Hoe kunnen beleidsmakers en professionals bijdragen aan het versterken van de mentale gezondheid van de jeugd? Op deze pagina vind je beleid en interventies die hierbij kunnen helpen.
Sterke pedagogische basis
Als samenleving zijn we met elkaar verantwoordelijk voor een stevig fundament voor gezond, veilig en kansrijk opgroeien [1]. Ouders zijn niet de enige opvoeders van hun kind; ook andere volwassenen in bijvoorbeeld de familiekring, de buurt en het onderwijs dragen bij aan de opvoeding. De verschillende omgevingen waarin het opvoeden plaatsvindt en de sociale relaties waarbinnen ouder en kind functioneren, vormen samen de pedagogische basis. Een sterke pedagogische basis tijdens het opgroeien draagt bij aan welbevinden in het latere leven [1].
Integrale aanpak
Een sterke pedagogische basis vereist een duurzame, integrale aanpak. Binnen een integrale aanpak is er aandacht voor alle leefomgevingen van de jeugdige en werken verschillende partners zoals gemeenten, onderwijs en zorg domeinoverstijgend met elkaar samen. Ook wordt binnen een integrale aanpak aandacht besteed aan zowel het bevorderen van beschermende factoren, het terugdringen van risicofactoren als vroegsignalering van beginnende problemen [2]. Interventies worden niet los ingezet, maar zijn ingebed in een breed gedragen beleid. Alle elementen versterken elkaar en dragen bij aan een samenhangende aanpak [3]. Programma's met integrale aanpak:
Samenwerking
Eén van de succesfactoren van een integrale aanpak is een duidelijke regievoerder. Een andere succesfactor is een goed functionerend netwerk van samenwerkingspartners [2]. Tools voor een goede samenwerking:
Landelijke programma’s
Verschillende landelijke programma’s zijn gericht op het verbeteren van de mentale gezondheid. Hierop kan aangesloten worden bij de ontwikkeling van een integrale aanpak. Zo is er de landelijke aanpak 'Mentale gezondheid: van ons allemaal', waarbinnen specifiek aandacht is voor jongeren en jongvolwassenen. Hierin pleit de Nederlandse overheid voor een integrale aanpak.
Naast deze aanpak zijn er verschillende andere landelijke programma’s opgezet met als doel het bijdragen aan preventie van mentale problemen, het bevorderen van (mentale) gezondheid en/of het verbeteren van de jeugdhulp:
Aanbod interventies
Om de mentale gezondheid van de jeugd te versterken, is er een groot aanbod aan interventies beschikbaar. Deze zijn opgenomen in verschillende databanken:
Daarnaast biedt de factsheet Effectieve interventies en beleid: mentale gezondheid en preventie een overzicht van effectieve interventies ter bevordering van de mentale gezondheid per levensfase. Ook bevat deze factsheet kansrijke interventies. Deze zijn bijvoorbeeld beoordeeld als goed onderbouwd, aangedragen door experts of veel uitgevoerd in de praktijk.
Interventies op school
In de levensfase jeugd is de school een passende omgeving om vrijwel alle kinderen en jongeren te bereiken met aanbod voor het versterken van mentale gezondheid. Een groot deel van de erkende interventies in deze levensfase vindt plaats op school. De meest voorkomende typen interventies bedoeld voor scholen richten zich op:
- Sociaal-emotionele vaardigheden, veerkracht en vaardigheden om ‘nee’ te zeggen
- Bevorderen sociaal gedrag, conflicthantering en tegengaan van pesten
Naast een verschil in doel, kan een onderscheid gemaakt worden tussen interventies die kunnen worden ingezet voor alle leerlingen en interventies die zijn bedoeld voor specifieke groepen leerlingen, bijvoorbeeld leerlingen met angst- of stressklachten die extra ondersteuning nodig hebben.
De interventiematrix van de Databank Effectieve jeugdinterventies bevat een overzicht van interventies verdeeld over tien veelvoorkomende vragen en problemen bij opgroeien en opvoeding. De interventies zijn ingedeeld in drie vormen van preventie: universeel (voor iedereen), selectief (voor groepen met verhoogd risico) en geïndiceerd (voor individuen met problemen of verhoogd risico op problemen). Via ‘locatie’ kan de school of een andere plaats worden geselecteerd.
Ontbrekend zicht op kwaliteit
Er zijn echter ook veel interventies die niet zijn opgenomen in de databanken, maar wel (op grote of kleine schaal) worden gebruikt in de praktijk, terwijl goed zicht op de kwaliteit ontbreekt. Er is slechts van een klein deel van de bestaande interventies bekend wat de effecten zijn, waardoor we nog onvoldoende weten wat werkt, voor welke jongeren en in welke leeftijd [4].
Richtlijnen en praktijkstandaarden voor praktijkprofessionals
Ben je een praktijkprofessional die werkt met jeugd en heb je behoefte aan richtlijnen die beschrijven wat onder goed professioneel handelen wordt verstaan? Kijk dan in de Databank Richtlijnen van het Nederlands Jeugdinstituut. De richtlijnen zijn gebaseerd op praktijk- en wetenschappelijke kennis, en ervaringen van kinderen, jongeren en opvoeders.
Ben je op zoek naar kennis over diagnose en behandeling van specifieke psychische aandoeningen? Bekijk dan de praktijkstandaarden van het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie.
