Hoe voorkom je problemen met alcohol en drugs op het werk?
Een beleid voor alcohol-, drugs- en medicijngebruik draagt bij aan een gezonde en veilige werkplek. Het beleid is gericht op het voorkomen van problemen door middelengebruik en bevat een aantal essentiële onderdelen, waaronder afspraken over hoe te reageren bij problemen door alcohol-, drugs- en medicijngebruik.
Vragen?
Ondersteunend materiaal
Gebruik de Handreiking en het format Alcohol-, drugs- en medicijnbeleid bij het opstellen van beleid over alcohol-, drugs- en medicijngebruik (ADM-beleid) binnen uw organisatie.
Ook relevant
Waarom een ADM-beleid?
Een beleid op alcohol- drugs- en medicijngebruik op het werk is niet bij wet verboden. Daarom is het een goed idee om hier als bedrijf duidelijke afspraken over maken in een Alcohol- Drugs- en Medicijnbeleid (ADM-beleid). Een goed ADM-beleid draagt bij aan:
- Een veiligere werkplek
- Een betere sfeer
- Betere gezondheid van medewerkers
- Meer productiviteit
- Minder verzuim
- Lager risico op ongelukken en reputatieschade
- Minder kan op hoge kosten, bijvoorbeeld aan ontslagprocedures
Wat wij voor jou organisatie kunnen betekenen:
Hoe kan je als werkgever middelengebruik op het werk voorkomen?
De basis is een duidelijk ADM-beleid, hierin staan onder andere afspraken over hoe medewerkers omgaan met middelen, onder werktijd en buiten werktijd. Maar ook hoe de organisatie reageert op ongelukken. Voorkómen is beter dan genezen. Een ADM-beleid is daarom sterker als er ook aandacht is voor het voorkomen van problemen en het aanbieden van makkelijk bereikbare zorg. Hoe worden medewerkers geïnformeerd over de risico’s van middelengebruik? Welke hulp biedt de organisatie aan medewerkers die problemen hebben?
Werkgevers die een ADM-beleid hebben dat zich richt op afspraken, preventie én zorg laten zien dat zij om de gezondheid en veiligheid van hun medewerkers geven. Het laat goed werkgeverschap zien en met een ADM-beleid werk je bovendien in overeenstemming met de Arbowetgeving.
Wat staat er in een ADM-beleid?
De basis voor een goed ADM-beleid bestaat uit vier pijlers. Deze pijlers komen zowel bij een uitgebreid als bij een beknopt beleid aan de orde. Je beschrijft per pijler zo concreet mogelijk wie wat moet doen en waarom. Je legt ook de verschillende taken, rollen en verantwoordelijkheden vast en voor wie ze gelden. Denk aan medewerkers, leidinggevenden, bedrijfsartsen, vertrouwenspersonen, HR-medewerkers, preventiewerkers, Arbo-adviseurs en bedrijfsmaatschappelijk werkers.
Tip: een ADM-beleid waarin ook aandacht is voor zorg en preventie, werkt beter in het voorkomen van problemen dan een ADM-beleid dat alleen gericht is op regels en sancties [1] [3]. Als een ADM-beleid alleen gericht is op regels en sancties, kan dit juist afschrikken om hulp te zoeken, waardoor de kans op problemen groter wordt. Het is de moeite waard om in te zetten op preventie, omdat interventies in de werksetting een positief effect hebben [4] [5].
Tip: een ADM-beleid waarin ook aandacht is voor zorg en preventie, werkt beter in het voorkomen van problemen dan een ADM-beleid dat alleen gericht is op regels en sancties [1] [3]. Als een ADM-beleid alleen gericht is op regels en sancties, kan dit juist afschrikken om hulp te zoeken, waardoor de kans op problemen groter wordt. Het is de moeite waard om in te zetten op preventie, omdat interventies in de werksetting een positief effect hebben [4] [5].
Pijler 1 - Regels en afspraken
Heldere regels en afspraken over wat wel en niet mag. Vastleggen wie welke taken en bevoegdheden heeft binnen de organisatie.
Middelengebruik is nu een vast onderdeel in het introductieprogramma, dan weten onze nieuwe collega’s meteen waar ze aan toe zijn! ”
Pijler 2 - voorlichting en bewustwording
Wat doet de organisatie om problemen te voorkomen en medewerkers te informeren en bewust te maken van de risico’s van middelengebruik in relatie tot werk.
Ik weet nu dat als ik ‘s avonds een feestje heb en veel drink dat ik de volgende ochtend nog onder invloed kan zijn”
Pijler 3 - Begeleiding en zorg
Vastleggen hoe de organisatie problematisch middelengebruik of verslaving signaleert en hoe begeleiding en hulp wordt geboden aan medewerkers die hiermee te maken krijgen.
Ik weet nu hoe ik het gesprek met een medewerker moet voeren als ik vermoedens heb van onder invloed zijn op de werkvloer”
Pijler 4 - Handhaving en disciplinaire maatregelen
Het naleven van de regels en afspraken zoals opgesteld in het beleid en eventuele maatregelen wanneer deze niet worden nageleefd.
