Alcohol en LHBTIQA+ personen

Kijkend naar scholieren in de klassen 2 en 4, zien we dat scholieren die aangeven zich anders te voelen dan een meisje of jongen in de afgelopen vier weken vaker alcohol hebben gedronken, vaker binge dronken en vaker dronken waren dan jongens en meisjes, blijkt uit de Gezondheidsmonitor Jeugd 2023 [4].

Uit de vorige LHBT Monitor 2022 bleek dat er geen verschillen waren in zwaar drinken tussen Nederlandse lesbische/homoseksuele/biseksuele personen en heteroseksuele personen van 16 jaar en ouder [5]. Een belangrijke kanttekening is dat het alcoholgebruik in voorgaande metingen van de (destijds) LHBT Monitor anders is berekend: er is toen gekeken naar zwaar alcoholgebruik in plaats van overmatig alcoholgebruik. Een andere belangrijke kanttekening is dat hierin geen onderscheid is gemaakt tussen homoseksuele en lesbische personen. Terwijl uit de meest recente monitor in 2024 blijkt dat lesbische personen vaker overmatig drinken dan cis-hetero personen, maar er geen verschil is in het overmatig alcoholgebruik tussen homoseksuele en cis-hetero personen [3].

Deze bevindingen zijn in lijn met internationaal onderzoek [1, 2, 6-8].

Waarom is het alcoholgebruik hoger bij een deel van de LHBTIQA+ personen?

Er zijn meerdere mogelijke verklaringen waarom verschillende groepen uit de LHBTIQA+ gemeenschap meer alcohol drinken dan cis-heteroseksuele personen in de internationale literatuur. In Nederland wordt hier verder onderzoek naar gedaan door COC Nederland, Rutgers en Trimbos-instituut.

• De sociale en culturele context spelen een belangrijke rol bij het alcoholgebruik onder LHBTIQA+ personen. Zo kan discriminatie op grond van de seksuele oriëntatie of gender identificatie een risico vormen voor het alcoholgebruik [9]. Alcohol kan bijvoorbeeld worden gebruikt om om te gaan met negatieve emoties of minderheidsstress (e.g. zelfstigma, verwachtingen van afwijzing), discriminatie en homofobie om te gaan (coping als motief om te drinken) [5, 10-13]. Ook kan het zijn dat
• Veel sociale activiteiten specifiek voor de LHBTIQA+ community hebben betrekking op het drinken van alcohol [10].
• Het drinken van alcohol wordt normaal gevonden binnen LHBTIQA+ settingen, vooral in de gay scene [14]. Zwaar drinken wordt als belangrijk onderdeel van de commerciële homoscene gezien [15, 16].
• De drankkeuze kan worden beschouwd als belangrijk onderdeel van de identiteit [6, 15, 16]. Zo heerst het stereotype beeld dat homoseksuele mannen cocktails en mixdrankjes drinken en lesbische vrouwen bier [16]. Daarnaast zijn non-binaire personen (personen die zich niet als man of vrouw identificeren) en personen in drag (cisgender mannen en non-binaire personen die zich verkleden als vrouw) zich bewust van hun drankkeuze [16]. Ze zien dit als middel om hun identiteit uit te drukken of om de vooroordelen over hun geslacht en gender uit te dagen.
• De alcoholindustrie maakt ook gericht alcoholreclame voor de LHBTIQA+ gemeenschap [17, 18]. Bijvoorbeeld door de regenboogkleuren op hun product te gebruiken, ook wel ‘pinkwashing’ of ‘rainbow-washing’ genoemd [19]. Zo kunnen alcoholproducenten twee tegenstrijdige dingen combineren: ze konden zowel overkomen als bondgenoten (‘allies’) van de LHBTIQA+ gemeenschap als het marktaandeel en de winst van hun bedrijf vergroten [18]. Door het zien van alcoholreclame gaan personen eerder en meer alcohol drinken, vooral als zij zich met de personen in de reclame kunnen identificeren [20]. Lees meer over alcoholreclame of kijk de video over alcoholreclame.

