Header Image

Hoeveel werkenden gebruiken alcohol of drugs?

In elke organisatie kan het voorkomen dat iemand onder invloed van alcohol, drugs of medicatie aan het werk is. Hoeveel komt het daadwerkelijk voor? En verschillen sectoren van elkaar? En wat mag je als werkgever eigenlijk vragen over middelengebruik?

Hieronder volgt een overzicht van cijfers over middelengebruik onder werkenden.

In dit dossier

  • Bijna 17% van de werkenden drinkt riskant [8]. (zie ook: riskant drinken)
  • Werkenden melden zich per jaar bijna 2,9 miljoen dagen ziek door alcoholgebruik. Als er verzuimd wordt door alcoholgebruik, is dat gemiddeld 3 dagen per persoon.
  • Ruim 1 op de 10 werkenden gebruikte het afgelopen jaar wel eens drugs. Cannabis (hasj en wiet) was de meest gebruikte drug (8,3%)
  • Uit onderzoek naar de mentale gezondheid in Nederland blijkt dat 7,1% in van de werkenden een verslaving (patroon van problematisch gebruik) van alcohol, cannabis of andere drugs had in het afgelopen jaar. [4]
  • Collega’s hebben last van (problematisch) alcoholgebruik van collega’s [5] [3].
  • Een alcohol- en drugsvrije werkplek verkleint risico’s en voorkomt problemen [3].

In welke beroepen wordt alcohol of drugs het meest gebruikt?

In alle beroepen werken mensen die alcohol en/of drugs gebruiken. Maar in sommige beroepen of sectoren is het alcohol- en drugsgebruik door medewerkers hoger dan in andere. Dat laten cijfers uit onderzoek van TNO en het Trimbos-instituut zien [1].

  • Overmatig en zwaar alcoholgebruik komt vaker voor in de horeca, de bouw en de landbouw.
  • In de zorg en de bestuurlijke sector drinken mensen het minst of minst vaak.
  • Drugsgebruik zie je vaker bij medewerkers in de horeca, de ICT en zakelijke dienstverlening.
  • In de landbouw gebruikt men het minste drugs.

Is er een relatie tussen middelengebruik en ongelukken op de werkplek?

Het is onduidelijk of alcohol- of drugsgebruik de oorzaak of het gevolg is van ongelukken op het werk. Daarom is het belangrijk om zowel preventief als in de nazorg bij ongelukken voldoende aandacht te geven aan alcohol- en drugsgebruik. Wat we wel zien, is dat er specifieke sectoren zijn waar ongelukken een relatie hebben met alcoholgebruik. In de bouw zien we dat zware drinkers vaker een ongeluk op het werk rapporteren dan niet-zware drinkers. En binnen de sectoren industrie, handel, horeca en zakelijke dienstverlening, hangt drugsgebruik samen met ongelukken op het werk [1].  

Verzuim door alcohol- of drugsgebruik

Bij direct verzuim is iemand ziek en niet in staat zijn werk of andere bezigheden uit te voeren. Een werknemer komt dan niet naar het werk en meldt zich ziek. Bij verminderd functioneren, is iemand wel aan het werk, maar wordt het werk of de andere bezigheden minder goed of minder snel gedaan dan normaal. Totaal verzuim is de optelsom van deze twee soorten verzuim; een dag verminderd functioneren telt mee als een halve verzuimdag.  

Hoe kunnen sommige medicijnen effect hebben op het werk?

  • In een ADM-beleid gaat de aandacht niet alleen uit naar alcohol en drugs, maar ook naar medicijnen. Sommige medicijnen hebben namelijk invloed op hoe iemand het werk uitvoert. Middelen die mogelijk invloed kunnen hebben op de alertheid of reactievermogen hebben vaak een waarschuwingssymbool op de verpakking, zoals een gele waarschuwingssticker.

  • Slaap- en kalmeringsmiddelen kunnen bijvoorbeeld voor sufheid zorgen en ADHD-medicatie kan als bijwerking hebben dat mensen angstig worden, minder honger hebben of slecht kunnen slapen. Sterke pijnstiller (de zogenaamde opioïden) kunnen sufheid veroorzaken, daarbij zijn ze vaak sterk verslavend.  
  • Van de werkenden gebruikten in 2022 bijna twee op de honderd mensen ADHD-medicatie (1,8%) en bijna een op de zestien medewerkers (6,3%) slaapmedicatie [8].  
  • Er is geen recent onderzoek naar de relatie tussen medicijngebruik en verzuim.  

Mag je als werkgever vragen naar medicijngebruik?

Nee, werkgevers mogen niet vragen naar het medicijngebruik van medewerkers, omdat dit bijzondere persoonsgegevens zijn. Wel kun je als werkgever medewerkers informeren over de risico’s van bepaalde medicijnen in relatie tot werk. Het kan zijn dat medewerkers niet beseffen welke invloed het kan hebben op werk. Het is daarom voor medewerkers verstandig om advies te vragen aan de huisarts. Als medewerkers zware medicijnen gebruiken die van invloed zijn op het functioneren op werk, is het advies dat de medewerker dit meldt bij de bedrijfsarts. De bedrijfsarts kan beoordelen of het werk (tijdelijk) moet worden aangepast.