Wat zijn de effecten van Minimum Unit Pricing?

Uit verschillende studies blijkt dat Minimum Unit Pricing overmatig, zwaar en problematisch alcoholgebruik vermindert [1]. Ook zijn er na de invoering van Minimum Unit Pricing minder ziekenhuisopnames en sterfgevallen en ook minder alcoholgerelateerde verkeersovertredingen, misdrijven en zorgkosten. En ook productieverliezen (door ziekteverzuim door bijvoorbeeld een kater) nemen af. Verder blijkt dat Minimum Unit Pricing effectiever is dan een algemene prijsmaatregel zoals accijnsverhoging. Bovendien blijkt dat MUP voor de maatschappij als geheel meer economisch voordeel oplevert dan andere vormen van prijsbeleid.

We baseren ons in de beschrijving van deze effecten op resultaten uit empirisch onderzoek en uit modelstudies. Empirisch onderzoek is onderzoek dat is gebaseerd op ervaring of proefneming en niet op berekening of redenering, zoals bij modelstudies het geval is. Bij empirisch onderzoek wordt vaak gebruik gemaakt van gegevens over de hoeveelheid alcohol die mensen gekocht hebben binnen een bepaalde tijd (aankoopdata) en gegevens over de hoeveelheid alcohol die verkocht werd binnen een bepaalde tijd (verkoopdata).

• Uit aankoopdata (2015-2018) in Schotse en Engelse huishoudens blijkt een afname van de alcoholinname per volwassene per huishouden van gemiddeld 9,5 gram (-7,6%) één jaar na invoering van MUP in Schotland (1 mei 2018) [2].
• Uit verkoopdata blijkt een afname van de alcoholverkoop drie jaar na invoering van MUP in Schotland. Dit effect was het sterkst voor ciders en sterke dranken, en gemixt voor bieren en wijnen. In dit onderzoek werd gecontroleerd voor veranderingen in besteedbaar inkomen en substitutie (kopen van een ander type alcoholhoudende drank ter vervanging van het duurder geworden product) [27].
• Uit verkoopdata blijkt een afname van de alcoholverkoop per volwassene van 10,2 liter pure alcohol in 2017 naar 9,9 liter in 2018 in Schotland. In de controleregio’s Engeland en Wales nam de alcoholverkoop per hoofd van de bevolking (16+) toe van 8,9 liter pure alcohol naar 9,1 liter [3].
• Uit verkoopdata blijkt een afname van de alcoholverkoop per alcohol drinkende volwassene (-4,9%) in Schotland. Dit effect werd gezien bij alle typen alcoholhoudende drank, behalve bij wijn. Er was geen effect op de alcoholverkoop in de horeca [4].
• Uit verkoopdata blijkt een afname van de totale alcoholverkoop per volwassene (-3,6%) in Schotland één jaar na invoering van MUP. In controleregio Engeland nam de alcoholverkoop toe (+3,2%). Deze afname van verkoop gold voor alle typen alcoholhoudende drank en vooral voor cider (-18,6%), maar niet voor versterkte wijnen zoals sherry, port en bepaalde dessertwijnen (+16,4%) [5].
• Uit aankoopdata blijkt een afname van de aankoop van alcoholhoudende dranken onder huishoudens twee jaar na invoering van MUP in Schotland. De grootste afname was te zien onder huishoudens die de grootste hoeveelheden alcohol kochten. In de top 5 procent van die huishoudens was een afname van 14.8 procent aan alcoholaankopen. MUP heeft weinig effect op huishoudens die al kleine(re) hoeveelheden alcohol kochten vóór de invoering van MUP. Daarnaast nam de aankoop van goedkope alcoholhoudende dranken onder zwaar drinkers af en vond er beperkt substitutie naar de aankoop van duurdere alcoholhoudende dranken plaats [27].
• Uit verkoopdata blijkt een afname van de alcoholverkoop per volwassene (-4% tot -5%) in Schotland. In dit onderzoek werden ook andere factoren meegenomen, zoals seizoenseffecten, besteedbaar inkomen, substitutie en horecaverkopen. De afname gold voor alle typen alcoholhoudende drank (cider -18,8%, sterke drank -4,7% en bier -1,9%), maar niet voor wijn (+1,3%) [6].
• Uit Canadese data blijkt een afname van de totale alcoholconsumptie (-3,4%) bij een stijging van de gemiddelde minimumprijs van 10% [7].
• Een Schotse modelstudie vergelijkt het effect van verschillende minimum eenheidsprijzen op de alcoholinname met het effect van andere vormen van prijsbeleid. Uit deze studie blijkt dat een MUP van 50 pence zorgt voor een afname van de gemiddelde alcoholconsumptie voor de totale populatie met 6,9% [8, 9].
• Een Australische modelstudie onderzoekt het effect van verschillende vormen van prijsbeleid op de alcoholconsumptie in Australië. Uit deze studie blijk dat een algemene prijsverhoging als maatregel het minste effect heeft (-1,0%). Een MUP van Aus$1,00 (€0,58), Aus$1,30 (€0,75), en Aus$1,50 (€0,87) resulteert in een afname van de totale alcoholconsumptie van respectievelijk 5,8%, 10,7% en 14,9%. Uit deze studie blijkt ook dat de alcoholconsumptie minder sterk afneemt naarmate mensen meer drinken. Dit gaat op voor alle minimum eenheidsprijzen. Een MUP van Aus$1,00 (€0,58) resulteert in een afname van de alcoholconsumptie bij problematische drinkers van 7,2%, bij zware drinkers van 5,2% en bij matige drinkers van 1,1% [10].
• Uit de eindevaluatie van de impact van MUP in Schotland (2023) werd geconcludeerd dat deze prijsmaatregel resulteert in afnames bij verschillende uitkomsten van alcoholgebruik: prevalentie van alcoholgebruik in de afgelopen zeven dagen; aantal drinkdagen; aantal gedronken eenheden alcohol en prevalentie van de overschrijding van de dagelijkse limiet op de zwaarste drinkdag. De afname in het alcoholgebruik was het grootst onder zwaardere drinkers en vrouwen, terwijl een toename in het alcoholgebruik werd gezien onder de 5 procent mannen die het meest drinken. Daarnaast was de afname in het alcoholgebruik het grootst onder oudere leeftijdsgroepen (met name mannen) en mensen die in meer welvarende gebieden wonen. Bovendien resulteerde MUP in een afname van zwaar drinken, maar dit gold niet voor matig drinken en problematisch alcoholgebruik [27]. Tenslotte was er op basis van aankoop- en verkoopdata een algemene afname van het alcoholgebruik in Schotland sinds de invoering van MUP vergeleken met andere gebieden in Groot-Brittannië [27].