Alcoholpreventie voor LHBTIQA+ personen

In Nederland zijn er geen alcoholinterventies specifiek gericht op LHBTIQA+ personen, maar bestaande alcoholinterventies kunnen ook effectief zijn voor deze doelgroep [21]. Mogelijk zouden bestaande universele alcoholinterventies, bijvoorbeeld in het uitgaansleven, kunnen worden ingezet in LHBTIQA+ uitgaansgelegenheden. Dit geldt echter alleen voor interventies waar seksualiteit en/of geslacht geen centrale rol spelen bij het alcoholgebruik [14]. De kans op een effectieve alcoholinterventie is het grootst wanneer deze is gebaseerd op theorie en aangepast en afgestemd is op de wensen en behoeften van de einddoelgroep, in dit geval LHBTIQA+ personen [14]. Dit kan een aanleiding zijn om alcoholinterventies (door) te ontwikkelen, daarbij rekening houdend met de achtergrond van LHBTIQA+ personen. Daarnaast is het van belang om de LHBTIQA+ gemeenschap niet als één groep te zien, aangezien er grote onderlinge diversiteit is [14]. Bovendien is het alcoholgebruik lager onder LHBTIQA+ jongeren die steun van hun familie in hun identiteit ervaren, daarmee is dit ook een beschermende factor voor problematisch alcoholgebruik is [21].

Vroegsignalering alcoholproblematiek

Het is van belang dat alcoholhulpverleningsdiensten inclusiviteit uitstralen en een veilige ruimte bieden om meerdere kwesties te bespreken, zoals alcoholgebruik, genderidentiteit en geestelijke gezondheidszorg [22]. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat LHBTIQA+ personen regelmatig tegen belemmeringen aanlopen, zoals vooroordelen, discriminatie en onbegrip, wanneer zij in behandeling gaan voor alcoholproblematiek [10, 22, 23]. Daarom is het van belang dat er aandacht en begrip is voor de seksuele oriëntatie en identiteit van LHBTIQA+ personen wanneer zij een adviesgesprek hebben over het alcoholgebruik en/of in behandeling zijn voor alcoholproblematiek [22, 23]. Zo kan de alcoholproblematiek in verband worden gebracht met ervaringen en stressoren gerelateerd aan de LHBTIQA+ identiteit en kan dit in de behandeling worden meegenomen [10, 20]. Daarbij is inclusief taalgebruik ook belangrijk, zeker voor transgender personen. Dit kan door bijvoorbeeld te vragen met welke voornaamwoorden iemand aangesproken wil worden (zij/haar, hij/hem, hen/hun, die/diens).

De meeste instrumenten om het alcoholgebruik te meten lijken genderinclusief te zijn: met genderneutraal taalgebruik en gelijke afkapscores voor alle geslachts- en seksegroepen [24]. Dit betekent dat de Alcohol Use Disorders Identification Test (AUDIT) en de verkorte Alcohol Use Disorders Identification Test Consumption (AUDIT-C) betrouwbaar zijn voor LHBTIQA+ volwassenen. Als cut-off-scores voor transgender personen worden een score van ≥ 3 op de AUDIT-C en ≥ 5 drankjes per gelegenheid voor binge drinken voorgesteld door de onderzoekers [24].

Sociale omgeving

Alcoholvrije sociale ruimten kunnen helpen in het verminderen van alcoholproblematiek en gerelateerde schade in de LHBTIQA+ gemeenschap [21]. Ook kan de landelijke en lokale overheid inzetten op het tegengaan/voorkomen van homofobie, discriminatie en/of sociale uitsluiting, bijvoorbeeld door regenboogbeleid te voeren als gemeente.

Informatie en advies voor LHBTIQA+ personen

Voor informatie voor en door LHBTIQA+ personen over onder andere alcoholgebruik in het uitgaansleven is er in Amsterdam Pink Unity. LHBTIQA+ personen die op zoek zijn naar een omgeving zonder alcohol (en/of drugs) kunnen zich aansluiten bij het platform Queer & Sober. Daarnaast kunnen LHBTI+ personen contact zoeken met een LHBTI+ vriendelijke arts die openstaan voor seksuele, gender en sekse diversiteit (zie Roze in Wit). Voor informatie en advies over alcohol(problematiek) kunnen LHBTIQA+ personen ook terecht op Alcoholinfo.nl, Allesoverdrinken.nl en bij de lokale instelling voor verslavingszorg.