Steeds meer mensen lopen tegen de beperkingen van het huidige ggz-systeem aan. De coronacrisis legt de problemen nog meer bloot. Wachttijden lopen op, kosten stijgen. Meer geld is niet de oplossing, hervorming en anders kijken naar geestelijke gezondheidszorg wel.
Vragen?
Als kennisinstituut voor mentale gezondheid signaleren we dat de druk op de ggz toeneemt. 20% van de Nederlanders heeft last van psychische klachten. Dat komt vooral omdat de samenleving voor steeds meer mensen te ingewikkeld en veeleisend wordt.
Willen we de geestelijke gezondheidszorg betaalbaar en toegankelijk houden, dan moeten alle belanghebbenden verantwoordelijkheid nemen. Van zorgaanbieders en verzekeraars tot gemeenten en de rijksoverheid.
Technologie speelt daarbij een belangrijke rol. Met machine learning kunnen nu al betere diagnoses worden gesteld. Online depressiepreventie kan voorkomen dat mensen een beroep moeten doen op ggz-zorg.
Knelpunten
De zorgvraag neemt toe omdat:
- De samenleving steeds ingewikkelder en veeleisender wordt
- Angst en stress onvoldoende worden aangepakt en leiden tot ernstigere klachten
- Sociale problemen onopgelost blijven
De druk op de ggz wordt verder vergroot omdat:
- Veel verantwoordelijkheid bij gemeenten ligt, maar zij te weinig geld hebben
- Er te weinig aandacht voor herstel is, waardoor psychiatrische cliënten ‘fulltime patiënt’ blijven
- Technologische kansen onvoldoende worden benut
- Leegloop dreigt binnen de ggz-zorg (10-15% uitstroom per jaar)
De problemen worden versterkt omdat:
- De overheid burgers vraagt steeds meer zelf te doen, niet iedereen kan dat aan
- Verzekeraars aansturen op scherp inkopen, waardoor ggz-bestuurders moeite hebben hun organisaties financieel gezond te houden
Coronacrisis
Het nieuwe coronavirus vergroot de noodzaak om de ggz anders te organiseren. Zo zien we dat mensen meer angst en stress ervaren. Omdat ze zich alleen voelen, bang zijn voor het virus of vrezen hun baan te verliezen. Als hierdoor de zorgvraag groeit, raakt de ggz verder overbelast. Tegelijkertijd hebben veel ggz-cliënten hun behandelaar gedurende de lockdown niet gezien. Daardoor kan hun situatie verslechteren.
Door de coronacrisis is er meer aandacht gekomen voor mentale gezondheid en de ggz-zorg voor mensen die dat nodig hebben. Vast staat dat er wat moet veranderen. Dit is bij uitstek het moment om de ggz-zorg toekomstbestendig te maken.
Wat er moet gebeuren
1. Onderbouwd beleid en zorg die werkt
We verzamelen veel informatie over de mentale gezondheid in Nederland. Door deze data door wetenschappers te laten monitoren en duiden, kunnen beleidsmakers onderbouwde beslissingen nemen. Van het bestaande en nieuwe zorgaanbod moeten we (beter) meten hoe goed dat werkt. Ook in relatie tot de kosten. Zodat mensen beter worden en de zorg betaalbaar blijft.
2. Samenhang in promotie, preventie en zorg
We moeten ggz-zorg meer gaan zien als een schakel in een keten. Die keten bestaat behalve uit zorg ook uit het versterken van mentale gezondheid (promotie) en het voorkomen van mentale aandoeningen (preventie). Om deze schakels goed met elkaar te verbinden, moeten beleidsmakers en zorgverleners verder kijken dan hun eigen domein, samenwerken en hun kennis vertalen naar concrete acties.
3. Normaliseren en voorkomen
Zo normaal als het is dat er duizenden EHBO-vrijwilligers zijn, zo normaal moet het worden dat professionals en vrijwilligers eerste hulp voor mentale gezondheid bieden. Als het normaler wordt om een psychische aandoening te hebben en daar open over te zijn, komt er ook meer ruimte om psychische problemen te voorkomen. De drempel wordt lager om hulp te zoeken of gebruik te maken van het groeiende online aanbod, bijvoorbeeld op het gebied van stress, slaapproblemen en piekeren[MOU5] .
