Ons verhaal, geschiedenis

Kees Trimbos

Het Trimbos-instituut ontstond in 1996 uit een fusie van het Nederlands centrum Geestelijke volksgezondheid (NcGv) en het Nederlands Instituut voor Alcohol en Drugs (NIAD).

Het Trimbos-instituut is vernoemd naar psychiater Kees Trimbos (1920-1988), die van 1977 tot 1988 voorzitter was van het NcGv. Trimbos leverde vanaf de jaren vijftig belangrijke bijdragen aan de opbouw van de (katholiek) ambulante geestelijke gezondheidszorg en het denken over de geestelijke volksgezondheid. Ook zette hij zich in voor het bespreekbaar maken van seksualiteit, de acceptatie van homoseksuelen en de emancipatie van vrouwen.

Vanaf 1968 was hij twintig jaar hoogleraar in de preventieve en sociale psychiatrie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en tegelijkertijd als psychiater actief in de hulpverlening. In de jaren zeventig schreef hij een invloedrijk boek over de antipsychiatrie, waarna hij in de jaren tachtig pleitte voor de afbouw van de psychiatrische ziekenhuizen met als alternatief de bevordering van de ambulante ggz.

In 2019-2021 is Kees Trimbos in de media in verband gebracht met het beleid en de praktijk ten aanzien van ongehuwde moeders in de vijftiger en zestiger jaren. In verschillende functies, onder andere als praktiserend psychiater en als lid van de Centrale Adoptieraad, heeft hij zich nadrukkelijk beziggehouden met het vraagstuk rond ongehuwde moeders en hun kind. Hij is een van de eersten geweest die wees op de noden van de kinderen van ongehuwde moeders. Dat was vooral ingegeven door zijn praktijkervaring dat ongehuwde moeders en zeker ook hun kinderen veel ellende te wachten stond. Ze werden niet zelden door familie en omgeving verstoten en moreel gebrandmerkt. Ook waren er gewoonlijk financiële problemen omdat men in die tijd nog geen beroep kon doen op sociale wetgeving. Opvang in tehuizen was dan de enige mogelijkheid.

Volgens Trimbos waren de liefde, de aandacht en de kwaliteit van zorg die het kind in zijn vroegste jaren ontvangt van cruciaal belang voor de geestelijke uitgroei van het kind en zijn toekomstige geestelijke gezondheid. Om dit te bewerkstelligen was de permanente en continue beschikbaarheid van de moeder en de aanwezigheid van de vader in een gezin noodzakelijk. Trimbos meende dat een positieve opvoeding ten opzichte van liefde en het huwelijk de beste preventie vormde tegen toekomstige psychische schade en van ongewenste zwangerschappen.

Vanuit die opvatting en vooral in het belang van het kind verdedigde hij onder bepaalde omstandigheden de wenselijkheid en soms de noodzakelijkheid van afstand en adoptie. Wel stelde hij nadrukkelijk dat de ongehuwde moeder ‘zelf zo veel mogelijk ingeschakeld’ moest worden bij de beslissing over de toekomst van het kind. Trimbos betoogde dat ‘een gulden regel’ was dat men zich niet moest vastklampen aan starre regels en dat elk geval van ongehuwd moederschap individueel behandeld moest worden. Het bleef dan wel noodzakelijk om de ongehuwde moeder in een zo vroeg mogelijk stadium te begeleiden, zodat zij een verantwoordelijke beslissing kon nemen. Daarbij moesten de maatschappelijk werk(st)ers opletten de ongehuwde moeder niet te veel beïnvloeden in de richting van het behouden of afstand doen van haar kind.