In Nederland geven ongeveer circa vijf miljoen mensen mantelzorg. Deze mensen zijn onmisbaar in het zorglandschap. Echter, 1 op de 10 mantelzorgers voelt zich ernstig overbelast en loopt daardoor een groter risico om depressieve klachten te ontwikkelen.
Ketenaanpak depressiepreventie bij mantelzorgers
Mantelzorgers zijn niet alleen onmisbaar voor zorg- en welzijn voor anderen. Zij zijn vaak ook mensen met een hulpvraag. Twee jaar lang hebben wij (PROOF Adviseurs en Ecorys) in opdracht van het Ministerie van VWS de ketenaanpak depressiepreventie ontwikkeld en pilots gelopen in de gemeente Midden Drenthe, in Overschie binnen de gemeente Rotterdam, en met de gemeenten Harderwijk en Ermelo. Wij zijn begeleid door een regiegroep van het Ministerie, Trimbos, MantelzorgNL, Strategische Alliantie Jonge Mantelzorg, Movisie, de Nederlandse GGZ, Actiz en de drie pilotgemeenten. In onze drie landelijke bijeenkomsten hebben wij veel input, van veel betrokkenen verzameld. In deze film zie je meer over de reden voor en totstandkoming van de ketenaanpak depressiepreventie bij mantelzorgers. De film is gemaakt als onderdeel van het social return on investment van dit project en is gemaakt door Onfluence.
Wilt u aan de slag?
- Lees de handreiking depressiepreventie bij mantelzorgers
- Meldt u aan voor de workshop. Meer informatie vindt u via deze link.
Op donderdag 15 juni 2023 vertellen wij tijdens dit Congres Toegankelijke Mantelzorgondersteuning meer over de ketenaanpak én gaan we interactief in een workshops op het congres hiermee aan de slag. Meldt u vooral aan.
Handreiking ketenaanpak
Doel van de handreiking is om te inspireren tot (mogelijkheden) voor ketensamenwerking en concreet te maken hoe ketensamenwerking voor depressiepreventie bij mantelzorgers ingericht kan worden. Alle ketenpartijen die een rol hebben bij depressiepreventie bij mantelzorgers kunnen de handreiking gebruiken. Gemeenten hebben hierin een bijzondere rol. Het werken in de ketenaanpak vraagt niet iets compleet nieuws van de ketenpartijen. De ketenaanpak sluit aan bij de bestaande taken van de betrokken ketenpartijen, en vraagt dus geen compleet nieuwe werkwijze.
Mantelzorgers zijn ook mensen met een hulpvraag. Mantelzorgers zijn essentieel in het Nederlandse zorglandschap. De verwachting is zelfs dat er, onder andere door personeelstekorten en bezuinigingen, in de komende tijd een nog groter beroep gedaan wordt op mantelzorgers. Mantelzorgers worden vaak nog onvoldoende gezien als mensen met een hulpvraag. Mantelzorgers krijgen steeds meer taken en verantwoordelijkheden en combineren dit met hun eigen gezinsleven, een opleiding, een baan en hun eigen gezondheid. Dit zorgt voor (over)belasting bij mantelzorgers. Als fysieke en/of mentale belasting bij mantelzorgers té lang té hoog is kan dit leiden tot overbelasting. Die somberheid (op den duur) kan leiden tot depressieve klachten.
Het optimaliseren van het ondersteuningsaanbod, inclusief depressiepreventie, kan geen enkele organisatie alleen. Hiervoor is samenwerking nodig en dat kan via een ketenaanpak. De ketenaanpak is ontwikkeld in het kader van het Meerjarenprogramma Depressiepreventie. Het Meerjarenprogramma Depressiepreventie is ontwikkeld door het ministerie van VWS. Het doel van het programma is 30% afname van depressieklachten in 2030. Om dit te bereiken zijn verschillende groepen met een groter risico op depressieve klachten geïdentificeerd. Mantelzorgers zijn een van deze groepen. Voor al deze groepen wordt een passende en sluitende ketenaanpak ontwikkeld.
