Alcoholbeleid in het verkeer

Alcoholgebruik heeft effect op het rijgedrag: de waarneming wordt minder, het besturen van het voertuig gaat minder goed en de reactiesnelheid neemt af. De bestuurder overschat de eigen mogelijkheden én de risico’s. In 2015 was naar schatting 12 tot 23 procent van de verkeersdoden in Nederland het gevolg van alcoholgebruik. Dit komt neer op een aantal van 75 tot 140 verkeersdoden [1]. Daarom zet de Rijksoverheid zich in om verkeersongelukken onder invloed van alcohol te voorkomen en te verminderen.

Wettelijke limieten in Wegenverkeerswet

In de Wegenverkeerswet zijn limieten opgenomen voor de hoeveelheid alcohol die bestuurders van voertuigen in hun bloed mogen hebben. In Nederland mag een bestuurder maximaal 0,5 promille alcohol in zijn bloed hebben tijdens deelname aan het verkeer. Dit promillage bereiken mannen na het drinken van ongeveer 2 standaardglazen alcohol binnen een uur, vrouwen al bij iets minder. Het bloedalcoholgehalte (BAG) – ook wel bloedalcoholconcentratie (BAC) of alcoholpromillage genoemd – is het aantal gram pure alcohol (ethanol) per liter bloed dat met een blaastest kan worden vastgesteld.

Voor beginnend bestuurders (korter dan 5 jaar in het bezit van een rijbewijs) en brom- en snorfietsers geldt een maximum bloedalcoholgehalte van 0,2 promille. Dit promillage bereiken mannen na het drinken van ongeveer 1 standaardglas alcohol binnen een uur, vrouwen al na minder dan 1 standaardglas.

Sinds 2011 mogen jongeren beginnen met rijlessen als ze 16,5 jaar oud zijn en afrijden vanaf hun 17^e verjaardag. Dit betekent dat ook 17-jarigen als beginnend bestuurder kunnen deelnemen aan het verkeer. Jongeren die vóór hun 18^e jaar hun rijbewijs halen, zijn 7 jaar lang beginnend bestuurder (mensen die hun rijbewijs bij 18 jaar of ouder halen, zijn 5 jaar lang beginnend bestuurder). Naast de lagere alcohollimiet gelden voor beginnend bestuurders ook zwaardere straffen voor het rijden onder invloed. Zij krijgen naast een boete ook eerder een ontzegging van de bevoegdheid om motorrijtuigen te besturen (OBM). Zo krijgen zij bij het besturen van een motorvoertuig met een promillage tussen 0,81 -1 een boete van €350,- en 2 maanden onvoorwaardelijke OBM [2].

Rijden onder invloed is geen overtreding, maar een misdrijf. Daarom gelden er strenge straffen, waaronder ook educatieve maatregelen. De politie is verantwoordelijk voor het toezicht op alcoholovertreders in het verkeer.

Educatieve maatregelen

Naast bovenstaande straffen kunnen overtreders ook een educatieve maatregel opgelegd krijgen. Deze maatregel bestaat uit een cursus waarmee de overtreder meer inzicht krijgt in zijn of haar gevaarlijke weggedrag [3]. De overtreder moet de kosten voor de cursus zelf betalen. Op het gebied van alcohol zijn er twee educatieve maatregelen:

• Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA)
• Lichte Educatieve Maatregel Alcohol (LEMA)

Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA)

De Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA) wordt opgelegd aan de volgende doelgroepen:

• Zware overtreders (BAG tussen 1,0 en 1,8)
• Wanneer iemand binnen vijf jaar twee keer is aangehouden voor rijden onder invloed
• Wanneer iemand niet mee wil werken aan een ademanalyse

Voor beginnende bestuurders tellen lagere limieten voor deelname aan de EMA (BAG 0,8-1,3 of twee aanhoudingen binnen vijf jaar boven een BAG van 0,2). De EMA bestaat uit vier bijeenkomsten. In deze bijeenkomsten wordt dieper ingegaan over de invloed van alcohol op het lichaam, de risico’s van alcohol in het verkeer en praktische handvatten om niet meer met alcohol op te gaan rijden. Ook is er ruimte om ervaringen met andere cursisten uit te wisselen.

Lichte Educatieve Maatregel Alcohol (LEMA)

De Lichte Educatieve Maatregel Alcohol (LEMA) wordt opgelegd aan de volgende doelgroepen:

• Iedereen die is aangehouden met een BAG tussen 0,8 en 1,0
• Voor beginnend bestuurders die zijn aangehouden met een BAG tussen de 0,5 en 0,8

De LEMA bestaat uit twee bijenkomsten van 3,5 uur. In deze bijeenkomsten wordt dieper ingegaan over de invloed van alcohol op het lichaam, de risico’s van alcohol in het verkeer en praktische handvatten om niet meer met alcohol op te gaan rijden. Ook is er ruimte om ervaringen met andere cursisten uit te wisselen.

Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030

In het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 Veilig hebben het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het ministerie van Justitie en Veiligheid, provincies, gemeenten en vervoersregio’s de ambitie geformuleerd om het aantal dodelijke slachtoffers in het verkeer terug te dringen tot nul [4]. In dit strategisch plan wordt een scala aan activiteiten voorgesteld, waaronder het terugdringen van rijden onder invloed van alcohol en/of drugs. Om dit te realiseren, kunnen verschillende maatregelen ingezet worden [5].

Maatregelen voor terugdringen rijden onder invloed:

• Blijven monitoren van rijden onder invloed door verkeerscontroles met blaastesten
• Versterken en uitbreiden van de sociale norm om geen middelen te gebruiken in het verkeer
• Afstemmen van maatregelen op het type overtreder. Denk hierbij aan verschillende maatregelen voor incidentele overtreders versus veelplegers of lichte versus zware overtreders.
• Verhogen van de subjectieve pakkans

Landelijk Actieplan Verkeersveiligheid 2022-2025

In het Landelijk Actieplan Verkeersveiligheid 2022-2025 staan per beleidsthema de maatregelen beschreven die genomen worden om het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 uit te voeren [6]. We noemen de belangrijkste rondom het thema ‘rijden onder invloed'.

• Het opstellen van een meerjarige onderzoeksagenda om meer inzicht te krijgen in het thema
• Versterken van integrale samenwerking op het gebied van rijden onder invloed
• De ontwikkeling van een communicatie-aanpak rijden onder invloed
• Verkenning voor de herinvoering van een alcoholslot
• Integreren van het thema in projecten van het Trimbos-instituut

BOB-campagne

Sinds 2001 voert de Rijksoverheid jaarlijks rond de jaarwisseling de BOB-campagne. De doelstelling van deze campagne is het verminderen van het jaarlijkse aantal alcoholgerelateerde verkeersslachtoffers. De communicatiedoelstelling is het verstevigen van de sociale norm: drink geen alcohol als je nog moet rijden. De campagne ondersteunt de in de Wegenverkeerswet vastgelegde alcohollimieten voor bestuurders.

Uit een effectonderzoek naar de Nederlandse BOB-campagne in 2020 blijkt dat 90 porcent van de automobilisten vindt dat je als BOB geen alcohol moet drinken als je nog moet autorijden. Deze norm is al geruime tijd stabiel [7].

Als onderdeel van de Belgische BOB-campagne in 2020 ontvingen bestuurders die gedronken hadden een sleutelhanger in de vorm van de naam van een kind dat door rijden onder invloed is verongelukt. Deze actie werd niet geëvalueerd en het is onduidelijk of zij een vervolg krijgt in België. Volgens Nederlandse campagne-experts kan dit initiatief geschikt zijn als mediastunt om kort extra aandacht te geven aan het onderwerp, maar is het niet geschikt om structureel op te nemen in de Nederlandse BOB-campagne [8].

Links

• Factsheet SWOV: Rijden onder invloed van alcohol
• Wegenverkeerswet

Referenties

1. (2023). Rijden onder invloed van alcohol. SWOV-factsheet, september 2023. Den Haag: SWOV.
2. nl. (2021). Wegenverkeerswet 1994. Den Haag: Rijksoverheid.
3. Openbaar Ministerie. (2023). Educatieve Maatregel. Den Haag: Rijksoverheid.
4. Ministerie van IenW, Ministerie van JenV, Interprovinciaal overleg, VNG, Vervoerregio Amsterdam & Metropoolregio Rotterdam Den Haag. (2018). Veilig van deur tot deur. Het strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030. Een gezamenlijke visie op aanpak verkeersveiligheidsbeleid. Den Haag: Rijksoverheid.
5. (2022). Maatregelen verkeersveiligheid. Den Haag: Rijksoverheid.
6. Ministerie van IenW. (2022). Landelijk Actieplan Verkeersveiligheid 2022-2025. Den Haag: Rijksoverheid.
7. Cammaert, M. & Woudstra, M. (2021). Campagne-effectonderzoek BOB 2020. Utrecht: DVJ Insights.
8. Ministerie van IenW. (2021). Verzamelbrief verkeersveiligheid. Den Haag: Rijksoverheid.