Welbevinden op School
Het kennis- en ondersteuningsprogramma Welbevinden op School biedt scholen, gemeenten en gezondheidsbevorderaars van de GGD (Gezonde School Adviseurs) handvatten om schoolbreed te werken aan het welbevinden van leerlingen en studenten. Hierbij spelen sociaal-emotionele ontwikkeling, mentale gezondheid en kansengelijkheid een belangrijke rol.
Heb je vragen?
Welbevinden op School is een samenwerking met Pharos, het landelijk expertisecentrum dat bijdraagt aan het terugdringen van gezondheidsverschillen.
Blijf op de hoogte
Werk je aan welbevinden op school? Blijf op de hoogte van alle ontwikkelingen en activiteiten via onze mails.
Meld je aanWat is Welbevinden op School?
Ondersteuningsprogramma van het Trimbos-instituut en Pharos
Het Trimbos-instituut en Pharos hebben in 2016 samen het kennis- en ondersteuningsprogramma Welbevinden op School opgezet. Welbevinden op School ontwikkelt, bundelt en verspreidt kennis over wat werkt bij bevorderen van het welbevinden van leerlingen en studenten via een integrale en duurzame aanpak. Dit doen we door middel van handreikingen, bijeenkomsten en de (door)ontwikkeling van (wetenschappelijke) kennis. Onze doelgroepen zijn scholen uit het primair onderwijs, voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs en MBO, Gezonde School Adviseurs en gemeenten. Daarnaast zijn we zijn een belangrijke kennispartner voor andere partijen in ons netwerk.
Ieder kind dezelfde kansen
Met ons kennis- en ondersteuningsprogramma willen we eraan bijdragen dat ieder kind in Nederland dezelfde kansen krijgt, weerbaar is tegen (toenemende) maatschappelijke druk, en psychische problemen tijdig worden gesignaleerd en zo veel mogelijk worden voorkomen. School is naast thuis dé plek waar kinderen en jongeren dagelijks naartoe gaan en zich kunnen ontwikkelen. Preventieve initiatieven moeten daarom vanuit of in ieder geval samen met de school worden georganiseerd. Daarvoor is een integraal en duurzaam (gemeentelijk) beleid nodig dat de basis van het onderwijs versterkt. Want leerkrachten die goed in hun vel zitten kunnen prettiger les geven en leerlingen en studenten die lekker in hun vel zitten leren beter.
"Als een kind zich niet goed voelt heeft het ook geen nut om het onderwijs te geven, want het komt niet binnen. Dus je moet aan de onderkant zorgen dat het voor dat kind goed gaat, dan is de basis gelegd voor onderwijs. - Else Marijke Boekbinder (Intern Begeleider ‘De Parkschool’, Delft)
Inspirerende voorbeelden
Leerlingen en studenten die lekker in hun vel zitten leren beter
Veilige omgeving waar leerlingen zichzelf kunnen zijn
Scholen kunnen een belangrijke bijdrage leveren als het gaat om welbevinden. Een eerste stap is om een pedagogisch klimaat te creëren waarin leerlingen zich veilig voelen en zichzelf kunnen zijn. Niet lekker in je vel zitten en stress ervaren maakt namelijk dat je kansen niet optimaal kunt benutten. Leerlingen die lekker in hun vel zitten zijn beter in staat om te leren en functioneren. Andersom geldt ook: het krijgen van goed onderwijs is bevorderend voor het welbevinden van kinderen en jongeren.
Tijdig signaleren en doorverwijzen
Niet voor alle leerlingen en studenten is het vanzelfsprekend dat zij zich goed en veilig voelen. Het welbevinden van kinderen en jongeren staat onder druk en de kansenongelijkheid is toegenomen. Door de coronacrisis, maar ook door bijvoorbeeld het meemaken van ingrijpende gebeurtenissen, stress in de thuissituatie, een vluchtachtergrond of opgroeien in armoede. De jeugdhulp die hierbij ondersteuning kan bieden is niet toegankelijker geworden. Door deze leerlingen en studenten tijdig te signaleren, kunnen zij de hulp en aandacht krijgen die zij nodig hebben.
Wetenschappelijke kennis over welbevinden
Verkennend onderzoek primair onderwijs
Hoe geef je precies aandacht aan sociaal-emotionele ontwikkeling? Dit rapport biedt informatie en advies voor primair onderwijs.
