Middelenpreventiebeleid: Alcohol en drugs, samen of apart?
Als beleidsmedewerker in een gemeente sta je regelmatig voor lastige keuzes: op welk type beleid zet je in? Kies je voor het wettelijk verplichte P&H-plan alcohol, een onmisbaar lokaal drugspreventiebeleid of is juist een middelenbrede preventieve aanpak passender voor jouw gemeente? We helpen je graag bij het maken van onderbouwde beleidskeuzes. Je vindt hier informatie, afwegingen en praktijkvoorbeelden die je ondersteunen bij het vormgeven van effectief en samenhangend middelenpreventiebeleid.
Vragen?
Een gemeente kan een viertal keuzen maken als het gaat over het schrijven van het alcohol- en/of drugspreventiebeleid:
- Alleen een alcoholbeleid: dus het, voor gemeenten wettelijk verplichte, Preventie- en handhavingsplan voor de uitvoering van de Alcoholwet;
- Een alcohol én een drugsbeleid: naast het P&H plan alcohol ook een afzonderlijk drugspreventiebeleid;
- Een breed Preventie- en handhavingsplan middelen, waarin zowel alcohol en drugs worden meegenomen. Ook tabak/vapen, gokken en gamen kunnen hier een plek in krijgen.
- Geen apart drugsbeleid maar acties rondom drugspreventie beschrijven in andere lokale beleidsplannen (gezondheidsbeleid, preventieakkoord en veiligheidsbeleid).
Wanneer maak je welk plan?
Hiervoor hebben we een invulbaar format gemaakt waarin je overwegingen vindt die helpen bepalen welk preventiebeleid het best bij jouw gemeente past. Denk hierbij aan afwegingen als voldoende menskracht binnen de gemeente, signalen uit het veiligheidsdomein of de type gebruiker binnen de gemeente. Gebruik het document om samen met centrale stakeholders de punten te bespreken en zo te komen tot een onderbouwde beslissing
Hoe breed moet het plan zijn?
Een breed P&H plan middelenpreventie omvat verschillende middelen, settings en domeinen, en leeftijden (jongeren (-18), jongvolwassenen, volwassenen en ouderen). Ook worden acties en rollen van de verschillende gemeentelijke domeinen beschreven.
Een smal P&H drugspreventiebeleidsplan kan (als start) voldoende zijn in een kleine(re) gemeente. Dat plan kan zich dan bijvoorbeeld beperken tot het voorkomen van drugsgebruik onder jongeren en het ondernemen van acties gericht op recreatief gebruikende jongvolwassenen.
Goede voorbeelden van middelenbrede preventie en handhavingsplannen
In 2025 heeft het gemeenteam van het Trimbos-instituut een quickscan uitgevoerd naar de inhoud van middelenbrede preventie en handhavingsplannen. Aan de hand van een checklist zijn de plannen met elkaar vergeleken. Het doel was om te kijken hoe het drugsbeleid in deze plannen is uitgewerkt. Het drugsdeel van deze plannen bleek wisselend van kwaliteit. Een paar opvallendheden:
- Plannen zijn regelmatig enkel in naam middelenbreed, inhoudelijk gaat het vooral over alcoholbeleid.
- Er is weinig aandacht voor kwetsbare groepen, volwassenen en ouderen.
- Concrete doelen en acties gericht op drugspreventie ontbreken vaak.
- Het is vaak onduidelijk wat de gemeentelijke rol in handhaving rond drugswetgeving is of kan zijn.
Voorbeelden van gemeenten met goede middelenbrede preventie- en handhavingsplannen zijn: Neder-Betuwe, Rotterdam, Texel en Leeuwarden.