• Onderzoekers uit Ierland hebben een systematische review uitgevoerd naar het effect van MUP op ziekenhuisuitkomsten [11]. Uit de modelstudies blijkt een jaarlijkse afname (3-10%) van het aantal alcoholgerelateerde ziekenhuisopnames als gevolg van de invoering van MUP. Uit de natuurlijke experimenten blijkt een afname van het aantal acute (2-9%) alcoholgerelateerde ziekenhuisopnames en een jaarlijkse afname van het aantal chronische alcoholziekten (4-9%) na invoering van MUP.
• Uit Canadese data blijkt een afname van acute (-8,9%) en chronische (-9,2%) ziekenhuisopnames als gevolg van alcoholconsumptie bij een stijging van de minimumprijzen met 10% [12-14].
• Uit een Schotse modelstudie blijkt dat na de invoering van MUP de ziektelast door alcoholgerelateerde aandoeningen afneemt (gemeten als een toename van Quality-Adjusted Life Years of QALY’s, een gestandaardiseerde maat voor ziektelast). Ook de alcoholgerelateerde sterfte blijkt af te nemen volgens deze studie [10, 15, 16].
• Een Canadese modelstudie maakt gebruik van geaggregeerde sterftecijfers (2014: 2.850) en ziekenhuisopnamedata (2014: 24.694) in combinatie met gegevens over de verkoop en de prijs van alcohol, om het effect van MUP op gezondheid te schatten. Uit deze studie blijk een afname van de alcoholconsumptie (-4,4%), afname van de sterfgevallen door alcoholgebruik (-5,9%) en afname van ziekenhuisopnamen door alcoholgebruik (-8,4%) bij een MUP van $1,50 (€0,96) per standaardglas alcohol [17].
• Uit een andere Canadese modelstudie, gebaseerd op hetzelfde model en alcoholverkoopdata uit 2016 en 2017, blijkt dat invoering van een MUP van $1,75 per standaardglas alcohol resulteert in een afname van de alcoholconsumptie (-8,7%) in 2016. Het aantal sterfgevallen en ziekenhuisopnamen door alcoholgebruik daalt hierdoor ook met respectievelijk 732 en 3.762 [18].
• Uit de eindevaluatie van de impact van MUP in Schotland (2023) blijkt dat de invoering van deze prijsmaatregel resulteert in een afname van het aantal sterfgevallen door alcoholgebruik (-13,4%). Deze afname was het grootst onder mannen, 65-plussers en mensen die in de 40 procent minst welvarende gebieden van Schotland wonen. Sinds de invoering van MUP is er ook een afname in het aantal ziekenhuisopnames door alcoholgebruik (-4,1%) [27].
• Er is sterk bewijs gevonden dat MUP geassocieerd is met een afname van het aantal sterfgevallen en ziekenhuisopnames ten gevolge van chronische aandoeningen [27].