Verkennend onderzoek voortgezet onderwijs
Hoe geef je precies aandacht aan sociaal-emotionele ontwikkeling? Dit rapport biedt informatie en advies voor voortgezet onderwijs.
Verkenning Welbevinden in het mbo
Hoe geef je precies aandacht aan sociaal-emotionele ontwikkeling? Dit rapport biedt informatie en advies voor het mbo.
Effectiviteit interventies
Onderzoek naar het aanbod en de effectiviteit van interventies op het gebied van het versterken van mentale weerbaarheid en mentaal welbevinden op school en in andere settings.
NRO kennisplein welbevinden
Het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek heeft kennis over welbevinden en social-emotionele ontwikkkeling gebundeld op onderwijskennis.nl.
Werk samen en zet in op preventie
Schoolbrede aanpak
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat schoolbreed (ook wel whole school approach genoemd) inzetten op het verbeteren van welbevinden en het hebben van goede sociaal-emotionele vaardigheden de kans op psychische problemen verkleint, pestgedrag vermindert en bijdraagt aan betere leerprestaties. Binnen een schoolbrede aanpak...
- ...is er een lange termijn visie op welbevinden en ondersteunend beleid waar iedereen op school zich mee verbonden voelt.
- ...is er een positief pedagogisch school- en klasklimaat: school is een veilige plek.
- ...ligt er een plan voor monitoring en signalering en is er een passend aanbod zodra een leerling of student vast loopt.
- ...wordt de meningsvorming en inspraak van kinderen en jongeren zelf gestimuleerd.
- ...is er aandacht voor het welbevinden van leraren en ondersteunend personeel en ruimte voor professionalisering.
- …werkt de school samen met de thuisomgeving van leerlingen en studenten, en zorg- en ondersteuningspartners in de wijk.
Hulp bij implementatie
Het inzetten van een schoolbrede aanpak vraagt om veranderingen in organisatie- en samenwerkingsstructuren van de school. Een school hoeft dit niet alleen te doen. Een Gezonde School Adviseur kan een school adviseren en de aanpak laten aansluiten bij het preventieve jeugdbeleid van de gemeente.
"Er is meer kennis en een integrale aanpak nodig om de promotie van mentale gezondheid van jongeren naar een hoger niveau te tillen." - hoogleraar en programmahoofd Jeugd Marloes Kleinjan in haar blog over het investeren in de mentale gezondheid van de jeugd.
Andere programma's
- Opgroeien in een Kansrijke Omgeving: een community-based aanpak voor het voorkomen van het gebruik van alcohol, drugs en tabak door jongeren
- Helder op School: een integrale schoolaanpak voor het terugdringen en voorkomen van middelengebruik
- GezondIn: een stimuleringsprogramma voor het terugdringen van lokale gezondheidsverschillen
Aan de slag met welbevinden binnen Gezonde School
Welbevinden op School is kennispartner van Gezonde School. Gezonde School is een programma dat scholen ondersteunt om structureel bij te dragen aan een goede gezondheid van leerlingen, studenten en medewerkers van de school. Scholen die werken met de aanpak kiezen één of meerdere gezondheidsthema’s om mee aan de slag te gaan. Vervolgens kunnen zij een vignet krijgen op één of meerdere thema’s. Welbevinden is één van deze thema’s.
Primair onderwijs
Voortgezet onderwijs
Speciaal onderwijs
Ga als Gezonde School Adviseur aan de slag
Rol van Gezonde School Adviseurs
Gezonde School Adviseurs (GSA’S) spelen een belangrijke rol bij het verankeren van het thema Welbevinden op School. Deze materialen helpen je hierbij.
Duurzaam beleggen van Welbevinden
In de factsheet 'Duurzaam beleggen van Welbevinden in de gemeente en op scholen' komt aan bod wat we geleerd hebben van de Welbevinden op School pilots. Aan de hand van de bepalende factoren voor het duurzaam beleggen van welbevinden in gemeente en scholen lezen GSA's wat zij kunnen doen om welbevinden duurzaam te beleggen.
Gesprekken met scholen
GSA's kunnen de handreiking 'Gesprekken op scholen' gebruiken bij het vormgeven van de gesprekken met de scholen. Het geeft handvatten voor thema’s die besproken kunnen worden en mogelijke vervolgstappen.
