Alcohol en cardiomyopathie, hartfalen en hersenbloeding

Cardiomyopathie is een ziekte van de hartspier. Het hart kan minder goed samentrekken of ontspannen. Daardoor wordt het bloed minder goed rondgepompt [1]. Cardiomyopathie kan onder andere leiden tot hartfalen (zie verderop) en hartritmestoornissen.

Alcoholische cardiomyopathie is een specifieke vorm van cardiomyopathie, die kan ontstaan na jarenlang alcoholgebruik. Bij deze vorm van cardiomyopathie is er sprake van verwijding (dilatatie) van de hartspier [2] (daarom ook wel ‘dilaterende cardiomyopathie’ genoemd). Ook is de samentrekfunctie van één of beide kamers (ventrikels) aangedaan, terwijl de dikte van de wand normaal of afgenomen is [2]. Dit kan uiteindelijk leiden tot hartfalen. Mogelijke symptomen zijn zwelling van de enkels, voeten en benen, verminderde eetlust, ademhalingsproblemen en vermoeidheid [3].

_{Figuur 1: Tekening van een normaal hart (links) en een hart met dilaterende cardiomyopathie (rechts). Bron: Wikiwand}

Wie er precies alcoholgerelateerde cardiomyopathie ontwikkelt en wanneer is moeilijk te zeggen. Er worden grote verschillen gezien tussen de hoeveelheden alcohol die mensen drinken en het aantal jaren alcoholgebruik waarna de ziekte ontstaat [5]. Bij de één kan de ziekte dus eerder ontstaan dan bij de ander. Waarom dat zo is, is onduidelijk. Er zijn wel een paar globale conclusies te trekken.

• Een jarenlang patroon van overmatig, zwaar en chronisch alcoholgebruik (meer dan 8 glazen per dag) verhoogt het risico op cardiomyopathie [1]. Dit risico wordt groter naarmate de hoeveelheden alcohol groter zijn [4].
• Bij de meer gematigde drinkpatronen is de relatie tussen cardiomyopathie en alcoholconsumptie minder duidelijk [4].
• Alcoholische cardiomyopathie wordt veroorzaakt door verschillende mechanismen. Veel van deze effecten worden nog niet goed begrepen en worden verder onderzocht. Er wordt onder andere gedacht dat oxidatieve stress (stofwisselingstoestand van de cel) een rol speelt bij het in gang zetten van veel van deze processen [5].
• Alcohol schaadt de hartspier. In het algemeen is deze schade aan de hartspier groter naarmate iemand meer drinkt [6].

 Bij hartfalen functioneert het hart niet goed. Het hart kan het bloed minder goed wegpompen en de organen en spieren in het lichaam krijgen daardoor niet genoeg zuurstof en voedingsstoffen. De bloedvaten raken vol en er lekt vocht uit, vooral naar de longen, buik, benen en enkels [7]. Hartfalen kan onder andere veroorzaakt worden door cardiomyopathie (zie hierboven), schade aan het hart na een hartinfarct en langdurige hoge bloeddruk [7].

De invloed van alcohol op het ontstaan van hartfalen verschilt met het drinkpatroon.

• Een beperkt drinkpatroon (0,1 tot 7 drankjes per week) is geassocieerd met een lager risico op hartfalen [8]. Dit zou kunnen wijzen op een beschermend effect van alcohol op het ontstaan van hartfalen (zie ook de kritische bespreking van het onderzoek over Invloed van alcoholgebruik op het ontstaan van ischemische hartziekten en herseninfarct).
• Bij matige (7,1 tot 14 drankjes per week) of overmatige alcoholconsumptie (vanaf 14,1 drankjes per week) is er geen relatie met het risico op hartfalen [8].
• Mensen die gedurende langere tijd alcohol gebruiken hebben een hoger risico op hartfalen dan mensen die nooit of slechts af en toe alcohol gebruiken [8].

Een hersenbloeding is een vorm van een beroerte. Een hersenbloeding wordt veroorzaakt door een kapot bloedvat [9, 10], waardoor er bloed de hersenen instroomt. Dit kan ervoor zorgen dat bepaalde hersengebieden niet goed van bloed worden voorzien en dat hersencellen op de plek van de bloeding niet goed meer kunnen functioneren. Er zijn verschillende namen voor hersenbloedingen op verschillende plaatsen in de hersenen. Het bekendst zijn de intracerebrale bloeding (bloeding in het brein) en de subarachnoïdale hersenbloeding (SAB of bloeding aan de buitenkant van het brein). Hersenbloedingen kunnen veel verschillende uitvalsverschijnselen tot gevolg hebben. Mensen kunnen onder andere problemen krijgen met taal, ruimtelijk inzicht, verlamming, uitvoeren van bewegingen et cetera [10].

Over de invloed van verschillende drinkpatronen is het volgende te zeggen.

• Overmatig drinken (meer dan 4 glazen per dag) is gerelateerd aan een hoger risico op het ontstaan van hersenbloedingen (zowel intracerebraal als SAB). Bij een consumptiepatroon van 2 tot 4 glazen alcoholische drank per dag lijkt het risico ook groter, maar dit kan nog niet met zekerheid gezegd worden [11].
• Lichte tot matige alcoholconsumptie is niet gerelateerd aan intracraniële of subarachnoïdale hersenbloedingen [11].
• Er zijn geen aanwijzingen dat alcohol het risico op een hersenbloeding kan verkleinen [11].