Alcoholpreventie jongeren in het onderwijs

Binnen het onderwijs zijn er op elke leeftijd kansen om alcoholgebruik door jongeren te voorkomen of verminderen.

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail

Alcoholpreventie voor jongeren kan in verschillende settings plaatsvinden. De meest voorkomende is de schoolsetting [1]. Uit internationaal onderzoek is gebleken dat alcoholinterventies in de schoolsetting effectief kunnen zijn bij het voorkomen of verminderen van alcoholgebruik bij jongeren [2,3,4]. De effectiviteit van de werkzame elementen van alcoholinterventies in de schoolsetting is afhankelijk van de ontwikkelingsfase waarin de jongere zich bevindt [4]. Elke ontwikkelingsfase biedt verschillende mogelijkheden voor alcoholpreventie in de schoolsetting.

Vroege adolescentie (12-13 jaar)

In de vroege adolescentie is het belangrijk om de zelfcontrole, probleemoplossende vaardigheden en/of sociale vaardigheden van álle leerlingen te versterken en ouders te betrekken [4]. Ook blijkt de sociale norm belangrijk te zijn voor leerlingen in de vroege adolescentie [5]. Als leerlingen de basisschool verlaten, hebben zij over het algemeen een negatieve norm ten aanzien van alcoholgebruik en het gebruik van andere middelen [6]. Het is belangrijk deze norm in de brugklas zo lang mogelijk vast te houden. Alcoholinterventies die zich richten op weerbaarheid tegen groepsdruk en peereducatie lijken op deze leeftijd niet effectief te zijn [1].

Midden adolescentie (14-15 jaar)

De midden-adolescentie is een lastige periode voor alcoholpreventie, omdat interventies in deze leeftijdsfase niet snel effectief zijn [7]. Alcoholinterventies die zich richten op weerbaarheid tegen groepsdruk zijn niet effectief voor deze leeftijdsgroep [1]. Alcoholinterventies gericht op leerlingen én ouders laten wel positieve effecten zien. Ook selectieve interventies zijn voor deze leeftijdsfase effectief [1]. Selectieve interventies richten zich op het voorkomen van gezondheidsschade door alcoholgebruik bij leerlingen met een verhoogd risico op problematisch alcoholgebruik (bijv. jongens met een lage opleiding en risicovolle persoonlijkheidskenmerken).

Late adolescentie (16 jaar en ouder)

Ook de late adolescentie blijkt een lastige periode voor alcoholpreventie [7]. Selectieve alcoholinterventies lijken te werken in de late adolescentie (15-18 jaar) [4]. In de late adolescentie is het belangrijk dat alcoholinterventies zich richten op sociale normen, het versterken van zelfcontrole, motiverende gespreksvoering, betrekken van ouders en het weerbaar maken tegen groepsdruk [4].

Aan de slag met preventie

Helder op School is hét preventieprogramma voor scholen rondom middelengebruik. Naast voorlichting aan leerlingen is er aandacht voor een goed schoolbeleid, signaleren en het betrekken van ouders.
Richtlijn verslavingspreventie binnen het onderwijs
In dit overzicht is per type onderwijs en de verschillende leeftijdsfasen te zien welke preventieve interventies er ingezet kunnen worden. De richtlijnen geven meer duidelijkheid over de manier van werken, de beschikbare interventies en de theoretische onderbouwing.
Infosheet - Wat kunnen ouders doen in de middelenopvoeding van hun kind? Deze infosheet is voor professionals die werken met ouders/opvoeders en daarbij een rol hebben in het voorkomen en signaleren van middelengebruik. De infosheet bevat een onderbouwing bij de zeven opvoedtips uit de toolbox Helder Opvoeden.
Factsheet - Hoe kan ik bijdragen aan het voorkomen van problemen door alcohol tabak en drugs door jongeren? Hoe kun je voorkomen dat jongeren blootgesteld worden aan middelen, hoe kun je het gesprek over middelengebruik aangaan en op welke signalen kun je letten? De antwoorden op deze vragen (en meer) kun je lezen in deze factsheet.
Factsheet - Alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen Effectieve interventies en andere mogelijkheden voor preventie van alcoholgebruik bij jongeren en jongvolwassenen (11-24 jaar).

Meer lezen

Artikel - School-based programmes to reduce and prevent substance use in different age groups. In dit artikel (2016) wordt de sociale invloed van vrienden en elementen voor effectieve interventies per leeftijdsfase beschreven.

Referenties

Harreveld, C., Voogt, C., Planije, M. & Lemmers, L. Alcoholpreventie bij jongeren en jongvolwassenen. 2018. Trimbos-instituut: Utrecht, Nederland.
Foxcroft, D.R. & Tsertsvadze, A. (2012). Universal school‐based prevention programs for alcohol misuse in young people. Cochrane Database of Systematic Reviews, 11(5), CD009113.
Onrust, S.A., Otten, R., Lammers, J. & Smit, F. (2016). School-based programmes to reduce and prevent substance use in different age groups: What works for whom? Systematic review and meta-regression analysis. Clinical Psychology Review, 44, 45-59.
Sandler, I., Wolchik, S.A., Cruden, G., Mahrer, N.E., Ahn, S., Brincks, A. & Brown, C.H. (2014). Overview of meta-analyses of the prevention of mental health, substance use, and conduct problems. Annual Review of Clinical Psychology, 10, 243-273.
Yeager, D.S., Dahl, R.E. & Dweck, C.S. (2018). Why interventions to influence adolescent behavior often fail but could succeed. Perspectives on Psychological Science, 13(1), 101-122.