E-learning 'Welbevinden'
Ga als onderwijsprofessional aan de slag
Checklist Welbevinden op School
Wil je als schoolteam meer aandacht voor het thema welbevinden binnen jouw school? Breng dan de huidige situatie rondom dit thema in kaart. Wat gaat er goed op jouw school? Wat verdient meer aandacht? En wat heeft prioriteit? Met behulp van deze checklist krijg je zicht op de situatie op jouw school.
Waardengedreven werken aan welbevinden
Werken aan welbevinden op school vraagt om een duidelijke visie. Vanuit een gedragen visie kun je als school werken aan planvorming en de plannen opnemen in je beleid. Deze handreiking is helpt schoolteams in het primair en voortgezet onderwijs bij visievorming rondom welbevinden. De tool is voor zowel regulier als speciaal onderwijs.
Preventief werken aan sociaal emotionele ontwikkeling en welbevinden
Met de handreiking ‘Preventief werken aan sociaal emotionele ontwikkeling en welbevinden’, die in co-creatie met leerkrachten ontwikkeld is, bieden we leerkrachten in het primair en voortgezet onderwijs inspiratie en concrete handvatten om binnen de klas, samen met hun team en binnen de school preventief bij te dragen aan de sociaal emotionele ontwikkeling en het welbevinden van hun leerlingen, maar ook aan het welbevinden van henzelf.
Signaleren in het voortgezet onderwijs
Wat kan je doen als het je opvalt dat een leerling bij jou op school bijvoorbeeld een laag zelfbeeld heeft? Wanneer hij niet meekomt in de groep, of moeite heeft met zelfbeheersing? Wanneer hoort het bij een normale sociaal-emotionele ontwikkeling en wanneer is dit problematisch? Hoe kan je als leerkracht, mentor, zorgcoördinator of schoolteam vroegtijdig signaleren of leerlingen problemen ondervinden in hun sociaal-emotionele ontwikkeling? Welke rol kan een conciërge hebben en welke rol heeft de ouder? Welke zorg of ondersteuning kan je vervolgens inzetten op schoolniveau, klassenniveau en op leerlingniveau? Deze handreiking geeft houvast bij deze vragen.
Leerlingen met een psychische kwetsbaarheid in het primair en voortgezet onderwijs
Wat betekent het als een leerling in jouw klas een psychische kwetsbaarheid heeft? En wat is jouw rol als leerkracht, mentor of ondersteuningsteam? Het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie geeft tips en handvatten gericht op leerlingen met een psychische kwetsbaarheid. Zodat ook deze leerlingen zich op sociaal, emotioneel, didactisch en cognitief gebied optimaal kunnen ontwikkelen.
Ga als gemeente aan de slag
Bevordering mentale gezondheid jeugd
Het bevorderen van mentale gezondheid van de jeugd is één van de ambities in de Landelijke nota gezondheidsbeleid 2020-2024. Deze handreiking geeft gemeenten handvatten om invulling te geven aan deze ambitie op lokaal niveau. Het onderwijs en de kinderopvang zijn belangrijke partners om deze plannen te realiseren. Hoe kunt u als gemeente samen met deze partners werken aan een samenhangend beleid dat de mentale gezondheid van alle jeugd (leeftijd 0-18 jaar) ten goede komt? In de handreiking 'Bevordering mentale gezondheid jeugd' vindt u zaken waarmee u direct aan de slag kunt. Lees meer...
Loket Gezond Leven
Meer weten over integraal en preventief werken aan gezondheid en welzijn in uw gemeente?
Ondersteuningsgelden uit het Nationaal Programma Onderwijs benutten
Inzetten op de verbetering van het welbevinden van leerlingen en studenten is mogelijk met de ondersteuningsgelden uit het Nationaal Programma Onderwijs (NPO). De samenwerkende kennisinstituten Pharos, het NJi, het NIP (corona expertgroep schoolpsychologen), het NCJ, Gezonde School en het Trimbos-instituut willen scholen zo breed mogelijke ondersteuning te bieden. De gezamenlijke kennis is gebundeld in een aantal handreikingen die scholen ondersteunen bij de schoolscan, het maken van keuzes uit de menukaart en bij het inzetten op het welbevinden van leerlingen en studenten, tijdens en na corona. Lees meer...
Menukaart welbevinden interventies
Welke interventies gericht op het bevorderen van welbevinden en hoe maakt u de juiste keuze? De menukaart helpt u op weg.
Veelgestelde vragen
Antwoord op veelgestelde vragen over interventies en het Nationaal Programma Onderwijs (NPO).
Bijeenkomsten
Werken aan welbevinden in het onderwijs
Lees meer >
