EXPLORE-onderzoek 2025
EXPLORE is een landelijk onderzoek naar roken, vapen, alcohol drinken, drugsgebruik en welzijn onder leerlingen in het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs (cluster 4). Het onderzoek gaat ook over preventie en beleid op scholen op het gebied van middelengebruik.
In dit dossier
Het Trimbos-instituut voert in 2025 voor de derde keer het EXPLORE-onderzoek uit op het praktijk- en cluster 4-onderwijs.
Hieronder staan de meest gestelde vragen over het onderzoek. Heeft u nog andere vragen over het onderzoek of over deelname? Neem dan gerust contact met ons op.
Ga snel naar:
Deelnemen als school
Heeft uw school een uitnodiging ontvangen? Geef via het online aanmeldformulier aan of uw school wel of niet mee wil doen met het onderzoek. Als u aangeeft dat uw school niet mee wil doen, nemen wij geen contact meer met u op.
Veelgestelde vragen van scholen
We hebben willekeurig een aantal scholen gekozen uit een bestand met alle scholen voor het praktijkonderwijs en cluster 4 in Nederland. Uw school is daarbij geselecteerd om uit te nodigen.
Op het regulier voortgezet onderwijs voeren we iedere twee jaar een landelijk onderzoek uit naar deze thema’s. In het praktijkonderwijs en het cluster 4-onderwijs is in 2019 voor het laatst landelijk onderzoek gedaan. Om te weten hoe het nu gaat met deze groep jongeren, én om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van alle jongeren in Nederland, doen we in het najaar van 2025 opnieuw onderzoek onder deze jongeren.
Daarnaast biedt het onderzoek onder de schoolleiding/zorgcoördinatoren inzicht in de manieren waarop scholen omgaan met middelengebruik onder leerlingen en waar zij tegenaan lopen. De resultaten van dit onderzoek worden gebruikt voor de ontwikkeling van beleid en preventieprogramma’s zoals de Gezonde School, Welbevinden Op School en de Rookvrije Generatie.
Hoe meer scholen meedoen, hoe beter het beeld van het middelengebruik van jongeren en het beleid van praktijk- en cluster 4-scholen. Deelname van uw school is dus belangrijk!
Als uw school meedoet, bieden we uw school een e-learning aan van Helder op School. In deze e-learning leert u meer over de werking en risico’s van veelgebruikte middelen onder middelbare scholieren. Ook sturen we u het landelijk onderzoeksrapport.
Via dit formulier kunt u laten weten of uw school wel of niet wil deelnemen aan het onderzoek.
We voeren het onderzoek uit in oktober of november 2025. Een onderzoeksassistent van het Trimbos-instituut neemt hiervoor contact op met uw school. De onderzoeksassistent plant samen met uw school een afspraak in en komt naar uw school toe om het onderzoek in de klas uit te voeren.
In de vragenlijst voor leerlingen stellen we vragen over roken, vapen, alcohol drinken en drugsgebruik. Ook stellen we een aantal vragen over sociale mediagebruik, gokken, gamen en welzijn.
We vragen bijvoorbeeld:
- Hoe voel jij je over je leven?
- Heb je ooit gerookt?
- Heb je ooit een vape gebruikt?
- Als je op een weekend-dag drinkt, hoeveel alcohol drink je dan meestal op zo’n dag?
Er is ook een korte vragenlijst voor de schoolleiding of zorgcoördinatoren. Deze gaat over preventie en beleid op het gebied van middelengebruik op uw school.
We vragen aan één persoon van de schoolleiding of een zorgcoördinator om een korte vragenlijst in te vullen. Deze vragenlijst gaat over preventie en beleid op het gebied van middelengebruik op uw school.
We willen ook met een paar scholen praten over de manier waarop de school aandacht besteedt aan het middelengebruik onder leerlingen. In dit gesprek horen wij graag waar u tegenaan loopt en waar u behoefte aan zou hebben. U kunt in de vragenlijst voor de schoolleiding zelf aangeven of uw school voor dit gesprek tijd kan maken of niet.
De resultaten van dit onderzoek helpen om andere scholen beter te kunnen ondersteunen in hun beleid en preventieactiviteiten rondom middelengebruik.
- Aan het begin van het schooljaar vragen wij aan uw school om een lijst te sturen met alle klassen. In de lijst staat per klas de klasnaam, het aantal leerlingen en het leerjaar. Wij selecteren dan, afhankelijk van de grootte van de school, willekeurig vier of vijf klassen voor deelname aan het onderzoek.
- Per klas is er één lesuur nodig om de vragenlijst af te nemen. Hiervoor moet er voor alle leerlingen een computer, laptop of tablet gereserveerd worden. Als dit echt niet mogelijk is, dan kan de vragenlijst op papier worden ingevuld.
- Een onderzoeksassistent maakt voor de vragenlijstafname een afspraak met uw school. De assistent komt langs op de afgesproken datum en neemt de vragenlijst in de klassen af. Een leerkracht blijft in de klas aanwezig om orde te houden wanneer dat nodig is.
- Uw school geeft ouders tenminste één week vóór de start van het onderzoek informatie over het onderzoek. Het Trimbos-instituut stuurt u een informatiebrief die u hiervoor kunt gebruiken. Ouders kunnen dan aan de school laten weten als ze niet willen dat hun kind meedoet met het onderzoek.
