Bij middelenmisbruik gebruikt men meer van een middel (alcohol en/of drugs) dan gezond is, wat zorgt voor negatieve lichamelijke en/of psychische gevolgen. Bij ouderen komt alcoholmisbruik veel voor.
Vragen?
Alcoholmisbruik komt bij ouderen veel voor. Mede doordat het vaak gebruikt wordt in combinatie met medicijnen. Alcoholgebruik in combinatie met medicijnen bij ouderen wordt onvoldoende onderkend. Bij behandeling wordt vaak geen rekening gehouden met de invloed die alcohol op bijvoorbeeld medicijnen heeft. Alcohol kan de werking versterken of zelfs zo verstoren dat de werking van medicijnen teniet wordt gedaan. Ook bij sociale en psychiatrische behandelingen wordt drankmisbruik onvoldoende betrokken bij de oplossingen.
Hieronder kunt u korte video's zien over de toename van alcoholmisbruik bij ouderen en een video van het leven van Ben Wosting, 57 jaar, die al zijn hele leven verslaafd is aan drugs. Ook kunt u kijken naar een tv-serie 'Het eeuwige weekend', wat bestaat uit 6 afleveringen over de rol van alcoholgebruik bij vijftig-plussers.
Wat is het?
Veel mensen denken dat kleine hoeveelheden alcohol gezond zijn. Het kan bescherming bieden tegen hart- en vaatziekten, geestelijke achteruitgang tegengaan en het bevordert sociaal welbevinden. Echter, hogere consumptie zorgt voor problemen. Onderlinge verschillen tussen mensen zijn groot. De één heeft met een enkele slok hetzelfde effect als een ander met vele glazen. Onderzoek wijst uit dat de gemiddelde mens bij een dagelijks gebruik van:
- 1 glas maximaal geen problemen hoeft te verwachten
- 2 tot 6 glazen vaker lichamelijke klachten ontwikkelt
- 7 tot meer glazen vrijwel altijd veel lichamelijke en andere problemen heeft
Bij deze indeling maakt het niet uit welk soort drank u gebruikt. In bier, wijn, gedestilleerd en mix-dranken zit evenveel werkzame alcohol per standaard glas. Dit betekent dat als u een gangbaar glas gebruikt, bovenstaande richtlijn gehanteerd kan worden.
Bij ouderen is het extra belangrijk om te letten op alcoholgebruik. Ouderen worden namelijk steeds gevoeliger voor alcohol. Zij hebben minder nodig om hetzelfde effect te krijgen. Dat komt door een trager werkende stofwisseling. De afbraak van de alcohol gaat langzamer. Bij gelijkblijvende alcoholconsumptie ontstaan daardoor problemen. Halvering van het gebruik vermindert vaak de ongewenste gevolgen tot onder de risicogrens, wat een gezonde levensstijl oplevert en waarmee ook de kwaliteit van leven verbeterd of gewaarborgd blijft. Diverse onderzoeken wijzen uit dat minstens 5% van ouderen een drankprobleem heeft. Jaarlijks sterven vele honderden mensen met als doodsoorzaak drankmisbruik. Bij ouderen met drankproblemen zijn meerdere groepen te onderscheiden:
- 67% dronk al teveel voor hun zestigste levensjaar en gaat daar mee door
- een klein percentage drinkt bij vlagen teveel en stopt daarna weer, de periodieke drinkers
- een klein percentage drinkt als gevolg van een ernstige gebeurtenis, zoals het overlijden van dierbaren
- 10% van de problemen bij ouderen ontstaan door de leeftijd. Men kan door de ouderdom minder tegen alcohol en past zijn alcoholgebruik onvoldoende aan.
Alcohol en ouderen in de verslavingszorg
U kunt hier lezen wat er in tussen 1998 en 2007 is gebeurd met alcohol en ouderen in de verslavingszorg.
Langdurig overmatig alcoholgebruik door ouderen kan ernstige gevolgen hebben. Er ontstaat schade aan het lichaam die langzaam of niet meer te herstellen is. Bij een derde van acute opnames in ziekenhuizen is overmatig alcohol in het spel. Alcoholmisbruikers hebben een grotere kans in een verpleegtehuis opgenomen te worden. Ongelukken waarbij alcohol in het spel is, zoals vallen, leveren breuken op die, door de ouderdom, veel moeilijker herstellen. Alcohol en medicijnen kunnen tegen elkaar in werken of elkaar versterken. Bij medicijngebruik is het van belang dat de arts weet of en hoeveel alcohol er gedronken wordt. Veel drinken, maar ook het plotseling geheel stoppen met alcohol kan een delier veroorzaken. Medisch toezicht is dan gewenst en opname noodzakelijk.
Gevolgen
Door overmatig alcohol- en andere verslavende middelengebruik, kunnen conflicten ontstaan tussen de oudere en familieleden, vrienden en verzorgenden. Dit komt vaak doordat de omstanders bezorgd raken om het middelenmisbruik en daarover in gesprek gaan met de oudere. De oudere kan ook in een sociaal isolement raken doordat hij zijn naasten verwaarloosd of alleen maar in conflict met hen raakt. Hiernaast kan het middelenmisbruik tot mishandeling van naasten leiden, waarbij de oudere agressief wordt door het middelenmisbruik. Een ander gevolg van middelenmisbruik kunnen van financiële aard zijn.
Als naaste is het goed om alert te zijn op mogelijk middelenmisbruik. Het komt bij veel ouderen voor, terwijl ze soms helemaal niet door hebben dat ze een probleem hebben. Ze doen het gewoon om ervan te genieten. Als u het idee heeft dat er sprake is van middelenmisbruik is het goed om hierover een gesprek aan te gaan met diegene. