Invloed van alcoholgebruik op de bloeddruk

Bloeddruk is de druk in de bloedvaten. Door deze druk kan het bloed rondstromen en het lichaam voorzien van zuurstof. Mensen met een hoge bloeddruk lopen risico op het ontstaan van hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct, hartfalen of een beroerte (herseninfarct, TIA of hersenbloeding) [1]. Een gezonde bloeddruk kan het risico op hart- en vaatziekten juist verlagen.

Overmatig alcoholgebruik verhoogt het risico op een hoge bloeddruk bij zowel mannen als vrouwen. Bij vrouwen neemt het risico op een hoge bloeddruk toe bij een alcoholgebruik vanaf 2,5 standaardglazen per dag. Bij mannen neemt het risico op een hoge bloeddruk al toe bij 1 standaardglas per dag [2, 3]. Mannen lijken dus gevoeliger voor het bloeddrukverhogende effect van alcohol dan vrouwen.

Zwaar alcoholgebruik en binge drinken verhoogt met name bij mannen het risico op een hoge bloeddruk. Uit een onderzoek onder mannen en vrouwen tussen 18 en 45 jaar blijkt dat mannen die regelmatig binge drinken een hogere bloeddruk hebben dan mannen die niet binge drinken. Bij vrouwen werd er geen effect van binge drinken op de bloeddruk gevonden [4].

Ook op de korte termijn (binnen 24 uur na het drinken van een standaardglas wijn, bier of sterkedrank) kan alcoholgebruik de bloeddruk veranderen. Dit hangt onder meer af van de hoeveelheid die iemand drinkt. Ook maakt het uit hoeveel uur na het drinken de bloeddruk wordt gemeten.

• Na een relatief grote hoeveelheid alcohol (meer dan 3 glazen) daalt de bloeddruk in eerste instantie (tot 12 uur na het drinken.) Daarna stijgt de bloeddruk weer (tot 24 uur na drinken) [6]. Na het drinken van grote hoeveelheden alcohol schommelt de bloeddruk dus. In het algemeen zijn dit soort schommelingen op de korte termijn niet gezond. Er zijn aanwijzingen dat ze het risico op een beroerte en sterfte aan hart- en vaatziekten vergroten [6].
• Na het drinken van een matige hoeveelheid alcohol (1,4 tot 2,8 glazen) is er in de eerste uren (tot 6 uur) een daling in bloeddruk. Na 6 uur worden er geen veranderingen in de bloeddruk meer gezien [6].
• Bij kleinere hoeveelheden alcohol (tot 1,4 standaardglas) worden er geen kortetermijneffecten op de bloeddruk gezien [7].

Naast schommelingen in de bloeddruk veroorzaakt alcohol ook een stijging van de hartslag. Deze stijging wordt na het drinken van verschillende hoeveelheden alcohol gezien, ook al na een kleine hoeveelheid [7].

Er liggen enorme kansen om op een relatief eenvoudige manier een te hoge bloeddruk (preventief) aan te pakken [5, 8, 9]. Uit onderzoek blijkt dat mensen met een hoge bloeddruk die meer dan 2 drankjes per dag drinken, er baat bij kunnen hebben als zij minder gaan drinken [5]. De onderzoekers zagen bij mensen die 2 of meer glazen alcohol per dag dronken een daling in de bloeddruk wanneer zij minder gingen drinken. Als ze minder dan 2 glazen per dag dronken, was er geen effect meer op de bloeddruk te zien.

De bloeddruk daalde het meest bij mensen die eerst meer dan 6 drankjes per dag dronken en hun alcoholgebruik verminderden tot 3 drankjes per dag [5]. De grootste winst lijkt dus bij zwaardere drinkers behaald te kunnen worden. Dit onderzoek laat zien dat een te hoge bloeddruk kan worden aangepakt door de alcoholconsumptie te verminderen.

Dat er een relatie is tussen alcoholgebruik en hoge bloeddruk is al langere tijd bekend. Toch is hier in de praktijk nog relatief weinig aandacht voor, net als voor de kansen die dit biedt voor de preventie van een te hoge bloeddruk. Om dit te verbeteren zijn er in de internationale literatuur verschillende aanbevelingen geformuleerd voor eerstelijns professionals, zoals huisartsen. We noemen drie belangrijke dingen die eerstelijns professionals kunnen doen [9]

1. Vaker toepassen van screening en korte adviesgesprekken bij mensen met een schadelijk drinkpatroon bij wie voor het eerst een te hoge bloeddruk wordt vastgesteld [10].
2. Vaker screenen op alcoholgebruik van mensen met een te hoge bloeddruk die niet goed onder controle te krijgen is.
3. Monitoren op hoge bloeddruk van mensen van wie bekend is dat ze een stoornis in het gebruik van alcohol (alcoholverslaving) hebben.