Experiment Gesloten Coffeeshopketen
De ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Justitie en Veiligheid (JenV) werken samen aan het vormgeven van het in het regeerakkoord Rutte-III afgesproken Experiment Gesloten Coffeeshopketen. Het doel van het experiment is na te gaan of en hoe op kwaliteit gecontroleerde cannabis aan coffeeshops kan worden geleverd en wat de effecten hiervan zijn.
Het Trimbos-instituut is op twee manieren betrokken bij het experiment:
- Evaluatieonderzoek
- Advies preventieaanpak
Achtergrond van het experiment
Aanleiding experiment
In het regeerakkoord van het kabinet-Rutte III is afgesproken een kleinschalig experiment te starten met een gesloten coffeeshopketen. Aanleiding voor dit experiment waren de problemen die het huidige gedoogbeleid met zich meebrengt voor gemeenten. De verkoop van cannabis in coffeeshops wordt onder voorwaarden gedoogd, maar de teelt en levering is verboden. Zo ontstaan problemen op het gebied van veiligheid, zoals bijvoorbeeld brandgevaarlijke, illegale kwekerijen in woonwijken. Ook faciliteert het gedoogbeleid criminaliteit. Het telen van cannabis is verboden, hierdoor zijn er geen eisen voor de kwaliteit van de cannabis en weten coffeeshopklanten niet precies wat er in het product zit.
Wat houdt het experiment in?
Het experiment houdt in dat maximaal tien telers een vergunning krijgen voor het telen van cannabis.
Deze cannabis mag alleen verkocht worden in de coffeeshops in de deelnemende gemeenten: Almere, Arnhem, Breda, Groningen, Heerlen, Hellevoetsluis, Maastricht, Nijmegen, Tilburg en Zaanstad. Daarnaast wil het kabinet Amsterdam, stadsdeel Oost, als 11e gemeente aanwijzen. Om de kwaliteit te waarborgen wordt de cannabis getest. De gesloten keten ontstaat door controle op de kwaliteit, het vervoer en verkoop van de cannabis. Het experiment moet uitwijzen of een gereguleerde, gesloten keten - van teelt tot verkoop van op kwaliteit gecontroleerde cannabis - kan worden gerealiseerd. Belangrijke vraag hierbij is wat de effecten van deze gesloten coffeeshopketen zijn op de criminaliteit, veiligheid, overlast en volksgezondheid. Onderzoekers brengen het experiment en de effecten in kaart waarna een onafhankelijke Begeleidings- en Evaluatiecommissie een evaluatie opstelt. Het is aan het dan zittende kabinet om te besluiten welk vervolg het experiment krijgt.
Evaluatieonderzoek
Breuer&Intraval, RAND Europe en Trimbos-instituut voeren het onderzoek uit naar het ‘Experiment Gesloten Coffeeshopketen’.
In de huidige situatie wordt de verkoop van cannabis door coffeeshops gedoogd, maar het telen van cannabis en het leveren aan coffeeshops is verboden. Het doel van het experiment is om na te gaan of en hoe op kwaliteit gecontroleerde cannabis aan coffeeshops kan worden geleverd en wat de effecten hiervan zijn. De resultaten leveren informatie op voor het maken van een beredeneerde keuze over de toekomst van het cannabisbeleid.
Interventiegemeenten
Voor de evaluatie van het experiment wordt gebruik gemaakt van een quasi-experimentele onderzoeksopzet. Er zijn tien interventiegemeenten (experimentele groep waar de gesloten coffeeshopketen wordt geïmplementeerd) en tien vergelijkingsgemeenten (controlegroep waar de huidige situatie wordt gehandhaafd) geselecteerd. Het stadsdeel Amsterdam-Oost zal geen deel uitmaken van dit evaluatieonderzoek.
In zowel de interventie- als de vergelijkingsgemeenten zijn een voormeting en een nulmeting uitgevoerd. Deze worden gevolgd door een viertal jaarlijkse metingen gedurende de experimenteerfase. Naast het in kaart brengen van de effecten wordt ook gekeken naar het implementatieproces van het experiment in de gemeenten. Eind 2024 is een evaluatie van de voorbereiding van het experiment gepubliceerd.
In het onderzoek worden diverse methoden toegepast:
- enquêtes bij coffeeshopbezoekers en omwonenden,
- interviews met coffeeshopeigenaren en overige (in)direct betrokkenen,
- organiseren van expertmeetings,
- online gebruikersenquête,
- cohortstudie coffeeshopbezoekers,
- menukaartanalyse,
- analyse samenstelling cannabisproducten
- opvragen en analyseren van registratiegegevens.
Preventieaanpak
De Adviescommissie Experiment Gesloten Coffeeshopketen (de commissie Knottnerus) adviseerde dat het van belang is dat het experiment gepaard gaat met “preventieve aandacht voor de gezondheidsschade die zowel cannabisgebruik als roken kan veroorzaken.”
Op verzoek van het ministerie van VWS adviseerde het Trimbos-instituut vervolgens over een preventieaanpak die bijdraagt aan het voorkomen van (een eventuele stijging van) cannabisgebruik ten tijde van het experiment. In dit advies “Preventieaanpak Experiment Gesloten Coffeeshopketen” worden risicogroepen, instrumenten en interventies beschreven en wordt er gekeken naar de bestaande aanpak, de uitvoerende partijen en de kosten.
Naar aanleiding van dit advies is een werkgroep met vertegenwoordigers uit de tien experimentgemeenten samengesteld. Gezamenlijk hebben zij gekozen voor verschillende activiteiten die de preventieaanpak kunnen ondersteunen. Deze zijn beschreven in deze kamerbrief. De werkgroep komt ongeveer twee keer per jaar bijeen en is in 2023 aangevuld met een vertegenwoordiger vanuit het stadsdeel dat ook meedoet aan het experiment.
In de afgelopen jaren heeft het Trimbos-instituut ter voorbereiding op het experiment samen met de instellingen voor verslavingszorg verschillende activiteiten uitgevoerd en producten ontwikkeld.
Om de bekendheid van de mogelijkheden voor online preventie en behandeling te vergroten is de overzichtskaart Kansen voor preventie – online cannabisinterventies gemaakt. Deze kaart helpt professionals om jongeren en volwassenen met mogelijk problematisch cannabisgebruik naar het best passende aanbod toe te leiden. De overzichtskaart wordt via verschillende kanalen actief onder de aandacht gebracht bij professionals. Bijvoorbeeld via een Linkedin-campagne en de digitale factsheet In gesprek over cannabis.
In het advies ten behoeve van de gebruikersinformatie worden de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen met betrekking tot cardiovasculaire effecten, thc-cbd-interactie en gebruikswijzen van cannabis beschreven. Deze kennis is ook verwerkt in de bijsluiter die verplicht wordt meegegeven in de coffeeshops in de gemeenten die meedoen aan het experiment.
Voor de interventies De Coffeeshopcursus en Open en Alert zijn aanvullende materialen ontwikkeld voor professionals die werken in de gemeenten die betrokken zijn bij het experiment. Tevens is er speciaal voor de experimentgemeenten een Preventie- en handhavingsplan cannabis ontwikkeld.
Heeft u vragen over preventie rondom het experiment of over één van de ontwikkelde producten neem dan contact op met Desirée Spronk.