Ja. Uw school geeft ouders tenminste één week vóór de start van het onderzoek informatie over het onderzoek. Het Trimbos-instituut stuurt u een informatiebrief die u hiervoor kunt gebruiken. Ouders kunnen dan aan de school laten weten als ze niet willen dat hun kind meedoet met het onderzoek. De mentor houdt bij welke leerlingen niet meedoen. Het kind vult de vragenlijst dan niet in.
Ja, leerlingen mogen zelf beslissen of ze meedoen met het onderzoek of niet. Ze kunnen op ieder moment, zonder te vertellen waarom, stoppen met het invullen van de vragenlijst.
Nee, dit is niet mogelijk in verband met de privacy van de leerlingen. De resultaten die wij publiceren zijn niet herleidbaar tot leerlingen of de school. U ontvangt wel het landelijk onderzoeksrapport.
De vragenlijst is anoniem. We vragen geen informatie die terug te leiden is tot een individuele leerling. Ook publiceren we geen informatie die terug te leiden is tot een bepaalde klas of school.
Ook al zijn het anonieme gegevens, toch gaan wij altijd zorgvuldig en vertrouwelijk om met gegevens die wij ontvangen in de uitvoering van onderzoek en zorgen we ervoor dat deze veilig worden opgeslagen. We houden ons aan alle wetten en regels over het opslaan en verwerken van gegevens en beschermen de gegevens volgens strikte richtlijnen.
De ethische toetsingscommissie van het Trimbos-instituut heeft het onderzoek getoetst en goedgekeurd.
Wij doen er alles aan om het onderzoek zo goed mogelijk te laten verlopen. Toch kan het voorkomen dat u vragen of een klacht heeft. Neem dan contact op met de onderzoekers via explore@trimbos.nl of bel met Kimberly Morren (030 – 29 71 121).
Wilt u praten met iemand die niet direct betrokken is bij dit onderzoek? Mail dan naar dr. Margreet ten Have (mhave@trimbos.nl).
Dit onderzoek is anoniem en valt daarmee niet onder de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Wilt u hier meer informatie over? Neem dan contact op met de Functionaris voor Gegevensbescherming (FG) van het Trimbos-instituut via fg@trimbos.nl.
Veelgestelde vragen van ouders
De school van uw kind doet mee aan dit onderzoek. Dat betekent dat we aan leerlingen van 4 of 5 klassen vragen om één keer een anonieme, online vragenlijst in te vullen. Uw kind zit in één van deze klassen.
Het onderzoek gaat over roken, vapen, alcohol drinken en drugsgebruik. Ook stellen we een aantal vragen over sociale mediagebruik, gamen, gokken en welzijn.
Door dit onderzoek kunnen we kijken hoe het nu met het middelengebruik en welzijn van leerlingen in het praktijk- en het cluster 4-onderwijs gaat. Ook zien we of dit is veranderd vergeleken met eerdere jaren. Hoe meer leerlingen meedoen, des te beter het lukt om een goed beeld te krijgen van middelengebruik onder deze groep jongeren.
Beleidsmakers gebruiken de resultaten van dit onderzoek voor het maken van landelijk beleid. Ook kunnen we preventieprogramma’s verbeteren, zoals de Gezonde School, Welbevinden op School of Helder op School.
We voeren het onderzoek uit in oktober en november 2025. U kunt de mentor van uw kind vragen op welke dag het onderzoek precies is.
We vragen aan leerlingen om één keer in de klas een online vragenlijst in te vullen. Dit duurt ongeveer één lesuur. Een getrainde onderzoeksassistent van het Trimbos-instituut is aanwezig tijdens deze les om uitleg te geven en vragen te beantwoorden.
De vragenlijst is anoniem. We vragen geen informatie die terug te leiden is tot een individuele leerling. Ook publiceren we geen informatie die terug te leiden is tot een bepaalde klas of school. Ook de school ontvangt geen gegevens over uw kind.
Ook al zijn het anonieme gegevens, toch gaan wij altijd zorgvuldig en vertrouwelijk om met gegevens die wij ontvangen in de uitvoering van onderzoek en zorgen we ervoor dat deze veilig worden opgeslagen.
De ethische toetsingscommissie van het Trimbos-instituut heeft het onderzoek getoetst en goedgekeurd.
U kunt dit doorgeven aan de mentor van uw kind. Uw kind vult de vragenlijst dan niet in. Als u uw kind niet afmeldt, zullen wij aan uw kind vragen om de vragenlijst in te vullen. Uw kind kan ook zelf beslissen om niet mee te doen. Uw kind is niet verplicht om mee te doen aan het onderzoek. Uw kind kan op ieder moment, zonder te vertellen waarom, stoppen met het invullen van de vragenlijst.
Nee, dit is niet mogelijk. De resultaten die we publiceren zijn niet terug te leiden naar individuele leerlingen, klassen of de school.
Wij doen er alles aan om het onderzoek zo goed mogelijk te laten verlopen. Toch kan het voorkomen dat u vragen of een klacht heeft. Neem dan contact op met de onderzoekers via explore@trimbos.nl of bel met Kimberly Morren (030 - 29 71 121).
Wilt u praten met iemand die niet direct betrokken is bij dit onderzoek? Mail dan naar dr. Margreet ten Have (mhave@trimbos.nl).
Dit onderzoek is anoniem en valt daarmee niet onder de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Wilt u hier meer informatie over? Neem dan contact op met de Functionaris voor Gegevensbescherming (FG) van het Trimbos-instituut via fg@trimbos.nl.