In het Integraal Zorg Akkoord (IZA) heeft de overheid met een groot aantal partijen in de zorg afspraken gemaakt om de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. In het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) hebben de VNG, GGD GHOR Nederland en Zorgverzekeraars Nederland afspraken gemaakt over een het bevorderen van een gezonde en actieve levensstijl. Mentale gezondheid worden bij beide gezien als een belangrijk onderdeel. Depressiepreventie levert een belangrijke bijdrage aan mentale gezondheid en ketensamenwerking voor depressiepreventie wordt benoemd. Voor de uitvoering van de afspraken uit het GALA is financiering beschikbaar voor gemeenten via een Brede Specifieke Uitkering (SPUK). In de SPUK-regeling wordt de financiering voor 15 onderdelen op de thema’s sport- en beweegstimulering, cultuurparticipatie, gezondheidsbevordering en het versterken van de sociale basis gebundeld in één (nieuwe) uitkering. Bovenstaande akkoorden en financieringsmogelijkheden bieden een kans voor gemeenten voor de (door)ontwikkeling van een ketenaanpak depressiepreventie bij mantelzorgers.
Werkwijze ontwikkeling ketenaanpak
Vanaf eind 2020 tot mei 2023 hebben is de ketenaanpak ontwikkeld op basis van deskstudie en gesprekken met landelijke stakeholders, landelijke bijeenkomsten, drie lokale pilots en veel contact met verschillende betrokkenen.
In de aanpak is er specifieke aandacht voor de volgende doelgroepen:
- Jonge mantelzorgers
- Werkende mantelzorgers
- Mantelzorgers met een migratieachtergrond
- Mantelzorgers van mensen met psychische problematiek
In de aanpak zijn er door PROOF Adviseurs en Ecorys vijf fases onderscheiden. In de eerste fase is het projectteam opgestart en is het mantelzorglandschap nader verkend. Dit is gedaan aan de hand van een documentenstudie en door het houden van gesprekken met verschillende lokale en landelijke stakeholders zoals gemeenten, mantelzorgsteunpunten, VNG, MantelzorgNL, Strategische Alliantie Jonge Mantelzorg en Movisie. Ook is er in de eerste fase, in maart 2021, een eerste landelijke bijeenkomst georganiseerd en heeft er een group concept mapping onder leiding van het Trimbos-instituut plaatsgevonden. In de tweede fase is de ontwerpketenaanpak ontwikkeld. Dit is gedaan op basis van de input uit de eerste fase. Ook is de organisatie van de pilots in deze fase opgezet. Ook in die fase was er een landelijke bijeenkomst.
In de derde fase werd de ontwerp ketenaanpak in drie pilots een jaar lang wordt getest. Ook in die fase was er een landelijke bijeenkomst. De pilots zijn op verschillende momenten gestart en geëindigd. De pilots werden afgerond tussen februari en mei 2023. Fase 4, het maken van een synthese vond gelijktijdig met het afronden van de pilots plaats. Sinds de bekenmaking is een begin gemaakt met implementatie en landelijke borging.
Gedurende de ontwikkeling van de ketenaanpak wordt het projectteam begeleid door een regiegroep.
Projectteam
PROOF Adviseurs en Ecorys hebben de opdracht gekregen om de landelijke ketenaanpak te ontwikkelen. PROOF Adviseurs zijn organisatieadviseurs die samenwerkingsvraagstukken vanuit maatschappelijke opgaven adviseren, faciliteren, begeleiden en ondersteunen. Dit doen zij veel in het sociaal domein/jeugddomein, waarmee zij een bijzondere affiniteit hebben. Ecorys is een onderzoeks- en adviesbureau dat zich richt op de belangrijkste maatschappelijke uitdagingen. Hun brede ervaring met stakeholders uit het zorg en sociale domein staat borg voor een goede kennis van diverse belangen en organisatiedynamieken.
Regiegroep
De regiegroep heeft gedurende de ontwikkeling van de aanpak kritisch meegedacht over de plannen en het projectteam op de hoogte gehouden van nieuwe ontwikkelingen. De volgende organisaties namen deel in de regiegroep:
- Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS)
- MantelzorgNL
- Movisie
- Strategische Alliantie Jonge Mantelzorg
- Trimbos-instituut
- Gemeente Midden-Drenthe
- Gemeente Rotterdam
- Gemeente Harderwijk
- De Nederlandse GGZ (agendalid)
- Actiz (agendalid)
Publicaties
Gedurende de ontwikkeling van de ketenaanpak zijn er verschillende documenten gepubliceerd. U vindt deze hier:
- Rapportage Concept Map Mantelzorgers
- Landelijke bijeenkomst 4 maart 2021, presentatie & verslag
- Landelijke bijeenkomst 25 november 2021, presentatie & verslag
- Landelijke bijeenkomst 13 oktober 2022, presentatie & verslag
- Handreiking depressiepreventie bij mantelzorgers
Contact
Wilt u meer informatie over deze ketenaanpak? Neem dan contact op met de projectleider, Florian Theissen , florian@proofadviseurs.nl of 06-18683499.
