De e-sigaret (vape) is een elektronisch apparaat waarin een vloeistof, met of zonder nicotine, kan worden verdampt. Soms wordt er onderscheid gemaakt tussen een e-sigaret en een shisha-pen, maar er is geen duidelijk verschil tussen deze producten.
Vragen?
Heb je vragen over roken, stoppen met roken of zoek je hulp? Bel de gratis Stoplijn (0800-1995) of ga naar ikstopnu.nl.
Heb je een vakinhoudelijke vraag?
Ben je (zorg)professional en heb je een vraag naar aanleiding van deze pagina? Neem dan contact op met Esther Croes.
Achtergrond
E-sigaretten zijn er in veel verschillende modellen. Oorspronkelijk werd het product voor rokers op de markt gezet als een alternatief voor tabakssigaretten. E-sigaretten verschillen van tabakssigaretten, die tabak verbranden waardoor de roker veel schadelijke verbrandingsproducten inademt. In de damp die een e-sigaret produceert is de hoeveelheid kankerverwekkende en giftige stoffen lager. Inmiddels is de e-sigaret niet alleen meer een product dat gericht is op rokers. E-sigaretten zijn zeer populair geworden onder niet-rokers, voornamelijk jongeren en jongvolwassenen. Zij vinden de vele zoete smaken aantrekkelijk. Ook speelt in de populariteit mee dat in de recente wegwerpbare e-sigaretten een vorm van nicotine zit (nicotinezouten) die makkelijk te inhaleren is voor niet-rokers, omdat deze mild is in de keel.
E-sigaret of vape?
De Engelse term ‘vapen’ (dampen) wordt sinds een aantal jaar door de tabaksindustrie en consumenten gebruikt als synoniem voor e-sigaretgebruik. De vloeistof in een e-sigaret noemen zij ‘e-juice’. Met het gebruik van dit soort termen wordt het product als het ware los gezogen van het schadelijke imago van een tabakssigaret en wordt het als ‘gezond’ geprofileerd. E-sigaretsmaken als ‘groene appel’ en ander fruit dragen daar verder aan bij. In de onafhankelijke wetenschappelijke literatuur bestaat er voorkeur voor het gebruik van de neutrale termen ‘electronic nicotine delivery systems (ENDS)’ en ‘electronic cigarettes’ oftewel ‘elektronische sigaretten’ of ‘e-sigaretten’.
Gebruik onder volwassenen
In Nederland is het gebruik relatief beperkt. In 2021 gebruikte 1,4% van de Nederlandse volwassenenregelmatig een e-sigaret. Het (regelmatig) gebruik van de e-sigaret is hoger onder dagelijkse rokers van tabakssigaretten (4,8%) dan onder niet-dagelijkse rokers (3,3%), ex-rokers (1,1%) en nooit-rokers (0,3%). 1Bommelé, M. Willemsen. Kerncijfers Roken 2021. Utrecht: Trimbos-instituut. De cijfers komen van de Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor, CBS i.s.m. RIVM en Trimbos-instituut, 2021. Rokers die zowel roken als dampen worden aangeduid als dubbelgebruikers of ‘dual users’.
Gebruik onder jongeren
De verkoop van e-sigaretten aan jongeren onder de 18 jaar is verboden. Jongeren zelf zijn niet strafbaar als zij e-sigaretten kopen of gebruiken. In 2021 had desalniettemin 14,1% van de Nederlandse scholieren van 12 tot en met 16 jaar ooit een e-sigaret (zowel met als zonder nicotine) gebruikt. 2Boer, M, Van Dorsselaer S, Looze M, et al. HBSC 2021 Gezondheid en Welzijn van Jongeren in Nederland. 2021. De cijfers zijn mogelijk een onderschatting omdat aan de jongeren werd gevraagd naar het gebruik van een e-sigaret en velen een ‘vape’ niet associëren met een e-sigaret.
Hoe schadelijk is de e-sigaret?
De precieze schadelijkheid van het gebruik van een e-sigaret op lange termijn is nog onbekend. Er zijn wel steeds meer aanwijzingen dat e-sigaretgebruik zou kunnen leiden tot schade aan de luchtwegen en het hart- en vaatstelsel. Ook bevatten sommige e-vloeistoffen kankerverwekkende stoffen. Het is echter nog niet in epidemiologisch onderzoek aangetoond dat gebruikers van een e-sigaret werkelijk kanker ontwikkelen. Dat komt onder meer omdat het (vaak tientallen) jaren duurt voordat een kanker zichtbaar is en de e-sigaret nog niet zo lang bestaat. Daarnaast hebben veel e-sigaretgebruikers ook gerookt en is het niet mogelijk om te bepalen of een kanker is ontstaan door roken of door gebruik van de e-sigaret.
Over de schadelijkheid van nicotine is meer bekend. Nicotine is een zeer verslavende stof en heeft acute effecten, zoals misselijkheid, duizeligheid, een opgefokt gevoel, snelle hartslag en hoge bloeddruk. Nicotine verlamt het zenuwstelsel en is in hoge doseringen dodelijk. Hersenen die zich nog ontwikkelen, zoals bij jongeren, zijn gevoelig voor verstorende effecten van nicotine.
