Verhitte-tabaksproducten zijn producten die de tabaksindustrie presenteert als minder schadelijk dan tabakssigaretten en als een mogelijk alternatief voor mensen die niet willen stoppen met roken.
Vragen?
Heb je vragen over roken, stoppen met roken of zoek je hulp? Bel de gratis Stoplijn (0800-1995) of ga naar ikstopnu.nl.
Heb je een vakinhoudelijke vraag?
Ben je (zorg)professional en heb je een vraag naar aanleiding van deze pagina? Neem dan contact op met Esther Croes.
- Achtergrond
- Gebruik onder volwassenen
- Gebruik onder jongeren
- Verhitte-tabaksproduct of heat-not-burn-product?
- Hoe schadelijk is het gebruik van verhitte tabak?
- Hoe wordt verhitte tabak gereguleerd?
- Helpt verhitte tabak bij stoppen met roken?
- Zorgt het roken van verhitte tabak voor eerder roken van sigaretten?
Achtergrond
Verhitte-tabaksproducten zijn tabaksproducten die gemodificeerde tabak verhitten. Het principe van verhitte-tabaksproducten is dat de tabak niet wordt verbrand, maar verhit. Bij het roken van tabakssigaretten is sprake van verbranding van tabak. Dit gebeurt bij een temperatuur van ongeveer 900°C. Verhitte tabak wordt verhit tot een temperatuur van maximaal 350°C. Hoewel er verschillende manieren bestaan om de tabak te verhitten, is het doel van verhitte tabak altijd om nicotine af te geven aan de longen van de gebruiker.1Van Aerde M, Willemsen M, Croes E. (2023). Factsheet Verhitte Tabak. Trimbos-instituut, Utrecht.
Gebruik onder volwassenen
Volgens gegevens uit de Gezondheidsenquête heeft 0,4% van de Nederlandse volwassenen in 2023 weleens een verhitte-tabaksproduct gebruikt. In 2020 werd dit voor het eerst uitgevraagd. Het percentage gebruikers was toen 0,1%. 2CBS i.s.m. Trimbos-instituut en RIVM. Gezondheidsenquête/ Leefstijlmonitor. 2022.]
Gebruik onder jongeren
Volgens gegevens uit het Peilstationsonderzoek 2019 had 3,0% van de 12- tot en met 16-jarigen ooit een verhitte-tabaksproduct gebruikt. Van de jongeren die een verhitte-tabaksproduct gebruiken, deed 17% dit bijna elke week of vaker. Dit zijn de meest recente cijfers, want in 2021 en 2023 werd dit niet uitgevraagd. Van de 12-jarigen had 0,6% ooit een verhitte-tabaksproduct gebruikt. Van de 14-jarigen was dat 4,3%. 3Rombouts M, Van Dorsselaer S, Scheffers-van Schaijck T, Tuithof M, Kleinjan M, Monshouwer K. (2020). Jeugd en riskant gedrag 2019. Kerngegevens uit het peilstationsonderzoek scholieren. Trimbos-instituut, Utrecht.
Volgens de Middelenmonitor uit 2021 onder 16- tot en met 18-jarige mbo- en hbo-studenten had 6,0% ooit een verhitte-tabaksproduct gebruikt, 1,4% gebruikte dat nog steeds.4Tuithof M, Dorsselaer S, Monshouwer K. (2021). Middelengebruik onder studenten van 16-18 jaar op het mbo en hbo 2021. Trimbos-instituut, Utrecht. Volgens het onderzoek van het RIVM uit 2020 naar bewustzijn, gebruik en percepties van verhitte-tabaksproducten had ongeveer 1% van de 13- tot en met 17-jarigen ooit een verhitte-tabaksproduct geprobeerd.5Havermans A, Pennings JLA, Hegger I, Elling JM, de Vries H, Pauwels CGGM, et al. (2021). Awareness, use and perceptions of cigarillos, heated tobacco products and nicotine pouches: A survey among Dutch adolescents and adults. Drug Alcohol Depend, 229(PB):109136.
Verhitte-tabaksproduct of heat-not-burn-product?
