In Nederland krijgt 13 procent van de moeders die zwanger of bevallen zijn, een depressie. Dit gaat ieder jaar om meer dan 23.000 vrouwen. Toch missen professionals in de geboortezorg vaak de signalen bij de moeders. En moeders durven zelf niet altijd te zeggen dat ze zich somber voelen.
Hoe kun je als professional helpen bij het voorkomen van depressie bij vrouwen die zwanger of net bevallen zijn? Hiervoor hebben we de toolkit ‘Preventie van postpartum depressie’ ontwikkeld. Deze toolkit kan iedere professional gratis downloaden en inzetten in de praktijk.
Aanpak: hoe voorkom je postpartum depressie bij nieuwe moeders?
Preventie van postpartum depressie doe je door:
- Bewustwording: leer vrouwen over de leuke en minder leuke kanten van het moederschap, over wat postpartum depressie is, en dat dit vaker voorkomt dan je denkt. Geef ook tips over wat de moeder zelf kan doen. Dit doe je bijvoorbeeld met hulp van de folder voor moeders ‘Waar is de roze wolk’ (te vinden in de toolkit), informatie op Mentaal Vitaal, of je wijst de moeder op een mamacafé in de buurt.
- Professionals kunnen zich laten scholen met de e-learning ‘Nascholing signaleren postpartum depressie’ van Kenniscentrum Kraamzorg en de e-learning 'Preventie postpartum depressie' van het Trimbos-instituut.
- Signalering: merk depressieve klachten bij de moeder op tijd op. Dit kun je doen met hulp van een screeningsinstrument, maar ook door goed te praten met de moeder en te kijken hoe het met haar gaat.
- Verwijzing: heeft een nieuwe moeder veel last van depressieve klachten? Verwijs haar dan door naar goede begeleiding of behandeling. Lichte hulp als dat kan, bijvoorbeeld naar een zelfhulp app of boek. Of zwaardere hulp als dat nodig is, bijvoorbeeld naar de psycholoog.
- Samenwerking: preventie van depressie bij nieuwe moeders doe je samen met andere professionals. Je moet bijvoorbeeld weten naar welke hulpverlener je kan doorverwijzen. Ook moet je elkaar goed kennen om informatie over de moeder te geven en ook weer terug te krijgen van een hulpverlener.
Projectomschrijving: wat hebben we gedaan?
GGD GHOR Nederland, het Trimbos-instituut en de Academische Werkplaats Jeugd in Twente kregen in 2019 de opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) om de aanpak preventie van postpartum depressie op te zetten. Wat hebben we gedaan?
- We zijn met 15 organisaties in de geboortezorg (ziekenhuizen, verloskundigen, JGZ) in proefprojecten aan de slag gegaan met de aanpak. In deze projecten werkten de professionals van de 15 geboortezorgorganisaties samen met andere professionals in de geboortezorg. De professionals maakten een overzicht van samenwerkingspartners en preventieve activiteiten in de buurt naar wie ze konden doorverwijzen. Ook volgden ze de e-learning over preventie van postpartum depressie en deelden de folder ‘Waar is de roze wolk’ aan nieuwe moeders uit. Sommige organisaties werkten voor het signaleren van klachten met de inzet van een screeningsinstrument.
- De proefprojecten leverden een lijst met leer- en verbeterpunten op. Deze punten hebben we verwerkt in een advies aan VWS. Dit advies ging vooral over hoe we de aanpak verder kunnen verspreiden in Nederland.
- De professionals uit de proefprojecten hadden veel ideeën voor verbetering van de aanpak, en ook voor nieuwe producten. Deze ideeën en ervaringen hebben we in de producten van de toolkit Preventie van postpartum depressie verwerkt.
Regiegroep
De regiegroep dacht gedurende het project mee over de plannen en adviseerde over de activiteiten. De volgende organisaties zaten in de regiegroep:
- Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS)
- Trimbos-instituut
- NCJ
- CPZ
- BO Geboortezorg
- KNOV
- GGZ Nederland
- AJN
Wat zit er in de toolkit Preventie van postpartum depressie?
Voor professionals
- De e-learning ‘Preventie postpartum depressie’ , met accreditatie voor jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen en verloskundigen.
- E-learning Nascholing signalering postpartum depressie voor kraamverzorgenden (via Kenniscentrum Kraamzorg)
- Springplankje stap-voor-stap aanpak preventie van postpartum depressie
- Werkinstructie screenen op postpartum depressie
- Voorbeeld uit de praktijk van GGD Hart voor Brabant (een zorgpad)
Voor moeders, partners en naasten
- Folder ‘Waar is de roze wolk’ in A4 en A5 (Nederlands, Engels)
- Poster ‘Waar is de roze wolk’
- Wachtkamerfilmpje ‘Waar is de roze wolk’
- ‘Moodmeter’ voor mensen die niet goed zijn in Nederlandse taal (inclusief moodmeter vaders)
- Tips voor partners en naasten I Angst en depressie (Nederlands)
- Podcastserie ‘Zwarte muisjes’, over psychische problemen rond de zwangerschap
De toolkit is gratis te downloaden. De e-learning ‘Preventie van depressie bij nieuwe moeders’ kost 60 euro. Verloskundigen, jeugdverpleegkundigen, jeugdartsen en verpleegkundig specialisten krijgen hier accreditatiepunten voor.
Advies aan VWS
Op basis van de proefprojecten gaven we het volgende advies aan het ministerie van VWS:
- Vervolg nodig in de vorm van een landelijk innovatie/implementatie traject: ‘Mentaal gezonde start’ (dus niet alleen depressie).
- Ontwikkeling van een ‘multidisciplinaire richtlijn’ Mentale gezondheid voor, tijdens en na de zwangerschap.
- Routekaart en draagvlak afstemming voor ieder advies (waaronder screening en richtlijn).
- Er ontbreekt een laagdrempelige vorm van preventief aanbod – investeer in een landelijk en uniform aanbod van preventie en hulp (zoals kansrijke interventies MamaKits en WellMom).
- Aandacht voor mentale gezondheid in de preconceptionele zorg (= nu veelal gericht op fysieke leefstijlfactoren).
- Structurele en substantiële aandacht voor het onderwerp bij de opleidingen van de diverse betrokken geboortezorgprofessionals.
- (Door)ontwikkeling van de producten die zijn opgeleverd in het project.
- Herhaalde screening (in welke vorm dan ook) en ketenaanpak onderdeel maken van Kansrijke start.
Producten van pilotpartners
Bij wie kun je meer informatie krijgen?
Vragen over het project of producten die zijn ontwikkeld? Neem dan contact op met de projectleider Karin Boode: KBoode@ggdghor.nl of Linda Bolier.
