Nieuws |

Alcoholgebruik en roken hangen samen met de mentale gezondheid van jongeren

24 januari 2024

Alcoholgebruik en roken kunnen nadelige effecten hebben op de mentale gezondheid van volwassenen. Maar hoe zit dit bij jongeren? Het Trimbos-instituut heeft dit onderzocht op basis van cijfers uit het laatste HBSC-rapport over jongeren van 12 t/m 16 jaar. Daaruit blijkt inderdaad dat alcohol drinken en roken samenhangen met een aantal mentale problemen onder jongeren.

Zo zien we een relatie tussen alcoholgebruik en hyperactiviteit, aandachtsproblemen en gedragsproblemen. Onder alcoholgebruik verstaan we drinken en binge-drinken in de afgelopen maand. Dezelfde relatie zien we voor jongeren die dagelijks roken en voor jongeren die rookten in de afgelopen maand. Bovendien geven jongeren die in de afgelopen maand alcohol dronken of rookten hun leven gemiddeld een lager cijfer.

We zien geen relatie tussen alcohol drinken of roken en problemen in (het aangaan van) relaties met leeftijdsgenoten. Ook zien we geen relatie tussen alcohol drinken en emotionele problemen. Onze bevindingen sluiten grotendeels aan bij eerdere onderzoeken in binnen- en buitenland.

Geen bewijs voor oorzaak-gevolgrelatie

Een belangrijke kanttekening is dat deze cijfers alleen laten zien dat er een verband is. Het HBSC-onderzoek vraagt jongeren op hetzelfde moment naar hun gebruik van alcohol en tabak en hun mentale gezondheid. Daardoor kunnen we niet bekijken of er sprake is van een oorzaak-gevolg relatie.

De uitkomsten bewijzen dus niet dat alcohol drinken of roken mentale gezondheidsproblemen bij jongeren veroorzaken. Het is bijvoorbeeld ook mogelijk dat jongeren alcohol drinken of tabak gebruiken om met bestaande spanningen of mentale problemen om te gaan.

Jongeren weerbaar maken helpt

“Problematisch alcoholgebruik, roken en mentale problemen ontstaan meestal door een combinatie van factoren” zegt onderzoeker Marieke Rombouts. Denk bijvoorbeeld aan dingen die spelen in het sociale leven en de omgeving die jongeren kwetsbaarder maken. Zo is bijvoorbeeld het risico groter dat jongeren zelf gaan drinken als er in hun omgeving veel alcohol wordt gedronken. Ook jongeren die opgroeien in een omgeving waar weinig sociale ondersteuning is, zijn kwetsbaarder.

“Gelukkig weten we ook wat jongeren hiertegen kan beschermen. Met die kennis kunnen we problemen helpen voorkomen.” zegt Marieke Rombouts. “Denk aan het versterken van sociaal-emotionele vaardigheden, weerbaarheid en veerkracht”. Dat verbetert hun mentale gezondheid, maar kan hen ook helpen omgaan met groepsdruk, of nee leren zeggen tegen alcohol drinken.

Samen werken aan preventie

Als we middelengebruik onder jongeren willen voorkomen en hun mentale gezondheid willen bevorderen, is het belangrijk om dit samen op te pakken. Bijvoorbeeld op school en in de thuisomgeving. Marieke Rombouts: “Het is goed om te kijken hoe we preventieprogramma’s en -campagnes meer met elkaar kunnen verbinden, en te onderzoeken hoe ze elkaar kunnen versterken.”

Nieuwe factsheet

De bevindingen van het onderzoek staan in de nieuwe factsheet ‘Alcoholgebruik, roken en mentale gezondheid jongeren’. De cijfers uit deze factsheet komen uit het HBSC-onderzoek van 2021. Dit onderzoek vindt plaats onder leerlingen van 12 t/m 16 jaar uit het voortgezet onderwijs. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht, het Trimbos-instituut en het Sociaal en Cultureel Planbureau voeren het HBSC-onderzoek uit.