Welke redenen zijn er voor instellingen voor hoger onderwijs (hbo en wo) om een alcoholbeleid op te stellen? Waaruit moet een effectief alcoholbeleid bestaan? En wat kwam er uit de verkenning naar effectief alcoholbeleid bij hogere onderwijsinstellingen die gedaan werd met ondersteuning van de Universiteiten van Nederland (UVN, voorheen VSNU) en de Vereniging Hogescholen (VH)?
Vragen?
Expertisecentrum Alcohol
Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.
Blijf op de hoogte
Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:
Heeft u een vraag?
Stuur ons een mailMotivatie voor alcoholbeleid hoger onderwijs
De meeste studenten zijn meerderjarig en worden geacht zelf verantwoordelijk te zijn voor hun leefstijl. Toch zijn er meerdere redenen voor (hogere) onderwijsinstellingen om actief een rol te nemen in het voorkomen van problematisch alcoholgebruik onder hun studenten.
- Onderwijskundig klimaat: universiteiten en hogescholen zien het uitdrukkelijk als hun verantwoordelijkheid om een zo goed mogelijk onderwijskundig en pedagogisch klimaat te creëren en ervoor te zorgen dat studenten zich ten volle kunnen ontplooien.
- Imago: incidenten waarbij studenten onder invloed betrokken zijn, hebben een negatieve impact op het imago van de onderwijsinstelling, zelfs wanneer het incident plaatsvindt buiten de campus, zoals in de stad of in verenigingsverband. Een gezonde campus is een manier voor de onderwijsinstelling om positief in de aandacht te komen.
- Sociale norm: de norm lijkt nu soms te zijn dat alcohol er in het studentenleven altijd en overal bij hoort. De onderwijsinstelling kan dit beeld met een terughoudend alcoholbeleid beïnvloeden.
- Kosten: studievertraging of -uitval als direct gevolg van zwaar drinken kost het wetenschappelijk onderwijs jaarlijks 13,8 miljoen euro en het hoger beroepsonderwijs jaarlijks 32,5 miljoen euro [1].
Effectief alcoholbeleid hbo en wo
Een effectief alcoholbeleid binnen een onderwijsinstelling bestaat ten minste uit de volgende elementen.
- Visie: een duidelijke visie op alcoholgebruik binnen de onderwijsinstelling zorgt ervoor dat alcoholbeleid niet bij eenmalige activiteiten blijft.
- Wetgeving: welke wettelijke bepalingen zijn van toepassing op studenten?
- Fysieke en sociale omgeving: welke maatregelen worden getroffen gericht op de omgeving? Bijvoorbeeld het alcoholvrij maken van het terrein rond de opleiding (fysieke omgeving) of een campagne als Dranquilo om de norm te versterken dat je niet altijd ‘hoeft’ te drinken (sociale omgeving).
- Beperken van beschikbaarheid: dit is één van de belangrijkste maatregelen om alcoholgebruik onder studenten te verminderen. Denk bijvoorbeeld aan beperking van de verkoop van alcohol door de cateraar en de cafés op de campus. Hoewel de campus meestal niet de plaats is waar studenten dronken worden, geeft het toch een verkeerd beeld als er via de catering al in de ochtend alcohol besteld kan worden (normalisering alcoholgebruik). Maar denk ook aan beperking van alcoholgebruik in ruimtes die door studieverenigingen gebruikt worden en ook aan het niet meer aanbieden van alcohol bij vieringen en recepties vanuit de onderwijsinstelling zelf (promoties, oraties et cetera).
- Communicatie en educatie: een alcoholbeleid is alleen effectief als het bekend is bij medewerkers, studenten en bezoekers. Geef daarom heldere informatie over de lopende afspraken op het gebied van alcoholgebruik. Wijs studenten de weg naar betrouwbaar (online) voorlichtingsmateriaal. Maak duidelijk waar studenten laagdrempelig terecht kunnen voor hulp, zoals online zelftests en zelfhulpmodules en spreekuren bij de psycholoog of preventiemedewerkers van de regionale instelling voor verslavingszorg. Verantwoord alcoholgebruik kan ook goed een onderdeel van het curriculum vormen.
