5 stappen naar een mentaal gezondere maatschappij

> English below

De vraag is: hoe kunnen we onze aanpak meer proactief maken en richting op het bevorderen van mentale gezondheid en voorkomen van problemen voordat ze escaleren? Professor Laura Shields-Zeeman hield dit pleidooi op 6 mei 2024 tijdens haar oratie aan de Universiteit Utrecht. 

In deze blogreeks belicht ze 5 concrete stappen die nodig zijn om zinvolle verbeteringen te realiseren voor onze mentale gezondheid.  

1. Blijf investeren in preventie en meet wat werkt

Internationaal onderzoek laat zien dat preventieve maatregelen niet alleen mentale problemen kunnen voorkomen, maar ook behoorlijk sociale, gezondheids– en economische winst opleveren. Recente analyses in Nederland bevestigen dat investeringen in mentale gezondheid kunnen leiden tot  besparingen op de gezondheidszorg en sociale voorzieningen op de korte en lange termijn  (lees hierover binnenkort meer in de volgende blog). Belangrijk dus om te investeren in preventie en  preventieprogramma’s  te financieren. Maar daarbij is continue evaluatie wel essentieel om te begrijpen wat effectief is en waar aanpassingen nodig zijn. Zonder robuuste cijfers en doordachte evaluatie bestaat het risico dat middelen worden verspild aan niet effectieve programma’s, onwenselijk nu de vraag groeit en de budgetten krimpen. In de komende blog gaan we dieper in op de specifieke preventieve strategieën en hun impact. 

2. Pak het probleem bij de bron aan; sociale en economische interventies zijn ook mentale gezondheidsinterventies

Mentale gezondheid wordt sterk beïnvloed door bredere sociaaleconomische omstandigheden: inkomen, huisvesting, werkgelegenheid en sociale netwerken. Toch benadrukken de meeste strategieën voor mentale gezondheid nog steeds te veel individuele gedragsveranderingen. Het aanpakken van systemische problemen zoals financiële druk, slechte leefomstandigheden en sociale isolatie kan de mentale gezondheid verbeteren en de last op de geestelijke gezondheidszorg aanzienlijk verminderen. 

3. Toets de impact van beleid op mentale gezondheid en welbevinden

Al het overheidsbeleid, ongeacht de sector, kan mentale gezondheid positief of negatief beïnvloeden. Maar hebben beleidsmaatregelen in andere domeinen echt invloed op de publieke mentale gezondheid? Het antwoord is ja. We zien bijvoorbeeld uit systematische reviews en meta-analyses dat het effect van inkomensondersteuningsmaatregelen de uitkomstmaten van mentale gezondheid beïnvloedt. Dit geldt met name wanneer deze maatregelen mensen van onder de armoedegrens naar boven brengen. In Nederland zien we soortgelijke bevindingen met betrekking tot de bijstandsuitkering en de effecten ervan op de mentale gezondheid, met name met betrekking tot het voorschrijven van antidepressiva. Studies die kijken naar beleidsevaluaties zijn niet eenvoudig uit te voeren. Ze vereisen grote, longitudinale datasets en een zorgvuldig ontworpen quasi-experimentele methode, maar dat maakt ze niet minder essentieel voor het informeren van beleidsbeslissingen. 

Een andere manier om beleid te testen is via een beleidstoets, bepleit door onze collega’s in het Verenigd Koninkrijk. Beleid weerspiegelt de goede voornemens van politici en beleidsmakers en wordt ontworpen met goede bedoelingen. Een beleidstoets voor mentale gezondheid kan een efficiënte manier zijn om beoogde gevolgen van een beleidsmaatregel voor de mentale gezondheid te identificeren en waar nodig te beperken. Dit kan helpen ervoor te zorgen dat goede bedoelingen zich vertalen in positieve effecten, waardoor beleidsmakers beter geïnformeerde beslissingen kunnen nemen met betrekking tot mentale gezondheid. Trimbos werkt aan een eenvoudig te gebruiken methode die dit jaar in Nederland kan worden toegepast.

4. Schaal gemeenschapsgerichte initiatieven voor mentale gezondheid op

Nationaal beleid legt de basis, maar regionale, gemeenschapsgerichte ondersteuningssystemen zijn de motor die langdurige verbeteringen in mentale gezondheid aandrijft. Het integreren van diensten op het gebied van gezondheid, onderwijs, zorg en welzijnsorganisaties kan omgevingen creëren, waarin je niet van het kastje naar de muur wordt gestuurd. Het helpt een omgeving te maken waarin elke burger toegang heeft tot tijdige en passende ondersteuning. Kansrijke aanpakken en ondersteuning zoals @ease  in Nederland of Glasgow Helps in Schotland laten zien hoe samenwerking over sectoren heen de resultaten kan verbeteren.  

Deze systeembenaderingen brengen uitdagingen met zich mee, zowel om te onderzoeken als om in de praktijk te brengen. Interventies zijn vaak complex met meerdere belanghebbenden. De potentiële voordelen van het creëren van omgevingen die mentale gezondheid op elk niveau ondersteunen zijn echter te belangrijk om dit niet te doen. 

