Beleidsmaatregelen en interventies
Hoe kan je als beleidsmedewerker en (zorg-)professional de mentale gezondheid van mensen in kwetsbare sociaaleconomische omstandigheden bevorderen en mentale problemen voorkomen? Op deze pagina gaan we in op beleidsmaatregelen en interventies die kunnen helpen bij het doorbreken van een vicieuze cirkel en het verminderen van chronische stress bij mensen die leven in kwetsbare sociaaleconomische omstandigheden.
Contact
Vragen over dit dossier?
Wat kun je doen?
Het verminderen van (de gevolgen van) chronische stress door meer kennis over mentale gezondheid, chronische stress en kwetsbare omstandigheden.
Zowel inwoners als professionals hebben meer kennis nodig over chronische stress en de invloed ervan op (mentale) gezondheid en het dagelijks functioneren. Voor inwoners is het belangrijk dat zij begrijpen wat stress met hun lichaam en geest doet, welke signalen daarbij horen, en welke hulp er mogelijk is. Voor professionals is het van belang om goed geïnformeerd te zijn én getraind te worden in stress-sensitieve dienstverlening, zodat zij beter kunnen aansluiten bij de leefwereld van mensen in kwetsbare situaties. Het project Chronische stress in de wijk laat zien hoe je deze kennis toegankelijk kunt maken voor inwoners, bijvoorbeeld via trainingen over chronische stress. In zulke trainingen ligt de nadruk op herkenbare thema’s als stress en niet per se op mentale gezondheid, zodat de informatie beter aansluit. Dit kan ook helpen bij het opbouwen van vertrouwen en het toeleiden naar passende zorg of ondersteuning.
Verbeteren van sociaaleconomische omstandigheden.
Het doorbreken van de vicieuze cirkel van chronische stress vraagt meer dan symptoombestrijding en een focus op het individu, namelijk een focus op onderliggende oorzaken in de leefomstandigheden van mensen. Dit kan door op beleidsniveau expliciet aandacht te hebben voor mentale gezondheid in andere beleidssectoren zoals wonen, veiligheid en fysieke leefomgeving. Dit wordt ook wel Mental Health in All Policies genoemd. Op deze pagina vertellen we hoe je hiermee een begin kan maken.
Hoe kan je hier invulling aan geven?
Kijk naar de lokale behoefte en werk samen met de mensen om wie het gaat
Om mensen echt te kunnen ondersteunen is het belangrijk om goed te begrijpen wat er werkt voor inwoners in beleid en interventies. Wil je beleid, een programma of interventie opzetten of aanpassen? Dan is het essentieel om maatwerk te leveren op basis van lokale behoeften en inwoners actief en gelijkwaardig te betrekken. Daarbij draait het vooral om inwoners te betrekken bij het analyseren van de problemen en het bepalen van de aanpak. Op beleidsniveau, bij individuele zorgplannen én in de uitvoering. Het inzetten van meer ervaringsdeskundigen kan hierbij helpen: mensen die ervaring hebben met leven in kwetsbare omstandigheden sluiten vaak beter aan bij de behoeften van mensen die leven in kwetsbare omstandigheden. Hierbij zijn een aantal aandachtspunten belangrijk: zie deze handreiking en deze e-learning van Pharos voor aandachtspunten en tips.
Zet in op de juiste momenten en op de juiste plek
Investeer in interventies en programma’s die passen bij belangrijke levensfasen en leefomstandigheden. Zorgen voor passend aanbod in verschillende levensfasen, vooral vanaf de prenatale fase tot de adolescentie, kan helpen kwetsbare sociaaleconomische omstandigheden te verminderen, of ervoor zorgen dat de impact ervan op mentale gezondheid verkleint en overdracht van mentale problemen wordt voorkomen [1]. Meer informatie over belangrijke fasen om de mentale gezondheid te verbeteren vind je hier: Levensloop.
Zet in op interventies gericht op groepen die vaker leven in kwetsbare sociaaleconomische omstandigheden, zoals KOPP/KOV. En op interventies die de kans op overdracht van mentale problemen in een belangrijke levensfase verkleinen, zoals depressiepreventie bij aanstaande en pas bevallen moeders, maar ook het actieprogramma Kansrijke Start. Er bestaan ook universele programma's die zich richten op belangrijke leefomgevingen, zoals schoolprogramma’s voor kinderen, die mogelijk kunnen bijdragen aan betere sociaaleconomische omstandigheden in de toekomst. Meer hierover kan je lezen in het kennisdossier mentale gezondheid van jeugd.
Aanbevelingen voor interventies en ondersteuning
Zet in op het vergroten van sociale steun
Mensen hebben behoefte aan sociale steun. Het spreken met een goede buurman of vriend kan deze sociale steun bieden. Het delen van ervaringen kan helpen bij het minder alleen voelen en kan daardoor stress verminderen. Daarbij kunnen mensen elkaar op een informele wijze ondersteunen. Het faciliteren van laagdrempelige, fysieke ontmoetingsplekken waar zij samen kunnen komen met andere mensen in de wijk kan daarbij helpen.
Zet in op de toegankelijkheid van ondersteuning
Zorg dat mensen weten waar ze naartoe kunnen voor activiteiten en ga versnippering tegen. Het organiseren van goede samenwerking op lokaal niveau is hiervoor cruciaal. Gemeenten spelen hierin een centrale rol. Via afstemming met lokale partners zoals de GGD, wijkteams, POH-GGZ, GGZ, en belangenorganisaties kan pas echt goed aangesloten worden bij de behoeften en noodzaak in iedere wijk. Houd bij deze afstemming de volgende thema’s als toetsingskader bij de hand: betaalbaarheid, beschikbaarheid, begrijpelijkheid en passendheid. In deze checklist staat wat je kunt doen per thema.
Zet in op begrijpelijke en stabiele zorg en ondersteuning
Om te zorgen dat zorg en ondersteuning begrijpelijk en vindbaar is, is communicatie op B1-niveau en het testen van materiaal van belang. Dat is voor iedereen belangrijk, maar des te belangrijker voor inwoners in kwetsbare sociaaleconomische omstandigheden. Daarnaast helpt informeren via verschillende kanalen om met zo veel mogelijk mensen in contact te komen. Dit kan door te informeren op papier, digitaal, via (sociale) media of persoonlijk via vertrouwde personen (zoals sleutelpersonen of medewerkers van welzijnsorganisaties). Ook kan het helpen om inwoners één vast aanspreekpunt te bieden. Minder wisseling van contactpersonen voorkomt dat mensen steeds opnieuw hun verhaal moeten doen, draagt bij aan vertrouwen en voorkomt extra stress.
Op deze website vind je video’s die jou als professional kunnen ondersteunen bij het begeleiden van mensen die veel stress ervaren. De video’s zijn getest met inwoners en geven op een begrijpelijke manier uitleg over hoe stress werkt.
Voor iedereen geldt: bouw aan vertrouwen en communicatie
Een manier om tegemoet te komen aan het vertrouwen en/of vertrouwen te herstellen is volgens inwoners dat je écht naar inwoners luistert en empathie toont – o.a. door hen te betrekken bij plannen én door terug te koppelen wat er wordt gedaan met de informatie van de inwoners. Dit kan concreet vormgegeven worden door als gemeente wijksessies te organiseren waarbij je actief met inwoners in gesprek gaat. Daarnaast kan begrijpelijke en herkenbare communicatie informatie vanuit organisaties en de overheid bijdragen aan een gevoel van vertrouwen.