- Signaleren en begeleiden: studiebegeleiders, decanen, studentpsychologen en -artsen spelen hierbij een belangrijke rol. Zij kunnen probleemsignalen in een vroeg stadium oppikken en ter sprake brengen. Hiervoor is het wel belangrijk dat zij goed op de hoogte zijn van deze signalen en ook van de mogelijkheden voor doorverwijzing naar hulp, zoals de website Wat Drink Jij. De preventieafdeling van de regionale instelling voor verslavingszorg kan een rol spelen bij scholing op dit gebied voor medewerkers die veel contact hebben met studenten.
- Alcoholbeleid in de introductietijd: de introductietijd wordt in studentensteden onder de verantwoordelijkheid van of in samenwerking met de onderwijsinstellingen georganiseerd. In deze periode, waarin nieuwe studenten hun eerste introductie krijgen in het studentenleven, is het belangrijk te zorgen dat er duidelijke afspraken zijn gemaakt over alcoholgebruik en dat deze afspraken ook worden nageleefd. Dit gaat om afspraken met het organiserend bestuur, maar ook met plaatselijke horeca, de studentenverenigingen die zichzelf presenteren, de deelnemers en de mentoren. Een goed alcoholbeleid is in deze periode extra noodzakelijk en een mentortraining over alcohol kan helpen bij de communicatie hierover.
Lees ook de infosheet over alcohol- en drugsbeleid voor studenten en de informatie over studenten en uitgaan op de website van het Trimbos-instituut.
Verkenning UVN en VH
In 2019 werd een verkenning uitgevoerd naar effectief alcoholbeleid in het hoger onderwijs. Als onderdeel van het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik werd afgesproken dat de Universiteiten van Nederland (UVN, voorheen VSNU) en de Vereniging Hogescholen (VH) deze verkenning ondersteunden. Doel van deze verkenning was om te onderzoeken hoe effectief alcoholbeleid eruit kan zien.
In de verkenning werd in kaart gebracht welke initiatieven er al in Nederland zijn en of er wetenschappelijk bewijs is voor effectiviteit daarvan. Daarnaast is geïnventariseerd welke buitenlandse beleidsmaatregelen en interventies een aanvulling zouden kunnen vormen op de Nederlandse initiatieven en hoe effectief alcoholbeleid geïmplementeerd kan worden. Bovendien komen best practices en barrières aan bod [2]. Lees meer in het rapport of bekijk de klikbare PDF van het rapport met een overzicht van handvatten bij het opstellen en implementeren van een alcoholbeleid voor het hoger onderwijs.
Gerelateerde pagina's
- Cijfers alcoholgebruik jongeren
- Risicogroepen voor gezondheidsschade door problematisch alcoholgebruik
Links
- Alcohol- en drugsbeleid voor studenten
Inspiratie en informatie voor studentenverenigingen. - Alcohol- en drugsbeleid voor studenten
Inspiratie en informatie voor introductiecommissies. - Alcohol- en drugsbeleid voor studenten
Inspiratie en informatie voor instellingen in de verslavingszorg. - Alcohol- en drugsbeleid voor studenten
Inspiratie en informatie voor instellingen in het hoger onderwijs. - Alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen
Effectieve interventies en andere mogelijkheden voor preventie van alcoholgebruik bij jongeren en jongvolwassenen (11-24 jaar). - CollegeAIM
Het NIAAA heeft een interventiematrix voor alcoholpreventie ontwikkeld waarop scholen effectieve interventies kunnen selecteren die passen bij hun behoefte. - Infosheets - Preventie middelengebruik onder studenten
De Gezonde School en Genotmiddelen heeft een specifiek aanbod voor HBO en WO met infosheets voor introductiecommissies, studentenverenigingen, onderwijsinstellingen en instellingen voor verslavingszorg.
Referenties
- De Wit, G. A., Van Gils, P. F., Over, E. A. B., Suijkerbuijk, A. W. M., Lokkerbol, J., Smit, F., ... & de Kinderen, R. J. A. (2019). Maatschappelijke kosten-batenanalyse van beleidsmaatregelen om alcoholgebruik te verminderen. Geraadpleegd van https://rivm.openrepository.com/handle/10029/622375.
- De Jonge, M., Van der Horst, M. & Bovens. R. (2020). Verkenning effectief alcoholbeleid op het hoger onderwijs. Hoe kan effectief alcoholbeleid op het HO eruitzien en hoe kan het geïmplementeerd worden? Utrecht: Trimbos-instituut. Geraadpleegd van https://www.trimbos.nl/aanbod/webwinkel/af1761-verkenning-effectief-alcoholbeleid-op-het-hoger-onderwijs/.