5. Doorbreek de silo’s

Het verbeteren van mentale gezondheid is geen luxe – het is een noodzaak voor een bloeiende samenleving. Een veerkrachtige samenleving die klaar is voor toekomstige uitdagingen en onzekerheden. Het is nodig dat we de silo’s tussen de verschillende velden doorbreken en sámen werken aan mentale gezondheid op verschillende gebieden en in verschillende omgevingen (vaak een ‘Mental Health in all Policies’- aanpak genoemd). Laten we kijken hoe we kunnen samenwerken, wetende dat er afnemende budgetten zijn, maar zeker geen gebrek aan ambitie. Het is belangrijk dat we als mentale gezondheidssector samenkomen met een gedeelde ambitie en visie op wat we willen bereiken. 

Tijd voor actie 

Het verbeteren van de mentale gezondheid op bevolkingsniveau vereist gedurfde, gecoördineerde actie over verschillende sectoren heen. Als onderzoekers, beleidsmakers, professionals en gemeenschapsleiders moeten we ons inzetten om mentale gezondheid in alle aspecten van het publieke beleid en het dagelijks leven te integreren. De verschuiving van reactie naar preventie is niet alleen urgent, het is haalbaar. 

Blijf op de hoogte: we gaan hier in volgende blogs dieper op in.  

[ENGLISH:]

There’s plenty of talk about mental health: here’s five things we can do to improve it  

When we look at mental health, we typically step in once problems have already emerged, focusing on treating symptoms case-by-case.This reactive approach is not unique to the Netherlands, but shared across Europe and beyond. Meanwhile, global pressures like wars, pandemics, economic instability, climate change, and use of social media may put further pressure on mental health. 

The big question is how can we transform our approach in mental health to one that’s more proactive and focused on preventing problems before they escalate. This plea was made by professor Laura Shields-Zeeman when she gave her inaugural lecture at Utrecht University on May 6, 2024, in which she went into more detail about those strategies.  

In this blog series she highlights five concrete, research-based steps we can take to achieve meaningful improvements in population-level mental health. 

Source: Castrucci B, Auerbach J. Meeting Individual Needs Falls Short of Addressing Social Determinants of Health. Health Affairs Blog. January 16, 2019 

1. Continue investments in prevention and measuring what works

International evidence consistently shows that preventative measures don’t just reduce mental health issues; they deliver substantial social, health, and economic benefits. Recent analyses in the Netherlands confirm that investments in mental well-being contribute to significant short- and long-term savings in healthcare and social services (stay tuned for Blog 2 on this). 

However, simply funding prevention programs isn’t enough. Continual monitoring and evaluation are essential to understand what’s effective and where adjustments are needed. Without robust measurements, there’s a risk of wasting resources in the context of growing demand and shrinking budgets. In the upcoming blog, we dive deeper into specific preventative strategies and their impact. 

2. Tackle root causes: social and economic interventions are mental health interventions

Mental health is profoundly influenced by broader socio-economic conditions—our income, housing, employment, and social networks. Yet most mental health strategies still overly emphasize individual behavior changes. Addressing systemic issues like financial strain, poor living conditions, and social isolation can significantly reduce the burden on mental health services and improve (mental) health, and social outcomes. 

3. Test policies for their impacts on mental health

All government policies—regardless of sector—can influence mental health outcomes positively or negatively. But do policy actions in other domains really impact mental health outcomes? The answer is yes. For example, we see from systematic reviews and meta-analyses that the effect of income support measures impacts mental health outcomes negatively. This is especially so when those income support policies take people from below to above the poverty line. In the Netherlands, how social care benefits are administered has also been associated with mental health impacts, specifically related to antidepressant medication prescription.  These studies looking at policy evaluations are not easy to do. They require large, longitudinal data sets and carefully designed quasi-experimental method, but they do inform policy decisions.  

Another way to test policies is through a policy test, advocated by our colleagues in the UK. Policies reflect the aspirations of politicians and policymakers. However, it’s important to see policies as a set of instructions. Policies are designed with good intentions. A mental health policy test can be an efficient way forward to identify and mitigate intended mental health consequences of a policy. This can help ensure that good intentions translate into positive impacts, helping policymakers with more informed decisions related to mental health. Trimbos Insitute is working on an easy-to-use method to apply in the Netherlands this year. 

4. Scale community-based mental health support 

While national policies and priorities set direction, it’s at the community level where real change happens. Integrated, community-based support—spanning health, education, social care, and community organizations—can ensure timely and accessible help for everyone. Approaches like the new regional mental health networks, and specific supports like @ease in the Netherlands or Glasgow Helps in Scotland illustrate how services that provide support with multiple domains of life (financial health, educational support, mental health support etc) can benefit mental health. These approaches pose challenges, both to study and to practice—given the complexity of multi-stakeholder interventions. But the potential benefits of creating environments that support mental health at every level are too significant to ignore. 

 5. Break down silos   

Improving mental health isn’t a luxury; it’s an essential foundation for a thriving society that can meet the challenges and uncertain times ahead of us. We need to break down silos and work on mental health across different areas and settings (often called a Mental Health in all Policies approach) and start asking how we can work together knowing that there are diminishing budgets but no shortage of ambition. We need to come together as a mental health field and look at who does what, why, and how. To do that, we need a shared ambition and view on what we want to achieve.  

The time for action is now 

Improving mental health at the population level demands bold, coordinated actions across multiple sectors. As researchers, policymakers, professionals, and community leaders, our commitment must be clear: integrate mental health into all public policy and daily life. Shifting from reaction to prevention isn’t just urgent—it’s achievable. 

Stay tuned as we unpack these topics further in upcoming blogs. 

Blog 2:

• Mentale gezondheid: een investering die voor iedereen loont [English below] – Trimbos-instituut