Alcohol in sportkantines

Sportkantines worden door de wet gezien als een paracommerciële rechtspersoon en moeten zich houden aan de Alcoholwet (1) (zie item ‘Beschikbaarheid van alcohol en verantwoorde verstrekking’.) Volgens de Alcoholwet dient een sportkantine een reglement vast te stellen waarin beleid rondom verantwoorde alcoholverstrekking is vastgelegd (1). Meer informatie hierover is te vinden in het item ‘Tools en materialen voor sportverenigingen’.

Daarnaast moeten volgens de Alcoholwet minstens twee leidinggevenden de Verklaring Sociale Hygiëne hebben. De Verklaring Sociale Hygiëne is een diploma in de horeca, dat personeel leert hoe je kunt handelen in lastige situaties, zoals bij dronken gasten (2). Op momenten dat alcohol wordt geschonken in de sportkantine, moet minstens één leidinggevende aanwezig zijn die beschikt over de Verklaring Sociale Hygiëne of een barvrijwilliger die de Instructie Verantwoord Alcohol schenken (IVA) heeft gevolgd (1). Mogelijkheden om de IVA te volgen, zijn eveneens te vinden in het item ‘Tools en materialen voor sportverenigingen’.

Naast de Alcoholwet moeten sportverenigingen zich houden aan artikel 252 van het wetboek Strafrecht (3). Deze wet beschrijft dat het strafbaar is om alcohol te schenken aan personen die dronken zijn, om iemand jonger dan 16 jaar dronken te maken en om iemand met geweld of bedreiging te dwingen tot het gebruik van alcohol.

Een onderzoek naar gezondere sportkantines in 2019, uitgevoerd door het Mulier Instituut onder Nederlandse sportverenigingen, onderzocht onder andere het alcoholbeleid in sportkantines (zie figuur 1). De resultaten tonen dat in 92% van de sportkantines alcohol wordt geschonken (4).

Bij een groot deel van de verenigingen wordt naar de leeftijd gevraagd bij alcoholverkoop (84%). Een meerderheid van de sportverenigingen heeft als beleid dat er geen alcohol wordt geschonken aan dronken kantinebezoekers (63%). Verder houdt het beleid in sportkantines meestal in dat er huisregels zijn opgesteld voor het gebruik van alcohol (54%) dat de leden die in de kantine werken een Instructie Verantwoord Alcoholschenken hebben (54%) (4).

In 2020 voerde onderzoeksbureau Objectief een onderzoek uit naar de naleving van de leeftijdsgrens van 18 jaar uit (5). Uit dit onderzoek blijkt de naleving, na de thuisbezorgkanalen (12,4%), het laagst is in sportkantines (23,9%), vergeleken met nalevingscijfers van andere verkoopkanalen. Dit is een stijging ten opzichte van de naleving in 2018 (20,2%) (6), maar een daling ten opzichte van 2017 (30,0%) (7).

In 2017 is eenzelfde onderzoek met 17-jarige testkopers uitgevoerd naar de naleving van de leeftijdsgrens van 18 jaar, specifiek in sportkantines (8). In totaal zijn 1.125 aankooppogingen gedaan, verdeeld over sportkantines van verenigingen aangesloten bij de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond (KNVB), de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB), de Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond (KNLTB) en bij Nederlandse zaalsporten (o.a. volleybal). Het percentage aankooppogingen dat lukte bij de KNVB was 82,1%, bij de KNHB 81,2%, bij de KNLTB 75,8% en bij zaalsporten 74,7% (8).

Het verbeteren van de naleving van de leeftijdsgrens in sportkantines is één van de ambities uit het Nationaal Preventieakkoord. Meer informatie hierover is beschreven in het item ‘Gezonde sportomgeving in het Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik’.

Afhankelijkheid sportkantines van alcoholverkoop

Het Mulier Instituut onderzocht de afhankelijkheid van sportverenigingen van alcoholverkoop (9). Van de sportverengingen die een eigen kantine heeft, komt 27% van de inkomsten van kantineverkopen. Bij een derde van de verenigingen met een eigen kantine komt zelf 40% of meer van hun inkomsten uit kantineverkopen. Dit zijn vaker veldsporten zoals voetbal, hockey en tennis (9).

Ongeveer twee vijfde van de kantineverkopen bestaat uit alcoholische dranken. Bij de helft van de verenigingen bestaat zelfs meer dan 40% van de kantineverkopen uit alcoholische dranken. Verenigingen met een hoog aandeel van inkomsten uit alcoholverkoop zijn vaker veldsporten, zoals voetbal, en zaalsport, zoals basketbal en badminton. Ruim 70% van de verenigingsbestuurder geeft aan dat inkomsten uit alcohol onmisbaar zijn voor hun vereniging (9). Deze cijfers laten zien dat Nederlandse sportverenigingen afhankelijk zijn van de inkomsten van alcoholverkoop voor het draaiende houden van de vereniging. Het Mulier Instituut stelt dat voor de overgang van het huidige aanbod naar een gezonde sportkantine een cultuurverandering nodig is ten aanzien van alcohol.

Meer informatie over de huidige tools en ondersteuningsinstrumenten voor sportverenigingen is te vinden onder het item ‘Tools en materialen voor sportverenigingen’.

Referenties

1. Alcoholwet (1964, 7 oktober). Geraadpleegd op 8-08-2022: https://wetten.overheid.nl/BWBR0002458/2021-07-01
2. Sociale Hygiëne (n.d.). Geraadpleegd op 8-8-2022: https://www.svh.nl/Sociale-Hygiene/
3. Wetboek van Strafrecht (1881, 3 maart). Geraadpleegd op 8-8-2022: https://wetten.overheid.nl/BWBR0001854/2019-04-01
4. Kalmthout, J. van en Slot-Heijs, J. (2020). De gezondere sportkantine in 2019: Resultaten onderzoek onder sportverenigingen. Utrecht: Mulier Instituut.
5. van Amerongen, G., Hessels, M., Geerlings, M., Schröer, E. Baggen, R. en Wolters, T. (2021). Landelijk onderzoek naar de naleving van de leeftijdsgrens bij alcohol- en tabaksverkoop in 2020. Nijmegen: Objectief.
6. Wolters, T., van Amerongen, G., Geerlings, M., et al. (2019). Landelijk onderzoek naar de naleving van de leeftijdsgrens bij alcoholverkoop aan minderjarigen in 2018. Nijmegen: Objectief.
7. Van Dalen, W. E., Van Hoof, J. J., & Van Ginneken, S. B. (2018). De naleving van de alcoholleeftijdsgrens door horecagelegenheden, supermarkten, slijterijen, cafetaria’s en sportkantines in 2017. Utrecht/Enschede: STAP/Universiteit Twente.
8. Roodbeen, R., Schelleman-Offermans, K. (2017). Naleving leeftijdsgrens alcohol in sportkantines en Nederlandse sportbonden en zaalsporten.
9. Kalmthout, J. van, Eldert, P. van en Singh, A. (2021). Afhankelijkheid sportverenigingen- en evenementen van inkomsten uit alcohol en ongezonde voeding. Utrecht: Mulier Instituut.