingszorg 2017-2022: Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS). Stichting IVZ: Houten