Hulpaanbod voor naasten

Naasten kunnen bijna altijd terecht bij de verslavingszorg voor hulp en ondersteuning, ook als de problematische drinker zelf (nog) geen behandeling krijgt. Ook het wijkteam of de huisarts weet vaak meer over het aanbod voor naasten van problematische drinkers.

In dit dossier

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

E-mailadres(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail
Expertisecentrum Alcohol

Vanuit een inventarisatie van Verslavingskunde Nederland zijn zes interventies geschikt bevonden voor landelijke implementatie: 5-Stappen, CRAFT, Moti-55, Preventief adviesgesprek naasten, Samen nuchter en Help, mijn kind kan niet zonder.1De Jong & Basemans (2020). Inventarisatierapport project Naasten. Amersfoort: Verslavingskunde Nederland. Deze interventies zitten in het preventieaanbod van de meeste verslavingszorginstellingen.

De Landelijke Alcohol Infolijn staat óók klaar voor naasten. Hier kan iedereen anoniem zijn zorgen delen of vragen stellen. Dit kan telefonisch, via de chat of mail.

Hieronder wordt een overzicht gegeven van het hulpaanbod voor naasten.

Gespreksgroepen en lotgenotencontact

  • Al-Anon
    Al-Anon is een zelfhulporganisatie voor vrienden, familie of partners van alcoholisten die deel kunnen nemen aan één van de vele zelfhulpgroepen.
  • Al-Anon Volwassen Kinderen van Alcoholisten
    Alateen-groepen helpen volwassen kinderen die thuis met alcoholproblemen te maken hebben (gehad). Op www.volwassenkinderen.nl is meer informatie te vinden.
  • Alateen
    Alateen-groepen helpen jonge kinderen die thuis met alcoholproblemen te maken hebben.
  • Stichting Naast
    Stichting Naast biedt landelijk ondersteuning aan naasten van verslaafden met onder meer telefonisch advies, informatiemiddagen, workshops en individuele begeleiding.
  • Forum naast ons | Alles Over Drinken
    Op dit online platform kunnen naasten elkaar vinden en ervaringen met elkaar delen.

Publieksinformatie

Preventie

Een preventief adviesgesprek is een eenmalig gestructureerd gesprek voor iedereen met vragen over verslavingsproblemen van zichzelf of van een persoon uit de omgeving. In dit gesprek krijgen naasten meer kennis over verslaving en daarmee meer inzicht in de aard en de ernst van de problemen. De preventieprofessional kijkt samen met de naasten hoe om te gaan met de situatie en welke alcoholinterventies er voor naasten eventueel verder gewenst zijn. Het Preventief advies gesprek staat als ‘Goed onderbouwd’ in de interventiedatabase van Loket Gezond Leven.

Het doel van 5-Stappen is het verminderen van de stress van naasten. Dit wordt bereikt doordat deelnemers aan 5-Stappen na afloop meer kennis hebben over hun situatie en copingstrategieën aangereikt krijgen, waaronder het benutten van sociale ondersteuning. De interventie bestaat uit vijf bijeenkomsten (5-Steps) die groepsgewijs of individueel worden aangeboden. Uit (inter)nationaal onderzoek blijkt dat deelnemers die de 5-Stappen hebben gevolgd, minder stress ervaren en minder psychische klachten rapporteren.2De Jong & Basemans (2020). Inventarisatierapport project Naasten. Amersfoort: Verslavingskunde Nederland. 3Van Beek, M., Velleman, R., de Bruijn, T., Velleman, G., & Goudriaan, A. E. (2023). Helping family members affected by a relative’s substance use or gambling: an evaluation study of the 5-Step Method delivered in the Netherlands. Drugs: Education, Prevention and Policy, 1-10. 5-Stappen staat als ‘Eerste aanwijzingen voor effectiviteit’ in de interventiedatabase van Loket Gezond Leven.

CRAFT (Community Reinforcement and Family Training) is een training met als doel de communicatie tussen naasten en probleemgebruikers (alcohol, drugs of gokken) te verbeteren, evenals het vergroten van het welzijn en de veerkracht van naasten. Met de kennis en vaardigheden uit CRAFT kunnen naasten de persoon met verslavingsproblemen motiveren om te stoppen of minderen met het middelengebruik of in behandeling te gaan. CRAFT is een groepstraining (meestal 7-8 bijeenkomsten van 1,5 tot 2 uur), maar kan ook individueel ingezet worden. International onderzoek toont aan dat na het volgen van CRAFT door naasten twee derde van de personen met problematisch middelengebruik in behandeling gaat.4Roozen, H. G., De Waart, R., & Van Der Kroft, P. (2010). Community reinforcement and family training: An effective option to engage treatment‐resistant substance‐abusing individuals in treatment. Addiction, 105(10), 1729-1738. CRAFT staat als ‘Goed onderbouwd’ in de interventiedatabase van Loket Gezond Leven.