Schadelijkheid voor rokers
Voor rokers geldt dat een e-sigaret minder schadelijk is dan een traditionele sigaret, mits de roker volledig overstapt op de e-sigaret. 3Bozier K, et al. The Evolving Landscape of e-Cigarettes: A Systematic Review of Recent Evidence. Chest. 2020. Een e-sigaret is niet onschadelijk, daarom is de aanbeveling aan rokers om een e-sigaret hooguit tijdelijk te gebruiken.
Er zijn aanwijzingen dat mensen die zowel tabakssigaretten roken als een e-sigaret gebruiken (dubbelgebruikers) een extra hoog risico lopen op gezondheidsrisico’s, omdat zij blootgesteld worden aan de combinatie van schadelijke stoffen die vrijkomen bij de verbranding van tabak en het verdampen van de e-vloeistof. 4Troelstra S, Croes E, Bommelé J, Willemsen M. Factsheet Elektronische sigaretten. Utrecht: Trimbos-instituut. 2020.
Schadelijkheid voor niet-rokers
Bij e-sigaretgebruik door niet-rokers geldt dat e-sigaretgebruik gepaard gaat met risico’s. Voor niet-rokers, met name jongeren, moet e-sigaretdamp vergeleken worden met schone lucht in plaats van tabaksrook. Bij deze groep is er geen gezondheidswinst of schadereductie wanneer zij gebruik maken van de e-sigaret. Bovendien kan nicotine de hersenen van adolescenten beschadigen, wat kan leiden tot problemen met cognitie, aandacht en stemming. 5The National Academies of Science, Engineering, and Medicine. Public Health Consequences of E-Cigarettes. 2018. E-sigaretgebruik op jonge leeftijd kan zorgen voor een hogere vatbaarheid voor (nicotine)verslaving op latere leeftijd en een opstapje naar het gebruik van tabakssigaretten.
Er bestaan grote zorgen over de populariteit van e-sigaretten onder jongeren. Hoewel de tabaksindustrie geen reclame mag maken voor tabaksproducten lukt het toch om jongeren aan de e-sigaret te krijgen. Bijvoorbeeld door het inhuren van jonge influencers op sociale media om e-sigaretten te promoten onder hun jonge publiek. 6De Nerée tot Babberich C. Jongeren met experts in gesprek over vapen op TikTok. Utrecht: Trimbos-instituut. 2022. De marketing naar jongeren is ook terug te zien in smaakjes die voor jongeren zijn bedoeld, zoals suikerspin en veel soorten ijs. In werkelijkheid is dit een cocktail van chemische stoffen. Bovendien worden er hippe Engelse termen gebruikt, zoals ‘vape’ in plaats van e-sigaret, en ‘juice’ in plaats van e-vloeistof of e-liquid.
Helpt een e-sigaret bij stoppen met roken?
Wetenschappelijke onderzoeksresultaten zijn op dit moment niet overtuigend in het voordeel van de e-sigaret als stopmethode. Slechts een minderheid van de rokers heeft baat bij de e-sigaret bij het stoppen met roken, namelijk een subgroep van rokers bij wie het niet lukt om te stoppen met behulp van bewezen effectieve stopmethoden, zoals individuele gedragsondersteuning. Onder de voorwaarde dat het nicotineniveau langzaam afgebouwd wordt en er op korte termijn volledig gestopt wordt met het e-sigaretgebruik. Een groot deel van de rokers die stoppen met behulp van de e-sigaret lukt het echter niet om permanent te stoppen zonder terug te vallen. Bovendien is er kans dat rokers dubbelgebruikers worden en verslaafd blijven aan nicotine.
Hoe worden e-sigaretten gereguleerd?
In Nederland is de tabakswetgeving vastgelegd in de Tabaks- en Rookwarenwet, die is gebaseerd op de Europese Tabaksproductenrichtlijn. In Nederland gelden e-sigaretten als aanverwante producten. 7Trimbos-instituut, Nederlands Huisartsen Genootschap. Richtlijn behandeling van tabaksverslaving en stoppen met roken ondersteuning. 2016. Ze mogen niet verkocht worden aan mensen die jonger zijn dan 18 jaar, en er zijn eisen aan de veiligheid en reclame is alleen toegestaan bij fysieke tabaks- of e-sigaretspeciaalzaken. Ook de e-sigaret zonder nicotine valt onder de Nederlandse Tabaks- en Rookwarenwet, zodat hiervoor dezelfde product-eisen gelden als voor e-sigaretten met nicotine. Uitgezonderd zijn e-sigaretten en navulverpakkingen die zijn geregistreerd als geneesmiddel. Er is op het moment van schrijven in geen enkel land een e-sigaret op de markt als medisch hulpmiddel. Om de e-sigaret minder aantrekkelijk te maken voor jongeren en niet-rokers is de Tabaks- en Rookwarenwet gewijzigd. 8Staatscourant. Regeling van de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 22 november 2022, kenmerk 3456548-1038502-WJZ, houdende wijziging van de Tabaks- en rookwarenregeling ter regulering van smaken voor e-sigaretten. 2022. Per 1 oktober 2023 worden alle smaakjes anders dan tabakssmaak voor e-sigaretten uit de handel genomen. Dit verbod zal gelden voor zowel navulbare als wegwerpbare producten. Door de nieuwe regelgeving wordt de e-sigaret minder aantrekkelijk voor jongeren en kan de e-sigaret nog wel gebruikt worden als hulpmiddel bij stoppen met roken.
Rook je zelf of iemand in je omgeving?
> Bezoek dan rokeninfo.nl voor meer informatie over de e-sigaret (vape)