• Uit Canadese data blijkt een afname van alcoholgerelateerde verkeersovertredingen (-18,8%), van misdrijven tegen personen (-9,7%) en van het totale aantal misdrijven (-9,4%) [19].
• Uit een Schotse modelstudie blijkt een daling van de zorgkosten van 274 miljoen pond per jaar [10].
• Uit een modelstudie uit het Verenigd Koninkrijk blijkt een daling van de kosten voor criminaliteit van 73,5 miljoen pond per jaar. Uit dezelfde studie blijkt een daling van de kosten door productieverliezen van 5,6 miljard pond over een periode van 10 jaar [16].
• Uit de eindevaluatie van de impact van MUP in Schotland (2023) blijkt dat er geen consistent bewijs is gevonden voor effecten van MUP op andere gezondheidsuitkomsten: ambulanceritten, bezoeken aan de spoedeisende hulp en het voorschrijven van medicijnen tegen alcoholverslaving.
• Verder blijkt uit deze evaluatie dat er geen bewijs is gevonden voor effecten van MUP op sociale uitkomsten, zoals alcoholgerelateerde criminaliteit of gebruik van illegale drugs, op populatieniveau [27].

Uit één modelstudie blijkt dat een minimum unit price van 50 pence in vergelijking met andere vormen van prijsbeleid veruit de hoogste kostenbesparingen én de hoogste afname van de alcoholconsumptie bij zware (-5,9%) en problematische drinkers geeft (-10,3%) [1]. Andere vormen van prijsbeleid die in deze studie werden vergeleken zijn onder andere accijnsverhoging, verbod op verkoop onder de kostprijs en verbod op prijsacties (bepaalde minimumprijs per specifiek product). Uit de eindevaluatie van de impact van MUP in Schotland (2023) [27] is er geen bewijs gevonden dat een verbod op prijsacties zorgt voor alcoholgerelateerde sterfte en ziekenhuisopnames.

Door Minimum Unit Pricing zal de prijs van goedkope zwakke en/of sterke alcoholhoudende dranken stijgen. Dit betekent dat mensen uit lagere inkomensgroepen sterker getroffen worden dan mensen uit hogere inkomensgroepen. Dit noemen we een ‘verdelingseffect’.

• Minimum Unit Pricing heeft een regressief effect voor mensen uit lagere inkomensgroepen. ‘Regressief’ wil zeggen dat mensen uit lagere inkomensgroepen relatief meer benadeeld worden dan mensen uit hogere inkomensgroepen. Omdat de MUP-maatregel relatief goedkope zwakke en/of sterke alcoholhoudende dranken duurder maakt, zullen mensen uit de lagere inkomensgroepen minder alcohol kunnen kopen voor hetzelfde bedrag dan mensen uit de hogere inkomensgroepen. [20].
• Het regressieve effect van MUP voor mensen uit lagere inkomensgroepen is beperkt: het effect van MUP is het grootst voor de mensen met de hoogste alcoholinname, ongeacht het inkomen [21].
• Uit aankoopdata blijkt dat de afname van het aantal gekochte grammen alcohol groter is in huishoudens met een laag inkomen (gemiddeld 15 gram per week per huishouden). Deze afname vond alleen plaats in huishoudens die de grootste hoeveelheid alcohol kochten één jaar na invoering van MUP in Schotland [2].
• Uit de eindevaluatie van de impact van MUP in Schotland (2023) werd geconcludeerd dat deze prijsmaatregel resulteert in afnames bij verschillende uitkomsten van alcoholgebruik. Mensen die in meer welvarende gebieden wonen was één van de groepen waar de afname in het alcoholgebruik het grootst was [27].
• Professionals die werken met mensen die dakloos zijn rapporteerden geen veranderingen in de hoeveelheid alcoholgebruik of drinkpatronen bij deze groep na invoering van MUP [27].

