Gezien het takenpakket van de sociale wijkteams en de omvang van het alcoholgebruik in Nederland zullen zij veelvuldig in aanraking komen met cliënten die (mogelijk) problematisch alcohol gebruiken. Temeer omdat problematisch alcoholgebruik vaak samengaat met andere problemen van cliënten waarmee sociale wijkteams te maken krijgen, zoals schulden, huiselijk geweld, relationele problemen en of vereenzaming [1].
Expertisecentrum Alcohol
Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.
Blijf op de hoogte
Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:
Heeft u een vraag?
Stuur ons een mailAls medewerkers van sociale wijkteams problematisch alcoholgebruik tijdig signaleren en bespreken, en specialistische hulp inschakelen waar dat nodig is, dan zou dit de effectiviteit van hun aanpak kunnen versterken.
Ervaringen van sociale wijkteams
Hoewel tijdige signalering van overmatig middelengebruik of verslaving volgens de meeste wijkteammedewerkers wel in de activiteiten van het wijkteam past, bleek uit onderzoek onder medewerkers van sociale wijkteams van het Trimbos-instituut in 2016 dat zij hier weinig aan toekomen. Zij geven aan dat ze het onderwerp soms wel aankaarten, maar dat het vaak niet lukt om de cliënt te motiveren voor aanpak van het middelengebruik. Zij vinden zelf dat de basiskennis en vaardigheden verbetering behoeven om deze problematiek te kunnen signaleren en bespreken. Ten tijde van het onderzoek waren de sociale wijkteams echter nauwelijks actief bezig met het verbeteren van hun deskundigheid op dit gebied [2]. De resultaten van een online enquête (N=236) die in 2019 werd verspreid via de website van het Trimbos-instituut, brancheorganisatie Sociaal Werk Nederland en het netwerk van Verslavingskunde Nederland geven een positiever beeld. Veel van de respondenten (sociaal werkers) geven aan dat zij bij cliënten alcoholgebruik ter sprake brengen: 35% doet dit bij (bijna) iedereen en 24% doet dit bij de helft van de cliënten [3].
Maar dat is misschien een iets te rooskleurig beeld, menen drie betrokken professionals die gevraagd waren om te reageren op de resultaten. Er zijn al veel stappen gezet, maar er blijkt ook nog veel te winnen: richting structurele samenwerking tussen sociaal werk en verslavingszorg, en een langere beleidscyclus in het gezondheids- en welzijnsveld, zodat kennis, expertise en relaties op het gebied van problematisch alcoholgebruik behouden blijven [4].
Uit onderzoek van de universiteit van Maastricht gebaseerd op kwalitatieve interviews met veertien sociaal werkers uit Apeldoorn bleek dat regelmatige reminders hen hielpen om het belang van een gezonde leefstijl te bespreken (via e‑mails, nieuwsbrieven en tijdens teambesprekingen). Ook wanneer de cliënt een hulpvraag heeft die met leefstijl samenhangt of duidelijk ongezond leeft of een leefstijl gerelateerde aandoening heeft, maakt dat het voor sociaal werkers makkelijker om leefstijl te bespreken. Voor veel sociaal werkers werkte het belemmerend dat de leefstijl geen prioriteit heeft boven urgentere problematiek. Andere belemmerende factoren waren gerelateerd aan de cliënt, bijvoorbeeld dat de cliënt midden in een crisissituatie zit, zelf geen probleem ervaart, weerstand heeft ten opzichte van de hulpverlening of dat de cliënt een verstandelijke beperking of ernstige psychiatrische problematiek heeft, of ernstig verslaafd is [5].
Referenties
- Hammink, A., Altenburg, M. & Schrijvers, C. (2012). De sociale gevolgen van verslaving: Een state of the art studie naar verstoring van sociale relaties, schooluitval, dakloosheid, schulden en huiselijk geweld als gevolg van alcohol- of drugsverslaving. Rotterdam: IVO.
- Bransen, E., Collard, P., Poel, A. van der, & Boon, B. (2016). Sociale (wijk)teams en verslavingspreventie. Tijdige signalering en interventie bij problematisch gebruik van alcohol en drugs. Strategische verkenning. Utrecht: Trimbos-instituut.
- Bolier L., Conijn B., Doesum T. van, Bransen E. (2019). Sociaal werker helpt mee alcoholproblematiek terug te dringen. Een inventarisatie van ervaringen en knelpunten. Vakbl Sociaal Werk. 5:19–22.
- Bolier, L. & Bransen, E. (2020). Problematisch alcoholgebruik, een zorg voor de sociaal werker? TSG Tijdschr Gezondheidswet. 98, pages148–151.
- Nagelhout, G., Abidi, L., Lodder, C. et al (2020). Bespreekbaar maken van gezonde leefstijl en het sociale netwerk bij multiprobleemgezinnen door sociaal werkers. TSG Tijdschr Gezondheidswet 98, 107–113