Eén van de doelen van het verhogen van tabaksaccijns is sinds 1997 het verbeteren van de volksgezondheid. Door de prijs te verhogen gaan mensen minder roken of stoppen met roken. Maar reageert iedereen zo op prijsverhogingen?
Vragen?
Effecten van een accijnsverhoging
Het verhogen van accijns is de meest effectieve maatregel om roken te ontmoedigen. Door de prijs te verhogen, worden mensen aangemoedigd om te stoppen met roken, minder te roken, en/of niet te starten met roken. Uit wetenschappelijk onderzoek 1
Chaloupka FJ, Cummings KM, Morley C, et al
Tax, price and cigarette smoking: evidence from the tobacco documents and implications for tobacco company marketing strategies
Tobacco Control 2002;11:i62-i72.
International Agency for Research on Cancer. IARC handbooks of cancer prevention. Effectiveness of tax and price policies for tobacco control.: International Agency for Research on Cancer; 2011. blijkt dat de prijselasticiteit van sigaretten -0,4 is en van shag -0,64. Dat betekent dat bij een prijsverhoging van 10 procent de consumptie van sigaretten met 4 procent afneemt, en die van shag met 6,4 procent. De helft van deze daling in consumptie komt doordat mensen helemaal stoppen met roken en dus geen sigaretten of andere tabak meer kopen.
Hoe mensen kunnen reageren op prijsverhoging
In plaats van minder roken of stoppen met roken, kunnen mensen ook op andere manieren reageren op hogere prijzen:
-
Overstappen naar goedkope(re) producten (substitutie)
In plaats van stoppen of minderen, kunnen mensen overstappen naar een goedkoper alternatief, zoals een goedkoper merk of een ander product.
-
Grotere verpakkingen kopen
Soms kopen mensen pakjes met meer sigaretten per pakje, of bussen shag om geld te besparen.
-
Grensaankopen
Als tabak goedkoper is in buurlanden, kan het zijn dat mensen in het buitenland sigaretten gaan kopen. Inschattingen van hoeveel mensen grensaankopen doen, verschillen per onderzoek en methode.
-
Illegale handel
Illegale handel is het op niet-legale manier (ver)kopen van tabak. Dit zijn bijvoorbeeld gesmokkelde sigaretten of sigaretten die illegaal geproduceerd zijn.
Wie reageren sterker op prijsveranderingen?
Uit onderzoek blijkt dat jongeren en jongvolwassenen gevoeliger zijn voor prijsverhogingen dan volwassenen. Dat betekent dat jonge mensen sneller hun gedrag aanpassen, bijvoorbeeld minder roken, als tabak duurder wordt. Ook zijn er aanwijzingen dat jonge mensen later beginnen met (experimenteren met) roken door hoge prijzen voor tabak.
Mensen met een lagere sociaaleconomische positie zijn ook gevoeliger voor prijsverhogingen. Vooral mensen met een lager inkomen passen hun rookgedrag sneller aan wanneer de tabak duurder wordt. Accijnsverhogingen zijn een van de weinige maatregelen die effectiever zijn bij mensen met een lagere sociaaleconomische positie.
Aanbevelingen voor goed accijnsbeleid
Vanuit de wetenschap worden verschillende adviezen gegeven voor hoe tabaksaccijns het beste ingezet kunnen worden om roken te ontmoedigen. Deze aanbevelingen zijn:
- Om te voorkomen dat tabak betaalbaarder wordt, moeten accijns meestijgen met de welvaart en/of inflatie in een land
- Accijnsverhogingen moeten met regelmaat plaats vinden
- Grote accijnsverhogingen zijn effectiever dan kleine verhogingen
- Om te voorkomen dat mensen overstappen op goedkopere merken of producten, moeten prijzen tussen producten niet te ver uit elkaar liggen