Uit een observationele studie bij kleine retailers blijkt het volgende [22]:

• Dranken die vóór de invoering van MUP voor minder dan 50 pence per eenheid verkocht werden, zijn gestegen in prijs of uit het assortiment gehaald.
• Er is een stijging in het aantal producten dat verkocht werd rond de minimum eenheidsprijs.
• Er zijn na de invoering van MUP nieuwe producten geïntroduceerd met minder inhoud of een lager alcoholpercentage.

Uit interviewstudies onder vertegenwoordigers van de alcoholindustrie in de eerste maanden na invoering van MUP blijkt dat het effect voor retailers en de alcoholindustrie beperkt is [23].

• De mate van naleving van MUP is bij grote en kleine winkeliers hoog.
• De horecaverkopen zijn niet beïnvloed. MUP heeft geen substantiële invloed op winst, omzet en werkgelegenheid voor retailers in het Engels-Schotse grensgebied. Retailers heel dicht bij de grens beschrijven wel een afname van de omzet.
• Er zijn geen aanwijzingen voor grenseffecten (kopen van alcohol in buurlanden zonder MUP).
• MUP heeft geen substantiële invloed op winst, omzet en werkgelegenheid voor retailers in het Engels-Schotse grensgebied. Retailers heel dicht bij de grens beschrijven wel een afname van de omzet.
• MUP heeft geen effect op de winst voor retailers: de hogere opbrengst wordt gecompenseerd doordat er minder verkocht wordt.
• MUP heeft een klein negatief effect op de winst van de alcoholindustrie. Daarnaast werd er ook iets minder alcoholhoudende drank geproduceerd, maar dit is slecht een relatief klein deel van de totale hoeveelheid.
• MUP heeft geen effect op de werkgelegenheid.

Bovenstaande is nogmaals gebleken uit de eindevaluatie van de impact van MUP in Schotland (2023). Uit deze evaluatie blijkt ook [27]:

• Uit kwalitatief onderzoek onder detailhandelaren blijk dat prijsveranderingen in de detailhandel het grootst voor voorheen goedkope, sterke dranken waren, terwijl er weinig verandering was in de prijs per eenheid van dranken die vóór invoering van MUP al boven de minimale eenheidsprijs lagen. Over het algemeen lijken de prijzen voor alcoholhoudende dranken in de detailhandel onmiddellijk en blijvend te zijn gestegen na invoering van MUP in Schotland.
• Er is enig bewijs gevonden dat MUP resulteert in grenseffecten bij een kleine populatie die dicht bij de grens woont. Er is echter geen statistisch significante impact van MUP gevonden op het aantal gekochte eenheden alcohol onder de 5 procent huishoudens die het dichtst bij het Engels-Schotse grensgebied wonen [27].

Hoewel jongeren gevoeliger lijken voor prijsverhogingen van alcohol [24, 25], blijkt uit een interviewstudie onder jongeren (<18 jaar) dat MUP geen invloed heeft op hun drinkpatronen [26]. Daar zijn een aantal redenen voor.

• Favoriete drankjes zijn al duurder dan de minimum eenheidsprijs.
• Jongeren beschikken over voldoende middelen om duurdere drankjes te kopen.
• Prijs is maar één van de vele factoren die drinkgedrag van jongeren beïnvloeden.
• Uit de eindevaluatie van de impact van MUP in Schotland (2023) blijk dat er geen veranderingen in de aard of de omvang van alcoholgerelateerde gezondheidsschade onder jongeren is gevonden sinds de invoering van MUP in Schotland. Ook lijkt er onder jongeren geen bewijs gevonden voor veranderingen in de hoeveelheid alcoholgebruik of drinkpatronen of negatieve effecten op sociaal vlak [27].

Gerelateerde pagina’s Expertisecentrum Alcohol

Links/meer informatie/gerelateerde tools/factsheets artikelen (extern)