Alcoholpreventie alcoholgebruik door sociale wijkteams

Hoewel tijdige signalering van overmatig middelengebruik of verslaving volgens de meeste wijkteammedewerkers wel in de activiteiten van het wijkteam past, bleek uit onderzoek onder medewerkers van sociale wijkteams van het Trimbos-instituut in 2016 dat zij hier weinig aan toekomen. Zij geven aan dat ze het onderwerp soms wel aankaarten, maar dat het vaak niet lukt om de cliënt te motiveren voor aanpak van het middelengebruik. Zij vinden zelf dat de basiskennis en vaardigheden verbetering behoeven om deze problematiek te kunnen signaleren en bespreken. Ten tijde van het onderzoek waren de sociale wijkteams echter nauwelijks actief bezig met het verbeteren van hun deskundigheid op dit gebied [2]. De resultaten van een online enquête (N=236) die in 2019 werd verspreid via de website van het Trimbos-instituut, brancheorganisatie Sociaal Werk Nederland en het netwerk van Verslavingskunde Nederland geven een positiever beeld. Veel van de respondenten (sociaal werkers) geven aan dat zij bij cliënten alcoholgebruik ter sprake brengen: 35% doet dit bij (bijna) iedereen en 24% doet dit bij de helft van de cliënten [3].

Maar dat is misschien een iets te rooskleurig beeld, menen drie betrokken professionals die gevraagd waren om te reageren op de resultaten. Er zijn al veel stappen gezet, maar er blijkt ook nog veel te winnen: richting structurele samenwerking tussen sociaal werk en verslavingszorg, en een langere beleidscyclus in het gezondheids- en welzijnsveld, zodat kennis, expertise en relaties op het gebied van problematisch alcoholgebruik behouden blijven [4].

Uit onderzoek van de universiteit van Maastricht gebaseerd op kwalitatieve interviews met veertien sociaal werkers uit Apeldoorn bleek dat regelmatige reminders hen hielpen om het belang van een gezonde leefstijl te bespreken (via e‑mails, nieuwsbrieven en tijdens teambesprekingen). Ook wanneer de cliënt een hulpvraag heeft die met leefstijl samenhangt of duidelijk ongezond leeft of een leefstijl gerelateerde aandoening heeft, maakt dat het voor sociaal werkers makkelijker om leefstijl te bespreken. Voor veel sociaal werkers werkte het belemmerend dat de leefstijl geen prioriteit heeft boven urgentere problematiek. Andere belemmerende factoren waren gerelateerd aan de cliënt, bijvoorbeeld dat de cliënt midden in een crisissituatie zit, zelf geen probleem ervaart, weerstand heeft ten opzichte van de hulpverlening of dat de cliënt een verstandelijke beperking of ernstige psychiatrische problematiek heeft, of ernstig verslaafd is [5].