Hoe stel je een ADM-beleid op?
Het Trimbos-instituut helpt bedrijven bij het opstellen en het implementeren van ADM-beleid, wij volgen daarbij de volgende stappen:
- Voorbereiding: zet het onderwerp op de agenda, zorg ervoor dat tijd en budget beschikbaar is en vorm een ADM-projectgroep.
- Opstellen beleid: doe dit samen met een aantal personen binnen de organisatie.
- Implementeren en informeren: voer het beleid uit en zorg ervoor dat iedereen in de organisatie ervan op de hoogte is.
- Onder de aandacht houden: het beleid actueel houden, nieuwe activiteiten ontwikkelen.
- Evalueren: regelmatig bijstellen van het beleid, bijv. door veranderende wetgeving, interne reorganisaties of nieuwe problemen.
Als je aan slag wilt gaan met het opstellen van een ADM-beleid voor je eigen organisatie, dan helpt de Handreiking Alcohol-, drugs- en medicijnbeleid hierbij. Naar de handreiking >
De handreiking is onderdeel van de Toolbox Alcohol-, Drugs- en Medicijnbeleid (ADM-toolbox). Dit is een verzameling van praktische materialen om organisaties te helpen bij het maken van een ADM-beleid. Denk hierbij aan een ADM-format en een ADM-werkwijzer. Naar de Toolbox >
Hulp nodig?
Elke organisatie is anders, denk aan de organisatiecultuur, aantal medewerkers, personeelsopbouw (leeftijd, geslacht, opleidingsniveau), soorten dienstverband (flex, vast) aard van het werk (stressvol of fysiek zwaar). Daardoor heeft elke organisatie z'n eigen uitdagingen op het gebied van alcohol, drugs en medicijnbeleid. Het Trimbos-instituut helpt bedrijven bij het maken van ADM-beleid van a-tot-z.
Is een ADM-beleid verplicht?
In Nederland is het voor werkgevers (nog) niet verplicht om een ADM-beleid te hebben. Je moet als werkgever wel voldoen aan een aantal wettelijke verplichtingen die te maken hebben met de veiligheid en gezondheid van medewerkers en om de Risico-Inventarisatie en -evaluatie (RI&E) in te vullen. Daarin kan het middelengebruik op worden genomen als risicofactor en een ADM-beleid als maatregel om de risico’s te verkleinen. Daarnaast moeten bedrijven zich houden aan de regels over de privacy van medewerkers. Deze staan beschreven in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). In een ADM-beleid kan de werkgever beschrijven hoe zij de wettelijke verplichtingen invult. Steeds meer bedrijven zien daarvan de voordelen en hebben inmiddels een ADM-beleid.
Er zijn verschillende wettelijke kaders die belangrijk zijn bij het maken van een ADM-beleid:
- Artikel 3 van de arbeidsomstandighedenwet (Arbowet). De werkgever draagt zorg voor de veiligheid en gezondheid van medewerkers in relatie tot de werkzaamheden.
- Artikel 5 van de Arbowet stelt verplichting tot het opstellen van een Risico-Inventarisatie en – Evaluatie (RI&E). Het identificeren van het onder invloed zijn van alcohol (of andere middelen) op de werkplek biedt grondslag voor het preventieprogramma.
- Artikel 11 van de Arbowet stelt dat alle medewerkers verplicht zijn om op de werkplek te zorgen voor hun eigen veiligheid en gezondheid en die van collega’s.
- Artikel 27 van de Wet op de Ondernemingsraden geeft aan dat een ondernemingsraad instemmingrecht heeft op een ADM-beleid.
Andere hulpbronnen voor het opstellen van een ADM-beleid
ADM-beleid sjabloon MKB
Een ADM-beleid kan alcohol-, drugs- en medicijngebruik bespreekbaar maken. Speciaal voor het MKB is er een ADM-beleid sjabloon MKB ontwikkeld.
Minigids ADM-beleid in het Engels
Het EMCDDA, dat onder meer feitelijke overzichten bijhoudt over de Europese drugsproblematiek, heeft een Engelstalige gids voor beleidsmakers, professionals en werkgevers. Daarin staan adviezen en strategieën om effectief ADM-beleid te ontwikkelen en lees je welke interventies wél of juist niet werken.
KNMG toolkit
Het KNMG heeft in 2020 een toolkit voor ziekenhuizen en andere gezondheidsorganisaties ontwikkeld. Het materiaal is vooral gericht op het bespreekbaar maken en aanpakken van problematisch middelengebruik en verslaving onder artsen/zorgprofessionals.
European Workplace and Alcohol project (EWA)
Het EWA heeft op basis van onderzoek en ervaring binnen de Europese Unie een Toolkit voor alcohol gerelateerde interventies op het werk ontwikkeld, waarin verschillende interventies worden genoemd die toepasbaar zijn binnen een organisatie.
