Mogelijke scenario’s prijsbeleid voor alcohol in Nederland
We schetsen vier mogelijke scenario’s voor het toekomstige prijsbeleid voor alcohol. De eerste twee scenario’s zijn twee versies van Minimum Unit Pricing: MUP voor alle typen alcoholhoudende drank en MUP voor een beperkt aantal typen drank. Het derde scenario is alleen accijnsverhoging en het vierde scenario is een combinatie van accijnsverhoging en Minimum Unit Pricing. Vervolgens vergelijken we de effecten van deze scenario’s. En we laten zien welke voor- en nadelen de scenario’s hebben voor verschillende belanghebbenden (consumenten, overheid, producenten, horeca en retail).
Expertisecentrum Alcohol
Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.
Blijf op de hoogte
Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:
Heeft u een vraag?
Stuur ons een mail
Op grond van wat we tot nu toe weten over de effectiviteit en implementatie van MUP komen we tot vier mogelijke scenario’s om het alcoholprijsbeleid voor Nederland aan te scherpen [1].
1. MUP voor alle typen alcoholhoudende drank
Deze vorm van beleid is in Schotland (2018) en Wales (2020) ingevoerd. Beleidsmakers bepalen de hoogte van de minimum eenheidsprijs en besluiten of er al dan niet een (jaarlijkse) prijsindexatie zal worden toegepast. De minimum eenheidsprijs moet hoog genoeg liggen, want alleen dan zal er een duidelijk effect op het alcoholgebruik optreden. De opbrengsten van Minimum Unit Pricing gaan naar de verkopers van alcoholhoudende dranken.
2. MUP voor sommige typen alcoholhoudende dranken
Bij dit scenario wordt bijvoorbeeld alleen een minimum eenheidsprijs ingevoerd voor bijvoorbeeld zwakalcoholhoudende dranken, zoals bier, en niet voor sterke drank. Voor welke typen alcoholhoudende dranken Minimum Unit Pricing gaat gelden is een beleidskeuze, evenals de hoogte van de minimum eenheidsprijs en het wel of niet toepassen van (jaarlijkse) prijsindexatie. Ook hier gaan de opbrengsten naar de verkopers van alcoholhoudende dranken.
3. Alleen accijnsverhoging
Bij dit scenario is er sprake van een extra algemene accijnsverhoging bovenop de nu al geheven accijns. Accijns is een vorm van belasting dus de opbrengsten gaan naar de overheid.
4. Een combinatie van accijnsverhoging en MUP
Dit scenario bestaat uit een accijnsverhoging gevolgd door Minimum Unit Pricing. Hierbij vallen uiteindelijk minder producten binnen de Minimum Unit Pricing, omdat ze door de accijnsheffing al duurder geworden zijn. De inkomsten van de prijsverhoging worden in dit scenario gedeeld door de overheid (accijns) en de verkopers van alcoholhoudende drank (MUP). Dit beleid kan in principe voor alle of sommige typen alcoholhoudende drank gelden, en al dan niet indexeren met inflatie.
Effecten op gezondheid en economie
Minimum Unit Pricing voor alle typen alcoholhoudende drank is het meest veelbelovende scenario. Deze vorm van prijsbeleid zorgt voor de grootste afname van alcoholinname en de hoogste economische opbrengsten. Bovendien heeft dit scenario de potentie om sociaal-economische gezondheidsverschillen te verkleinen. De lagere inkomensgroepen kopen relatief vaak de goedkoopste alcohol. Zij betalen dus niet alleen meer voor alcohol, maar profiteren tegelijk ook meer van de gunstige gezondheidseffecten van deze vorm van beleid.
Minimum Unit Pricing voor een beperkt aantal typen alcoholhoudende drank (scenario 2) is minder gunstig omdat de duurder geworden typen alcoholhoudende drank mogelijk vervangen kunnen worden door dranken die niet onder de minimum eenheidsprijs vallen.
Een combinatie van accijnsverhoging gevolgd door Minimum Unit Pricing zou ook kansrijk kunnen zijn. Dit scenario heeft net als MUP voor alle typen alcoholhoudende drank gunstige effecten voor de gezondheid en de economie, maar niet alle extra opbrengsten gaan naar de overheid [1].
Voor- en nadelen van alcoholprijsbeleid voor stakeholders
De mogelijke voor- en nadelen van de vier beschreven scenario’s zijn niet gelijk voor verschillende groepen belanghebbenden (stakeholders). Vaak is een voordeel voor de ene stakeholder een nadeel voor de andere. De stakeholders die we vergeleken hebben zijn gebruikers van alcohol, overheid, alcoholproducenten, horeca en retail.
In Mogelijke voordelen en nadelen van Minimum Unit Pricing (MUP) voor verschillende stakeholders is een weergave van de belangrijkste voor- en nadelen per scenario voor het toekomstige prijsbeleid voor alcohol in Nederland, per stakeholder opgenomen. In de laatste rij zijn een aantal mogelijke nadelen genoemd die voor alle stakeholders gelden. Voor een aantal hiervan is nog onvoldoende bewijs beschikbaar, bijvoorbeeld voor toename van grensverkeer en illegale handel. Toekomstig onderzoek zal moeten uitwijzen of dit ook echt nadelen zijn.
Links/meer informatie/gerelateerde tools/factsheets artikelen (extern)
Referenties
- De Wit, G. A., Visscher, K., Over, E., Van Gelder, N., Everaars, B., Van Gils, P. F., & Voogt, C. (2021). Minimum Unit Pricing voor alcohol - Onderzoek naar de haalbaarheid van invoering in Nederland. Geraadpleegd van: https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2021-0014.pdf.
