Gelijke kansen op welbevinden; een gezamenlijke verantwoordelijkheid

Kinderen en jongeren ontwikkelen én leren beter als ze lekker in hun vel zitten. Als ze zichzelf kunnen zijn en gezond en veilig opgroeien in een kansrijke omgeving. Maar niet alle kinderen en jongeren groeien op in deze omstandigheden. Financiële zorgen thuis,  ingrijpende gebeurtenissen zoals mishandeling, verwaarlozing, discriminatie of  moeten vluchten uit een onveilige situatie: dit soort ervaringen heeft invloed op hoe kinderen zich voelen en ontwikkelen. Ze kunnen veel stress veroorzaken, wat het welzijn en de ontwikkeling van kinderen en jongeren beïnvloedt.

Speciaal om scholen te ondersteunen bij het bevorderen van gelijke kansen op welbevinden, hebben Pharos en Trimbos de inspiratiekaart ‘Gelijke kansen op welbevinden’ ontwikkeld. Waarom is dat belangrijk?

Gezonde en kansrijke omgeving is een voorwaarde

Langdurige stress maakt denken, leren en doen moelijker. Leerlingen en studenten die hiermee te maken hebben, kunnen hun talenten niet volledig benutten. Niet omdat ze niet gemotiveerd zijn, maar omdat hun situatie het hen moeilijk maakt. Juist voor hen is een veilige, gezonde en kansrijke omgeving  geen luxe, maar noodzaak.

Waarom zijn gelijke kansen in het onderwijs zó belangrijk?

Onderwijs is een krachtig middel om ongelijkheid te doorbreken. Wanneer alle kinderen gelijke kansen krijgen in het onderwijs, ontstaat er ruimte voor persoonlijke groei, talentontwikkeling en perspectief. Voor ieder kind, ongeacht achtergrond of omstandigheden.

Gelijke kansen op onderwijs zijn essentieel omdat:

• Onderwijs bijdraagt aan brede ontwikkeling: het biedt leerlingen niet alleen kennis, maar ook sociaal-emotionele vaardigheden, zelfvertrouwen en het vermogen om met uitdagingen om te gaan.
• Het een beschermende factor kan zijn: voor kinderen in kwetsbare posities is school soms de enige veilige, voorspelbare plek. Als zij daar steun en vertrouwen ervaren, kan dat hun leven blijvend positief beïnvloeden.
• Het bijdraagt aan gelijke startposities: niet alle kinderen groeien op met dezelfde kansen. Onderwijs kan helpen om deze verschillen te verkleinen, zodat ieder kind zijn of haar potentieel kan benutten.
• Het welbevinden versterkt: kinderen die zich gezien, gehoord en begrepen voelen, ontwikkelen zich beter. Welbevinden is dus niet alleen een uitkomst, maar ook een voorwaarde voor leren.
• Het onze samenleving versterkt: gelijke kansen leiden op de lange termijn tot meer sociale cohesie, minder ongelijkheid en een samenleving waarin ieder talent tot zijn recht komt.

Gelijke kansen op welbevinden: een gezamenlijke verantwoordelijkheid

Het creëren van gelijke kansen op welbevinden is een taak voor ons allemaal: ouders, scholen, gemeenten en zorg- en welzijnsprofessionals. Scholen spelen hierin een cruciale rol. Zij zijn de plek waar kinderen zich ontwikkelen, relaties aangaan en leren omgaan met uitdagingen.

Vernieuwde Inspiratiekaart: praktische handvatten voor scholen

Om scholen te ondersteunen bij het bevorderen van (gelijke kansen op) welbevinden, hebben Pharos en Trimbos de inspiratiekaart ‘Gelijke kansen op welbevinden’ ontwikkeld. Deze kaart biedt concrete handvatten en voorbeelden voor schoolteams om structureel en schoolbreed aan de slag te gaan met welbevinden, met speciale aandacht voor leerlingen en studenten die dat nodig hebben.

De inspiratiekaart biedt naast goede voorbeelden:

• Inzicht in risicofactoren: wat zijn de signalen dat een leerling mogelijk minder kansen heeft op welbevinden?
• Concrete tools en tips: waar kun je (direct) mee aan de slag?
• Reflectievragen: hoe kunnen schoolteams gezamenlijk werken aan een inclusieve en ondersteunende schoolcultuur?

Deze inspiratiekaart is bedoeld voor schoolleiders, intern begeleiders, zorgcoördinatoren, Gezonde School Adviseurs, schoolpsychologen en andere betrokkenen in het po, vo, go en mbo die willen bijdragen aan een positieve en inclusieve schoolomgeving.

Structureel en schoolbreed werken aan welbevinden start met kleine stappen

Welbevinden en de gelijke kansen daarop zijn geen tijdelijk project, maar een doorlopend proces. Het vraagt om structurele en schoolbrede aandacht en aanpak. Dit betekent dat welbevinden een vast onderdeel is van het schoolbeleid, de cultuur en het dagelijks handelen van het team. Dat klinkt groot, maar vaak doen scholen al heel veel. En het begint met kleine, concrete stappen. Het belangrijkste is dat je start.

Stappenplan Werken aan welbevinden

Het stappenplan Werken aan welbevinden dat Trimbos en Pharos ontwikkelden voor Welbevinden op School, biedt daarin houvast en sluit aan bij de Gezonde School-aanpak. Het is een concrete leidraad om op een systematische en duurzame manier aan welbevinden te werken. Het benadrukt het belang van een stevig team, een gezamenlijke visie en het afstemmen van interventies op de behoeften van de leerlingen en de schoolcontext.

Aan de slag met gelijke kansen op welbevinden

• Wij moedigen scholen van harte aan om de vernieuwde inspiratiekaart te gebruiken als startpunt voor gesprekken binnen het team. Bespreek welke leerlingen of studenten extra ondersteuning nodig hebben en hoe het schoolklimaat kan worden versterkt.
• Daarnaast is het belangrijk om samen te werken met externe partners, zoals gemeenten, zorg- en welzijnsinstellingen en andere onderwijsprofessionals. Door krachten te bundelen, kunnen we een omgeving creëren waarin alle kinderen en jongeren zich gezien, gehoord en ondersteund voelen. Daarmee dragen we bij aan een inclusieve en ondersteunende leeromgeving voor alle leerlingen en studenten.

Laten we samen zorgen voor een toekomst waarin elk kind en elke jongere de kans krijgt om zich optimaal te ontwikkelen, ongeacht achtergrond of omstandigheden.

Meer informatie

Welbevinden op School is een samenwerking van het Trimbos-instituut en Pharos | Expertisecentrum Gezondheidsverschillen. Samen zijn zij kennispartner van Gezonde School en leveren zij de input voor het thema Welbevinden. Er is verder een stevige samenwerking met de expertgroep schoolpsychologen mentale gezondheid van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP).

Voor meer informatie en ondersteuning kunt u terecht op welbevindenopschool.nl of contact opnemen via welbevinden@trimbos.nl.