4. Slimmere ggz
Nu herstelt 1 op de 3 ggz-cliënten door de behandeling die ze krijgen. Dat cijfer is zo laag, omdat de behandeling wordt gekozen die gemiddeld het meest effectief is. Veel beter zou het zijn als de behandeling wordt gekozen die tot de beste uitkomst leidt bij de cliënt. En dat daarbij de behandelvoorkeuren van cliënten worden meegewogen. De technologie om dat te doen, machine learning, wordt steeds meer volwassen.
Een positieve trend die versneld moet worden, is dat ggz-medewerkers steeds vaker netwerkzorg bieden. Ze zorgen ervoor dat er een netwerk van vrienden, buren, familie, collega’s en professionals om een cliënt ontstaat die samen de hulpvraag kunnen beantwoorden. Ook hier kan technologie een belangrijke rol spelen.
5. Kennis delen
Als we de ggz willen hervormen, moeten we de kennis die daarvoor nodig is bundelen en maximaal benutten. Met onze diepgravende kennis over de mentale gezondheid in Nederland en ons netwerk in de ggz-sector, kan het Trimbos-instituut hier een centrale rol in spelen.
Brieven aan de staatssecretaris
Het Trimbos-instituut adviseert staatsecretaris Blokhuis de ggz duurzaam te hervormen. Juist nu de coronacrisis de kwetsbare punten van het huidige systeem verder heeft blootgelegd.
- Lees de brief van mei 2020 aan de staatssecretaris
- Lees de brief van maart 2021 aan de staatssecretaris
Blog: toegang tot zorg is een grondrecht
In een welvarend land als Nederland zou toegang tot zorg vanzelfsprekend moeten zijn.
Dat schrijft Bert van der Hoek op zorgplatform Skipr. Hij legt uit waarom de ggz-zorg toch ontoegankelijker wordt en wat daar volgens hem aan te doen is.
Interview: masterplan ggz
Iedereen weet dat het zo niet verder kan.
Dat zegt Bert van der Hoek in een interview met Zorgvisie. 'Het Trimbos-instituut gaat met patiëntorganisaties, professionals, zorgbestuurders, zorgverzekeraars, gemeenten en het sociaal domein, een toekomstplan maken voor hervorming van de ggz,' rapporteert zorgplatform Skipr.
Blog: hoe creëren we meer beweging in de ggz?
We hebben geconstateerd dat er in de zorg belemmerende mechanismen spelen die problemen in stand houden en soms zelfs vergroten. Zo kent onze samenleving diverse risico’s die de kans op mentale problemen en psychische aandoeningen vergroten. Die risico’s zijn afgelopen jaren fors groter geworden.
Schrijft Bert van der Hoek in zijn blog. "Kortom, waar onze samenleving problemen veroorzaakt, moeten we als samenleving die problemen aanpakken en voorkomen dat ze escaleren tot individuele zorgvragen die we op individuele basis behandelen", aldus Van der Hoek.
Visie rapport: een mentaal gezonde samenleving en de rol van de ggz
Een verbindend perspectief vanuit gemeenschappelijke waarden en gebruik makend van nieuwe initiatieven in het sociaal domein en in de ggz.
Rapport: ggz uit de knel
Veel problemen ontstaan in de samenleving, escaleren totdat ze onhoudbaar zijn en moeten vervolgens in de ggz op individueel niveau gerepareerd worden door zorgprofessionals. Dat zet de toegang tot zorg steeds verder onder druk. En het is vaak een verkeerd antwoord. Eenzaamheid, schulden en het gevoel niet mee te kunnen doen los je niet op met psychiaters en psychologen, maar moeten we in de samenleving oplossen.
Aldus Bert van der Hoek. De mentale gezondheid staat onder druk en de vraag naar ggz groeit. Nu al wachten 80.000 mensen op hulp en het capaciteitstekort is structureel. Het moet dus echt anders. Het Trimbos-instituut heeft het afgelopen jaar onderzoek gedaan naar de uitdagingen in de ggz en is in gesprek gegaan met ruim veertig stakeholders waaronder professionals, bestuurders, wetenschappers, vertegenwoordigers van het ervaringsperspectief en zorgverzekeraars.
Tijdens het onderzoek zijn veelbelovende experimenten en praktijkvoorbeelden geanalyseerd op onderbouwing en effecten. Dat heeft geleid tot zes bouwstenen voor een breder perspectief op mentale gezondheid en psychisch lijden. Een historische reflectie maakt inzichtelijk hoe we kunnen en moeten leren van eerdere hervormingspogingen. Het rapport ‘Ggz uit de knel’ is aan minister Conny Helder voor Langdurige Zorg en Sport van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport overhandigd.
