Welke invloed heeft alcohol op (het ontstaan van) diabetes?

Alcohol heeft invloed op de bloedsuikerspiegel en vergroot bij diabetici de kans op het ontstaan van een hypoglykemie met mogelijk ernstige gevolgen (bewustzijnsverlies). Regelmatig en matig drinken van vooral wijn zou een beschermende werking hebben, maar de onderzoekers zijn het hier niet over eens. Zwaar alcoholgebruik verhoogt het risico op het ontstaan van diabetes en verergert de gevolgen van al bestaande diabetes. Het is belangrijk om het alcoholgebruik van diabetespatiënten in kaart te brengen.

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

E-mailadres(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail
Expertisecentrum Alcohol

Effecten van alcohol op de glucosewaardes

Alcohol en diabetes gaan niet goed samen: het gebruik van alcohol verstoort de bloedsuikerspiegel. Dit komt omdat de lever tijdens het afbreken van alcohol geen of onvoldoende glucose kan vormen, maar ook omdat alcoholische dranken veel koolhydraten (en dus suiker) leveren [1, 2].

Alcohol geeft direct na het drinken een stijging van de bloedsuikerwaarde, zeker als het drankje veel koolhydraten bevat, zoals bij mixdrankjes het geval is. Maar na enkele uren heeft alcohol juist een verlagend effect op de bloedsuikerwaarde, wat voor een hypoglykemie (een te lage bloedsuikerwaarde, die uiteindelijk tot bewusteloosheid kan leiden) kan zorgen [1]. Normaal gesproken maakt de lever regelmatig glucose aan (gluconeogenese), waardoor de bloedsuikerspiegel op peil blijft als je langere tijd niet eet. Maar wanneer je alcohol drinkt, is de lever ‘te druk’ met het afbreken van die alcohol en maakt dus minder glucose, waardoor een hypoglykemie kan ontstaan [3]. Na een avond drinken kan dit glucoseverlagende effect zeker zes tot acht uur aanhouden en in sommige gevallen duurt het zelfs 24 uur; de lever breekt één glas alcohol in ongeveer anderhalf uur af.

Door alcohol voel je de hypoglykemie minder goed aankomen. Daarnaast zijn de verschijnselen van een hypoglykemie vergelijkbaar met die van dronkenschap. Hierdoor kan verwarring kan ontstaan, ook bij de omgeving. En door alcohol kun je in een diepere slaap raken, waardoor je veel minder gemakkelijk wakker wordt uit een hypoglykemie. In ernstige gevallen kan dit leiden tot bewustzijnsverlies, epileptische aanvallen of zelfs overlijden.

Matig alcoholgebruik beschermend?

De invloed van gematigd drinkgedrag op diabetes is complex en er is discussie over een mogelijk beschermend effect van regelmatig, gematigd drinkgedrag op de ontwikkeling van diabetes [4-6].

Patiënten die al diabetes type 2 hebben, hebben volgens onderzoek baat bij een matig alcoholgebruik, van met name wijn. Dit wil zeggen maximaal 21 eenheden per week voor mannen en maximaal 14 eenheden per week voor vrouwen. Matig alcoholgebruik verlaagt volgens dit onderzoek de kans op hart- en vaatziekten en overlijden [7, 8]. Mogelijk speelt hier echter hetzelfde effect als bij de J-Curve in het onderzoek naar het effect van alcohol op hart- en vaatziekten.

Verergering van gevolgen van diabetes

Zwaar alcoholgebruik - vanaf zes standaardglazen per dag - verhoogt de kans op het ontwikkelen van diabetes. De combinatie van zwaar drinken en al bestaande diabetes verhoogt de kans op hart- en vaatziekten, leverschade, verminderde nierfunctie of nierfalen, schade aan het netvlies van het oog en neurologische stoornissen. Deze orgaanschade verhoogt de kans op vroegtijdig overlijden [9, 10].

Alert op (zwaar) alcoholgebruik
Zwaar alcoholgebruik heeft dus een ongunstig effect op diabetes. Daarom is het van belang om tijdens de behandeling van diabetespatiënten in kaart te brengen of ze drinken en zo ja, hoeveel en hoe vaak. Ook omdat zwaar alcoholgebruik in de weg kan staan van goede zelfzorg. Bij diabetespatiënten met risicovol drinkgedrag kan interveniëren ernstige ziektesymptomen en vroegtijdig overlijden voorkomen [11].

Advies Gezondheidsraad
De Gezondheidsraad adviseert alle volwassenen – en ook diabetici - om geen alcohol te drinken of hooguit één glas alcohol per dag. Diabetici krijgen van het Diabetesfonds bovendien het advies om altijd wat te eten bij het drinken van alcohol om te voorkomen dat er een hypoglykemie ontstaat [1].

Gerelateerde pagina's

Referenties

  1. Diabetesfonds Nederland. (2020) Alcohol en Diabetes.  Geraadpleegd op 08-09-2020.
  2. Diabetes.nl. (2023) Alcohol en Diabetes.
  3. Tetzschner, R., et al. (2017). Effects of alcohol on plasma glucose and prevention of alcohol‐induced hypoglycemia in type 1 diabetes—A systematic review with GRADE. Diabetes Metabolism: Research and Reviews, 2017, 34:3.
  4. Kerr, W.C. & Ye, Y. (2010). Relationship of life-course drinking patterns to diabetes, heart problems, and hypertension among those 40 and older in the 2005 US National Alcohol Survey. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 71(4), 515-525.
  5. Li, X. H., Yu, F. F., Zhou, Y. H., & He, J. (2016). Association between alcohol consumption and the risk of incident type 2 diabetes: a systematic review and dose-response meta-analysis. The American Journal of Clinical Nutrition, 103(3), 818-829.
  6. Knott, C., Bell, S., & Britton, A. (2015). Alcohol consumption and the risk of type 2 diabetes: a systematic review and dose-response meta-analysis of more than 1.9 million individuals from 38 observational studies. Diabetes Care, 38(9), 1804-1812.
  7. Blomster, J.I., Zoungas, S., Chalmers, J., Li, Q., Chow, C.K., Woodward, M., ... & Hillis, G.S. (2014). The relationship between alcohol consumption and vascular complications and mortality in individuals with type 2 diabetes. Diabetes Care, 37(5), 1353-1359.
  8. Polsky, S., & Akturk, H. K. (2017). Alcohol consumption, diabetes risk, and cardiovascular disease within diabetes. Current diabetes reports, 17(12), 136.
  9. Hodge, A.M., English, D.R., O'Dea, K. & Giles, G.G. (2006). Alcohol intake, consumption pattern and beverage type, and the risk of Type 2 diabetes. Diabetic Medicine, 23(6), 690-697.
  10. Munukutla, S., Pan, G., Deshpande, M., Thandavarayan, R.A., Krishnamurthy, P. & Palaniyandi, S.S. (2016). Alcohol toxicity in diabetes and its complications: A double trouble? Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 40(4), 686-697.
  11. Engler, P.A., Ramsey, S.E. & Smith, R.J. (2013). Alcohol use of diabetes patients: The need for assessment and intervention. Acta Diabetologica, 50(2), 93-99.