Er bestaan verschillende benamingen voor verhitte-tabaksproducten.6O’Connor R, Durkin SJ, Cohen JE, Barnoya J, Henriksen L, Hill SE, et al. (2021). Thoughts on neologisms and pleonasm in scientific discourse and tobacco control. Tob Control, 30(4):359–60. De industrie schrijft regelmatig over ‘heat-not-burn products’, of ‘modified risk tobacco products’. Beide benamingen impliceren een verlaagd risico ten opzichte van tabakssigaretten. Termen als ‘alternative tobacco products’, ‘new and emerging nicotine products’, ‘new and emerging tobacco delivery products’ of ‘novel and emerging products’ impliceren vernieuwing of innovatie. In de onafhankelijke wetenschappelijke literatuur bestaat er een voorkeur voor het gebruik van de neutrale term ‘heated tobacco products’, oftewel verhitte-tabaksproducten.6O’Connor R, Durkin SJ, Cohen JE, Barnoya J, Henriksen L, Hill SE, et al. (2021). Thoughts on neologisms and pleonasm in scientific discourse and tobacco control. Tob Control, 30(4):359–60.
Hoe schadelijk is het gebruik van verhitte tabak?
De industrie claimt dat verhitte-tabaksproducten minder schadelijke rook produceren, omdat de tabak niet zou worden verbrand. Dit is misleidend: er is sprake van incomplete verbranding, waarbij nog steeds schadelijke stoffen ontstaan.1Van Aerde M, Willemsen M, Croes E. (2022). Factsheet Verhitte Tabak. Trimbos-instituut, Utrecht. Onderzoek heeft laten zien dat tabak die verwarmd wordt tot 200˚C een aanzienlijk langere tijd emissies kan veroorzaken dan een brandende sigaret. Op lagere temperatuur ontstaan ook andere componenten. Met het stijgen van de temperatuur nemen de niveaus van sommige stoffen geleidelijk toe.1Van Aerde M, Willemsen M, Croes E. (2022). Factsheet Verhitte Tabak. Trimbos-instituut, Utrecht. Aangezien de verschillende verhitte-tabaksproducten bij andere temperaturen werken, is het lastig om algemene uitspraken te doen over schadelijkheid.7World Health Organization. (2021). WHO Study Group on Tobacco Product Regulation. Report on the scientific basis of tobacco regulation: eight report of a WHO study group. Geneva.
Onderzoek laat zien dat de aerosol van verhitte-tabaksproducten mogelijk unieke schadelijke componenten bevat die nog niet geïdentificeerd zijn en mogelijk niet voorkomen in de rook van tabakssigaretten.1Van Aerde M, Willemsen M, Croes E. (2022). Factsheet Verhitte Tabak. Trimbos-instituut, Utrecht. Het gebruik van verhitte-tabaksproducten geeft bij langdurig gebruik luchtwegaandoeningen. Er zijn ook aanwijzingen dat cardiovasculaire biomarkers niet verbeteren bij rokers die overstappen van tabakssigaretten op verhitte-tabaksproducten.7World Health Organization. (2021). WHO Study Group on Tobacco Product Regulation. Report on the scientific basis of tobacco regulation: eight report of a WHO study group. Geneva.
Hoe wordt verhitte tabak gereguleerd?
Verhitte-tabaksproducten vallen onder ‘nieuwsoortig tabaksproduct’ binnen de Europese Tabaksproductenrichtlijn en moeten voldoen aan regels die ook voor conventionele tabaksproducten gelden.8Europese Commissie. (2022, 29 juni). Gedelegeerde Richtlijn (EU) 2022/2100 van de Commissie van 29 juni 2022 tot wijziging van Richtlijn 2014/40/EU van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de intrekking van bepaalde vrijstellingen met betrekking tot verhitte tabaksproducten (C/2022/4367). Vanaf 23 oktober 2023 moeten verhitte-tabaksproducten (gecombineerde) gezondheidswaarschuwingen bevatten en zijn kenmerkende aroma’s verboden.9Staatscourant (11 juli 2023). Wijziging van de Tabaks- en rookwarenregeling in verband met een verbod op kenmerkende aroma’s voor verhitte tabaksproducten.
