Open en Alert

Jongeren en jongvolwassenen in de LVB-zorg, residentiële jeugdhulp en Justitiële Jeugdinrichtingen lopen meer risico op problemen als gevolg van middelengebruik. Open en Alert biedt uw organisatie handvatten om deze problemen te voorkomen.

logo van open en alert donkerblauw

Wat is Open en Alert?

Het doel van Open en Alert is problematisch middelengebruik voorkomen. Open en Alert stimuleert medewerkers in organisaties tot een open houding tegenover alcohol en drugs en de mensen die dit gebruiken. Hierdoor worden eventuele problemen eerder zichtbaar en bespreekbaar.

Alerte aanpak

Tegelijkertijd stimuleert het programma tot een alerte aanpak van eventuele problemen vanwege middelengebruik. Veel medewerkers vinden het lastig om te bepalen hoe zij om moeten gaan met middelengebruik bij hun doelgroep, dit wordt ook wel handelingsverlegenheid genoemd. Zij zijn onzeker over hun eigen kennis met betrekking tot de risico’s van gebruik of ervaren weinig houvast vanuit de instelling waar zij werken. Ook is het voor hen vaak lastig om de juiste toon te vinden in de gespreksvoering met jongeren.

Open en Alert biedt organisaties en de professionals die daar werken ondersteuning bij het ontwikkelen van helder beleid omtrent middelengebruik. Door de kennis en vaardigheden op het gebied van middelengebruik en motiverende gespreksvoering te vergroten worden problemen door middelengebruik tijdig herkend en aangepakt.

Drie pijlers

Beleidsontwikkeling

Door samen een probleemanalyse te maken en te discussiëren over de wenselijke situatie ontstaan de kaders voor middelenbeleid.

Deskundigheidsbevordering

Door samen een probleemanalyse te maken en te discussiëren over de wenselijke situatie ontstaan de kaders voor middelenbeleid.

Samenwerking IVZ

Tijdens de uitvoering van Open en Alert bouwt u een samenwerkingsrelatie op met de instelling voor verslavingszorg zodat u ook in de toekomst verzekerd bent van advies en een ketenaanpak die past bij uw doelgroep.

Waarom Open en Alert?

Deskundige begeleiding

U krijgt steun en expertise van ervaren preventiewerkers vanuit een instelling voor verslavingszorg. Zij verzorgen ook de deskundigheidsbevordering aan uw medewerkers. Omdat zij zich dagelijks bezighouden met preventie van middelengebruik heeft u hiermee toegang tot kennis over de laatste inzichten en ontwikkelingen.

Procesmatige aanpak

Door het gefaseerde stappenplan creëert u binnen een jaar draagvlak en expertise in uw organisatie voor een effectief en praktisch middelenbeleid. In dit jaar bouwt u ook een samenwerking op met de instelling voor verslavingszorg die de basis vormt voor informatie, advies en eventuele doorverwijzing in de toekomst.

Interventies op maat

Open en Alert biedt ruimte voor het inzetten van instrumenten en interventies die passen bij uw organisatie en doelgroep, van Bekijk het nuchter voor mensen met een LVB tot Brains4Use voor jongeren in Justitiële Jeugdinrichtingen. In de fase van beleidsontwikkeling krijgt u advies over de mogelijkheden.

Goed onderbouwd

Open en Alert is gebaseerd op jarenlange ervaring en de aanpak wordt regelmatig bijgesteld op basis van nieuwe behoeften en inzichten. De interventie is erkend als ‘goed onderbouwd’ in de databanken van het NJi en Centrum Gezond Leven. De interventie is ook opgenomen in de handreiking Middelengebruik en Verslaving bij mensen met een LVB van de Academische Werkplaats Kajak.

Ondersteunende materialen

Open en Alert bevat uiteenlopende materialen voor beleidsontwikkeling, deskundigheidsbevordering en samenwerking. Denk aan formulieren voor het inventariseren van beleid, werkvormen voor discussies, trainingsmaterialen, e-learnings en voorbeeldprotocollen.

