Derek de Beurs over het suïcidepreventiecongres in Kopenhagen

Het is morgen wereld suïcide preventie dag, een dag om stil te staan bij iedereen die direct en indirect te maken heeft met suïcidaliteit. Ongeveer 8,3% van de Nederlanders krijgt in hun leven te maken met suïcidale gedachten. Jaarlijks overlijden bijna 2000 Nederlanders door suïcide. Suïcidepreventie is belangrijk als het gaat om het verlagen van deze cijfers. Derek de Beurs is expert op het gebied van suïcidepreventie en is senior onderzoeker bij het programma Mentale gezondheid en preventie. In dit blog vertelt hij over zijn bezoek aan het Europese suïcidepreventiecongres en gaat hij verder in op wat het Trimbos-instituut doet op het gebied van suïcidepreventie.

“24 augustus was het eindelijk weer zover. Na drie jaar van geannuleerde of online meetings was er weer een ‘echt’ congres rondom suïcide preventie in Kopenhagen: The 19th European Symposium on Suicide and Suicidal Behaviour. Tijdens dit congres ontmoetten honderden wetenschappers vanuit de hele wereld elkaar om de nieuwste inzichten met elkaar te delen. Als wetenschapper heb je de kans je onderzoek te bespreken met experts uit de hele wereld, en internationale samenwerkingsverbanden op te zetten. Vooral het opzetten van nieuwe samenwerkingen, en het toevallig treffen van elkaar was online lastig, dus de meesten waren blij elkaar weer in de ogen te kunnen kijken. 

Uiteraard was er in Kopenhagen aandacht voor de impact van het coronavirus op de suïcidecijfers. Tegen de verwachting in waren de cijfers niet gestegen, maar onderzoekers vrezen wel de lange termijn gevolgen van de COVID-crisis, zeker nu er een recessie lijkt aan te komen. Wat positief is, is dat er nu een groep internationale wetenschappers is, die snel toegang heeft tot actuele suïcidecijfers in hun eigen land, en dat gezamenlijk kunnen analyseren. Vanuit Nederland is 113 zelfmoordpreventie hierbij aangesloten, vanuit het initiatief CANS (commissie actuele suïcide registratie). Dankzij CANS hebben we nu in Nederland per maand inzicht in de actuele suïcidecijfers, in plaats van eens per jaar.

Suïcidaliteit: een complex systeem

Zelf presenteerde ik de resultaten van mijn ggz fellowship, een persoonlijke beurs die ik vanuit ZonMw ontving. Ik kreeg vijf jaar de tijd om middels nieuwe statistische technieken te onderzoeken of suïcidaliteit zich als een complex systeem gedraagt. Daarmee bedoelen we dat suïcidaliteit het gevolg is van de complexe interactie tussen verschillende risicofactoren zoals piekeren, in de val zitten en anderen tot last zijn, en dat suïcidaliteit niet stapsgewijs ontstaat, maar plotseling veel erger kan worden. Dat moment van omslag noemen we een tipping point

In de eerste jaren van mijn beurs gebruikte ik zogenaamde netwerkanalyses om op basis van bestaande data de complexe interactie tussen risico factoren voor suïcidale gedachten te bestuderen. Daaruit bleek dat er veel risico factoren direct met suïcidale gedachten samenhangen, en ook dat de risico factoren onderling met elkaar samenhangen. Vervolgens heb ik samen met verschillende internationale onderzoeksgroepen netwerkanalyse toegepast om te kijken naar de complexe interactie tussen onder andere autisme en suïcidaliteit, en geweld en suïcidaliteit

Volgens de complexe systeemtheorie moet je gedrag op individueel niveau en over tijd bestuderen. Daarvoor is veel data nodig van één deelnemer die de data met z’n mobiele telefoon verzamelt. Dit soort data werd verzameld door mijn collega’s aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, in de CASPAR studie. Al met al was mijn sessie goed bezocht. Achteraf waren veel mensen die wilden discussiëren over dit onderwerp.

Landelijke suïcidepreventieprogramma’s

Er was tijdens het congres ook veel aandacht voor de evaluatie van landelijke suïcidepreventieprogramma’s. Momenteel hebben meer dan 40 landen een nationaal suïcidepreventieplan die in meer of mindere mate geïmplementeerd en geëvalueerd zijn. In Nederland loopt momenteel de derde nationale agenda, een ambitieus plan met zeven doelstellingen, waaronder het durven en leren praten over suïcide en het opleiden van professionals. 

Vanuit Trimbos proberen we de agenda zo goed mogelijk te ondersteunen. Het was nuttig van andere landen met vergelijkbare agenda’s te leren wat goed ging, waar de uitdagingen liggen, hoe er in landen gemonitord wordt, etc. Een belangrijke boodschap was om de nationale agenda’s een doorloop van tien jaar te geven in plaats van vijf, deze continuïteit helpt bij het realiseren van ambitieuze doelstellingen.

Binnen en buiten Europa

Naast dat wij, als Trimbos-instituut, ons inzetten voor suïcidepreventie in Nederland, zijn wij ook betrokken bij diverse internationale suïcidepreventieonderzoeken. Zo werken wij in India en Bangladesh aan de implementatie van een geïntegreerd suïcidepreventieplan genaamd SPIRIT. Dit preventieplan bestaat uit het organiseren van centrale opslagmogelijkheden voor pesticides, het uitrollen van eenvoudige voorlichtingsprogramma’s voor schoolgaande jongeren, en het trainen van plaatselijke zorgverleners in kleine dorpen.

Ook waren we actief in Oost-Europa: De afgelopen 8 jaar werkten we in Moldavië aan het verbeteren van de mentale gezondheidszorg, waar suïcidepreventie onderdeel van is. In Moldavië werken we aan een vertaling van de Nederlandse richtlijn suïcidaal gedrag naar de Moldavische context. Ook helpen we bijvoorbeeld met het organiseren van trainingen voor het herkennen van suïcidaal gedrag en hoe hiermee om te gaan als professional.

Daarnaast zijn we onderdeel van JA impleMENTAL, een programma waarbinnen 21 Europese landen samenwerken om best practices rondom mentale gezondheidszorg en suïcidepreventie te implementeren. Namens het ministerie van Volksgezondheid, welzijn en sport neemt het Trimbos-instituut deel aan dit programma om onder andere een integrale suïcidepreventie aanpak vanuit Oostenrijk te implementeren in andere EU-landen. De resultaten van dit project, maar ook van anderen, hopen we op een volgend suïcidepreventie congres in het ‘echt’ te kunnen presenteren.”

Op 10 september is het wereld suïcide preventie dag. Op deze dag staan we wereldwijd stil bij alle mensen die direct of indirect met zelfmoord te maken hebben. Vanuit 113 zelfmoordpreventie worden verschillende acties rond deze data georganiseerd.


 Praten over gedachten over zelfdoding kan anoniem: chat via www.113.nl, bel 113 of bel gratis 0800-0113.