Zelfhulp Naasten is gebaseerd op de CRAFT-methodiek, maar dan online. In deze zelfhulpvariant kunnen naasten laagdrempelig en anoniem de interventie volgen. Na aanmelding krijgen naasten opdrachten om praktisch aan de slag te gaan, verdeeld over 10 thema’s. Voorbeelden van thema’s zijn: het verbeteren van de communicatie met de ander, inzicht krijgen in het gebruik van de ander en hoe je daar als naasten invloed op kunt hebben. Via een forum hebben naasten de mogelijkheid tot lotgenotencontact. Een persoonlijk dagboek helpt om meer inzicht te krijgen in eigen gevoelens, gedachten en ervaringen. Zelfhulp Naasten (deze interventie heette toen nog ‘Samen Nuchter’) staat als ‘Goed onderbouwd’ in de interventiedatabase van Loket Gezond Leven.

Moti-55 is op zichzelf geen interventie voor naasten maar een individueel gesprekkentraject voor mensen vanaf 55 jaar die hun eigen alcoholgebruik kritisch onder de loep willen nemen en mogelijk willen minderen. Sinds 2020 is hier een naastenmodule aan toegevoegd. Het doel is om deelnemers en naasten samen te laten kijken naar het alcoholgebruik van deelnemers en hoe naasten de deelnemers kan ondersteunen bij een eventueel besluit om te minderen. Moti-55 staat als ‘Goed onderbouwd’ in de interventiedatabase van Loket Gezond Leven.

Help, mijn kind kan niet zonder is een groepsinterventie voor ouders en verzorgers van kinderen (12-23 jaar) die problematisch alcohol drinken, drugs gebruiken, gamen of gokken. In 5 of 6 bijeenkomsten leren ouders de communicatie in het gezin te verbeteren, grenzen te stellen en de regie in het gezin terug te krijgen. Dit gebeurt door psycho-educatie en praktische gedrags- en communicatieoefeningen die helpen de ouder-kindrelatie te verbeteren.

In deze zelfhulpgids krijgt de lezer meer kennis over wat het betekent om op te groeien met een ouder die te veel dronk. Ook krijgt de lezer vaardigheden aangereikt die kunnen helpen bij het versterken van veerkracht en voorkomen van psychische problemen. Drankjewel is gratis te downloaden. Professionals kunnen hun cliënten wijzen op het boekje, of stapsgewijs met ze doornemen.5Cuijpers, P., & Bolier, L. (2021). Drankjewel. Een zelfhulpgids voor volwassen kinderen van probleemdrinkers. Utrecht: Trimbos-instituut. 

Deze toolkit bevat ondersteunend materiaal en links naar interventies, voor professionals, zorgverzekeraars, gemeenten, ouders van KOPP-kinderen en KOPP-kinderen zelf.

Hulpverlening

  • Familiegesprek

Een familiegesprek kan onderdeel zijn van een behandeling. Een zorgverlener voert het gesprek met de cliënt en een of meer familieleden (of iemand anders die dichtbij de cliënt staat). Het doel is open communicatie te stimuleren, de kracht en kwaliteiten van het familiesysteem of sociaal netwerk te versterken, overbelasting in het familiesysteem te voorkomen (balans vinden in draagkracht en draaglast) en te komen tot goede samenwerkingsafspraken.6Blaauw, E., & van der Meer-Jansma, M. (Reds.) (2020). Verslaving in context: de kracht van de omgevingondersteunende zorg. Groningen: Hanzehogeschool Groningen.

MDFT is een systeemtherapie voor jongeren en jongvolwassenen met enkelvoudig of meervoudig probleemgedrag waarbij het vaak gaat om delinquentie en/of stoornissen in het gebruik van alcohol of drugs. De therapeut richt zich niet alleen op de jongere zelf, maar ook op de sociale systemen rond hem/haar, zoals ouder(s), gezin, school, werk, vrije tijd en buurt. Toepassing van MDFT vindt ambulant (Jeugdzorg, Jeugdverslavingszorg, Jeugd-GGZ) en residentieel plaats (Jeugdzorg en Justitiële Jeugdinrichtingen). MDFT is onderzocht in een reeks van effectstudies, ook in Nederland. De behandeling bleek effectief: crimineel gedrag, problematisch drinkgedrag en druggebruik namen meer af dan bij andere behandelingen. MDFT staat als ‘Effectief volgens goede aanwijzingen’ in de interventiedatabase van Loket Gezond Leven.

Richtlijnen en informatie voor professionals