Aan de slag met Open en Alert

Heeft u interesse in Open en Alert voor uw organisatie? U kunt direct beginnen.

Draagvlak

Een eerste stap is te kijken of u voldoende draagvlak heeft binnen uw team, steun van uw leidinggevende en bij voorkeur ook van het management. U kunt daarbij ter onderbouwing de Factsheet over Open en Alert gebruiken.

Neem contact op met de instelling voor verslavingszorg (IVZ)

Vervolgens neemt u contact op met de afdeling preventie van de instelling voor verslavingszorg bij u in de buurt. Zij kennen Open en Alert en zijn expert op het gebied van alcohol, drugs en verslaving. In een verkennend gesprek vertelt u over de knelpunten en uw wensen. De medewerker van de verslavingszorg geeft u informatie over de mogelijkheden en de kosten.

Afspraken maken

Als het aanbod van de verslavingszorg aansluit bij uw wensen is het belangrijk om afspraken te maken. Bijvoorbeeld voor het geven van een presentatie in het managementteam om draagvlak en financiële mogelijkheden te creëren. Of als het management al overtuigd is, eventueel een gesprek met gemeenten en/of zorgverzekeraars voor verdere (financiële) steun bij het opzetten van het programma.

Planning en budget

Het is handig om in een vroeg stadium een globale planning van activiteiten, budget en tijdpad te maken. Bijvoorbeeld na het eerste gesprek met de instelling voor verslavingszorg. Na goedkeuring van beide partijen kan deze concreet worden ingevuld.

Heeft u vragen over starten met Open en Alert?

Mail dan naar openenalert@trimbos.nl of neem contact op met Marjan Möhle, projectleider Open en Alert.

Vind een preventiewerker bij u in de buurt

Bent u op zoek naar een instelling voor verslavingszorg bij u in de buurt? Deze instellingen werken al met Open en Alert.

Open en Alert bij u in de buurt

Klik op een icoon voor contactinformatie

Wetenschappelijk onderbouwde aanpak

Jongeren in de residentiële jeugdhulp, Justitiële Jeugdinrichting en LVB-zorg hebben een vergroot risico op problematisch middelengebruik. Hierbij spelen uiteenlopende factoren bij de jongeren zelf en in de omgeving (‘setting’) een rol. Zo komen psychische problemen en gedragsproblemen bij deze doelgroep veel voor en zijn dit ook risicofactoren voor problematisch middelengebruik. Ook zijn er veel jongeren bij wie problematisch middelengebruik al langer in de familie voorkomt hetgeen ook een risicofactor is. In de omgeving zijn de beschikbaarheid van middelen, interesse en gebruik door anderen en het gebrek aan sociale controle risicofactoren. Omdat juist de factoren in de omgeving het makkelijkst te beïnvloeden zijn richt Open en Alert zich op management en professionals in de genoemde risicosettings. Door het gebruik van werkzame elementen uit het ‘probleemgericht leren’ zoals een knelpuntenanalyse en actieve participatie wordt effectief bijgedragen aan het voorkomen van problematisch middelengebruik bij deze kwetsbare doelgroepen. Procesevaluaties van Open en Alert laten zien dat kennis en vaardigheden van medewerkers met betrekking tot middelengebruik toenemen en dat zij vaker in gesprek gaan over middelengebruik.

EXPLORE onderzoek

Van 2019-2021 loopt het onderzoek EXPLORE naar middelengebruik en middelenbeleid in het speciaal onderwijs, de residentiële jeugdhulp (RJZ) en Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s).

Lees meer over het EXPLORE onderzoek

Materialen

Binnen het programma Open en Alert kunnen verschillende materialen ingezet worden bij het voorkomen van middelengebruik. Deze materialen zijn eventueel ook los inzetbaar.

Bekijk alle materialen

Podcast

Het Trimbos-instituut ontwikkelde ook een podcast om jeugdprofessionals te helpen het gesprek over cannabisgebruik aan te gaan. Daarin geven experts en jongeren in zes afleveringen tips en handvatten.