Een rookvrije samenleving. Dat wil de overheid bereiken met wetgeving rondom roken en tabak, vastgelegd in de Tabaks- en rookwarenwet, en door het maken van afspraken met maatschappelijke organisaties. Die afspraken zijn in het Nationaal Preventieakkoord vastgelegd.
Wat staat er in de wet over roken en tabak?
Nationaal Preventieakkoord Roken en Tabak
De ambitie van het Nationaal Preventieakkoord, dat in november 2018 werd gelanceerd, is om Nederland gezonder te maken. Het akkoord bevat afspraken over de aanpak van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. De overheid wil het percentage mensen dat rookt terugbrengen naar 5% van de volwassen bevolking in 2040. Alle pijlers van een effectief tabaksontmoedigingsbeleid maken deel uit van het akkoord dat de landelijke overheid afsloot met een groot aantal maatschappelijke partijen.
Wat doet het Trimbos-instituut?
Het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging van het Trimbos-instituut zet de wetenschappelijke kennis over effectiviteit van tabaksontmoedigingsmaatregelen op een rij en publiceert deze kennis via factsheets, rapporten en nieuwsberichten.
Onze kennis wordt onder meer ingebracht aan de thematafel ‘Roken’, waar nationale organisaties samen met het ministerie van VWS nadenken over de acties die nodig zijn om de doelstellingen van het Nationaal Preventieakkoord te realiseren.
Rookvrije omgeving
Het rookvrij maken van binnen- en buitenruimten is een belangrijk onderdeel van het Nationaal Preventieakkoord. Zo zijn de vertegenwoordigers van sportverenigingen, kinderboerderijen, speeltuinen en kinderopvanglocaties bezig om te werken naar een 100% rookvrije kindomgeving in 2025. In 2021 zijn de schoolpleinen al volledig rookvrij geworden. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) biedt ondersteuning bij het ontwikkelen van gemeentelijk beleid om rookvrije omgevingen te realiseren. Er wordt ook door veel partijen in de zorg gewerkt aan het rookvrij maken van zorginstellingen: van ziekenhuizen tot instellingen voor verslavingszorg, de psychiatrie tot de gehandicaptenzorg.
Wat doet het Trimbos-instituut?
Het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging (NET) van het Trimbos-instituut biedt advies en ondersteuning over rookvrije omgevingen.
- Werkt u bij de gemeente? Wij ondersteunen gemeenten om rookvrij gemeentebeleid te realiseren.
- Het NET heeft inspirerende voorbeelden uit het buitenland bijeen gebracht in een brochure.
- Ook zorginstellingen kunnen zelf aan de slag om hun instelling geheel rookvrij te maken. Gebruik hiervoor de praktische toolkit.
Productregulering
Tabaksproducten zijn door de industrie zodanig ontwikkeld en samengesteld dat ze aantrekkelijk zijn en verslavend. Door middel van wetgeving probeert de overheid de producten minder aantrekkelijk, minder verslavend en minder schadelijk te maken. Dit kan door beperkingen op te leggen aan de tabak (minder smaakstoffen of andere toevoegingen) of aan de verpakking.
Wetgeving om het tabaksproduct en aanverwante producten zoals e-sigaretten minder aantrekkelijk te maken komt vooral vanuit de Europese Unie, de zogenaamde Tabaksproductenrichtlijn. De Europese Commissie gaat uit van een hoog niveau
van bescherming van de volksgezondheid, met name voor jongeren. De Tabaksproductenrichtlijn voorziet niet in volledige harmonisatie tussen de EU landen, waardoor lidstaten de mogelijkheid hebben zelf (verdergaande) regels te stellen.
De Tabakproductenrichtlijn is in 2014 herzien, maar wordt momenteel geëvalueerd en in de toekomst waarschijnlijk aangescherpt. Deze richtlijn heeft bindende voorschriften voor alle EU landen. Zo is er sinds mei 2020 bijvoorbeeld een verbod op het maken en verkopen van mentholsigaretten.
Wat doet het Trimbos-instituut?
Neutrale verpakking
Sinds oktober 2020 mogen tabaksfabrikanten sigaretten en shag alleen nog in een neutrale (‘generieke’) verpakking aanbieden. Het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging van het Trimbos-instituut heeft in een factsheet samengevat wat er uit wetenschappelijk onderzoek bekend is over de voordelen van generieke verpakkingen ten opzichte van de oude verpakkingen waar nog wel ruimte was voor ‘branding’, zoals handelsmerken, logo’s, kleuren, afbeeldingen en design elementen.
E-sigaret
Ook de elektronische sigaret wordt door de overheid door wetgeving gereguleerd om te voorkomen dat jongeren verslaafd raken aan het dampen van deze producten. Het reguleren van e-sigaretten met smaakjes zou de aantrekkelijkheid van de e-sigaret voor jongeren kunnen verminderen. Bekijk de feiten over de e-sigaret.
Tabaksaccijns
Tabak wordt duurder doordat de overheid accijns (belasting) oplegt. Een hogere prijs schrikt met name jongeren af om met roken te beginnen. Volwassenen gaan minder roken en uiteindelijk stoppen met roken.
Wat doet het Trimbos-instituut?
Het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging van het Trimbos-instituut heeft een factsheet uitgebracht over de effectiviteit van het accijnsinstrument om het roken te ontmoedigen.