In de Nederlandse Tabak- en rookwarenwet worden elektronische verhittingsapparaten aangemerkt als aanverwant product. De regels worden gaandeweg gelijkgetrokken met andere aanverwante producten. Sinds 1 juli 2020 is in de Tabak- en Rookwarenwet vastgelegd dat bijzondere rookwaren, inclusief verhitte tabak, niet geconsumeerd mogen worden op plekken waar het rookverbod geldt.1Van Aerde M, Willemsen M, Croes E. (2022). Factsheet Verhitte Tabak. Trimbos-instituut, Utrecht.
Vanaf 1 juli 2022 gelden het reclameverbod, het uitstalverbod en verschillende verkoopbeperkingen (zoals de leeftijdsgrens van 18 jaar) voor verhitte tabak. Verder worden er eisen gesteld aan de verpakking, zoals het verbieden van bepaalde aanduidingen en het plaatsen van een gezondheidswaarschuwing.1Van Aerde M, Willemsen M, Croes E. (2022). Factsheet Verhitte Tabak. Trimbos-instituut, Utrecht.
Helpt verhitte tabak bij stoppen met roken?
Verhitte tabak is niet bedoeld als hulpmiddel bij het stoppen met roken. De industrie promoot het als gezonder alternatief voor de tabakssigaret. Er zijn tot op heden geen betrouwbare studies van hoge kwaliteit gedaan naar de effectiviteit van verhitte-tabaksproducten bij stoppen met roken.10Tattan-Birch H, Hartmann-Boyce J, Kock L, Simonavicius E, Brose L, Jackson S, Shahab LBJ. (2022). Heated tobacco products for smoking cessation and reducing smoking prevalence. Cochrane Database Syst Rev, 6(1)
Er is wel onderzoek gedaan naar het gebruik van verhitte tabaksproducten en de intentie om te stoppen met het roken van tabakssigaretten. Deze onderzoeken laten zien dat bijna alle gebruikers van verhitte-tabaksproducten dubbelgebruikers zijn (het gelijktijdig gebruiken van verhitte-tabaksproducten en een ander tabaksproduct). Gebruikers van verhitte-tabaksproducten lijken minder vaak de intentie te hebben om te stoppen met roken.11Hwang JH, Ryu DH, Park S-W. (2019). Heated tobacco products: Cigarette complements, not substitutes. Drug Alcohol Depend, 204.,12Ryu D-H, Park S-W, Hwang JH. (2020). Association between Intention to Quit Cigarette Smoking and Use of Heated Tobacco Products: Application of Smoking Intensity Perspective on Heated Tobacco Product Users. Int J Environ Res Public Health, 17(22).
Zorgt het roken van verhitte tabak voor eerder roken van sigaretten?
Het is onzeker of het roken van verhitte tabak leidt tot eerder roken van sigaretten. Uit onderzoek blijkt echter wel dat jongeren en niet-rokers geïnteresseerd zijn in verhitte tabak.13Gallus S, Lugo A, Liu X, Borroni E, Clancy L, Gorini G, et al. (2021). Use and awareness of heated tobacco products in Europe. Journal of Epidemiology, 32(3), 139–144. Deze interesse zou kunnen resulteren in het beginnen met roken door gebruik van verhitte tabak.12Ryu D-H, Park S-W, Hwang JH. (2020). Association between Intention to Quit Cigarette Smoking and Use of Heated Tobacco Products: Application of Smoking Intensity Perspective on Heated Tobacco Product Users. Int J Environ Res Public Health, 17(22).,14Signes-Costa J, de Granda-Orive JI, Ramos Pinedo Á, Camarasa Escrig A, de Higes Martínez E, Rábade Castedo C, et al. (2019). Official Statement of the Spanish Society of Pulmonology and Thoracic Surgery (SEPAR) on Electronic Cigarettes and IQOS®. Arch Bronconeumol, 55(11), 581–586. De kans op verslaving is aanzienlijk, aangezien de nicotineconcentratie in verhitte tabak vergelijkbaar is met die van tabakssigaretten.15Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). (2018). Nieuwsoortige tabaksproducten die worden verhit. Bilthoven.,16World Health Organization. (2020). Heated tobacco products: information sheet - 2nd edition.
Rook je zelf of iemand in je omgeving?
> Bezoek dan rokeninfo.nl voor meer informatie over verhitte tabak
