Hete kastanjes in de jeugdzorg: wie haalt ze uit het vuur?

‘Drugsoverlast nekt jeugdzorginstelling.’ Onder deze kop schetste De Volkskrant hoe een instelling in een op het eerste gezicht rustige en bosrijke omgeving tegelijkertijd ook middenin de samenleving staat. Inclusief de verleidingen van drugsgebruik en het makkelijk verdiende geld met de handel in drugs.

Uit eerder onderzoek als EXPLORE weten we dat middelengebruik onder jongeren in instellingen veel voorkomt. Hierbij spelen zowel factoren bij de jongeren zelf als in hun omgeving een rol. Nog meer hekken en beveiligers lijken niet de oplossing. Maar wat dan wel?

Bij het lezen van een dergelijk artikel denk ik uiteraard aan de jongeren zelf. Zij verblijven al dan niet vrijwillig in een instelling om te leren hoe zij de problemen in hun leven het beste het hoofd kunnen bieden. Ook denk ik aan de ouders die vaak met veel problemen te kampen hebben en hopen dat het verblijf in de instelling hun kind iets goeds brengt.

Lastig gesprek

Maar ik sta dit keer vooral stil bij de professionals die in deze instellingen hun werk doen omdat zij willen investeren in deze jongeren en hun ouders. Onder moeilijke omstandigheden, met veel geduld, en gelukkig vaak een dosis humor, doen zij hun werk. Zij maken afspraken met jongeren, bespreken het gedrag van de jongeren en de gevolgen daarvan. En zij laten zien hoe je op een goede manier een conflict op kan lossen. De aanwezigheid van drugs en drugsdealers op dit terrein maakt hun werk niet makkelijker. Tegelijkertijd vinden veel professionals het lastig om juist hierover in gesprek te gaan.

Hete kastanjes

Dit wordt met een mooi woord handelingsverlegenheid genoemd: twijfel om te handelen, niet weten hoe te handelen of niet handelen in een situatie die daar wel om vraagt. Als je afgaat op artikelen over dit onderwerp in diverse vakbladen schijnen vooral hulpverleners hier last van te hebben. En dat is natuurlijk niet gek. Hulpverleners verkeren veel vaker dan anderen in situaties waarin zij problemen tegenkomen zoals verwaarlozing, kindermishandeling of middelenmisbruik en ook nog eens geacht worden dit aan te pakken. Welbeschouwd is het dus eigenlijk hun werk om voor ons als samenleving de hete kastanjes uit het vuur te halen.

Houvast

En hulpverleners zijn ook maar mensen. De handelingsverlegenheid ontstaat vaak als gevolg van onduidelijkheid over het probleem of de signalen, gebrek aan kennis en ervaring of een onveilige situatie.

De Richtlijn Middelengebruik Jeugdhulp en Jeugdbescherming en het programma Open en Alert bieden de nodige houvast om hieraan tegemoet te komen. Middelengebruik standaard ter sprake te brengen in gesprekken met jongeren en hun ouders, oog hebben voor de reeds aanwezige risicofactoren, kijken naar de hoeveelheid en de frequentie van het gebruik én naar de motieven, omstandigheden en gevolgen ervan. Dit is allemaal te vatten in checklists en procedures.

Open houding

Maar veel staat of valt ook bij een open en niet-veroordelende houding bij de hulpverleners zelf en vaardigheden in gespreksvoering. Veel hulpverleners beschikken volgens mij al over deze houding en vaardigheden en passen deze ook al dagelijks toe. Maar juist als het om middelengebruik gaat lijkt het vaak lastiger te zijn. Hoe komt dat? Omdat veel volwassenen zelf ook wel eens gebruiken? Omdat niemand als zeur te boek wil staan? Omdat het niet altijd even duidelijk is waar de grenzen liggen en welke afspraken er binnen een instelling gelden?

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Deze professionals zijn geholpen met instellingsbeleid omtrent middelenpreventie en middelengebruik dat echt past bij hun dagelijkse praktijk. Beleid dat niet alleen gaat over regels, maar ook over hoe jongeren, ouders en professionals zelf de juiste ondersteuning krijgen om problematisch middelengebruik te signaleren en voorkomen. En duidelijke afspraken over samenwerking met de verslavingszorg om te zorgen dat jongeren indien nodig de juiste hulp krijgen. Instellingen voor verslavingszorg kunnen (jeugd)zorgorganisaties helpen bij het ontwikkelen van passend beleid. Door hun expertise vanuit de verslavingszorg te gebruiken kunnen we vanuit een gezamenlijke verantwoordelijkheid de hete kastanjes uit het vuur halen.

Ontwikkellabs Open en Alert
Open en Alert is begin 2019 opnieuw erkend als goed onderbouwd. Maar de ontwikkelingen in de jeugdhulp en jeugdbescherming en in de middelenpreventie bieden aanknopingspunten voor doorontwikkeling. Gedurende het jaar 2019 vinden er daarom meerdere Ontwikkellabs met preventiewerkers plaats waarin een aantal thema’s nader wordt uitgediept. De eerste bijeenkomsten gingen over tabaksontmoediging en samenwerking met ouders. De komende periode staan de onderwerpen gamen, beleid en LVB op de agenda. Interesse om een bijeenkomst bij te wonen? Neem contact op met Marjan Möhle.

Auteur

Stuur een bericht aan contactpersoon Marjan Möhle
of bel +31 (0)30 – 2959(218)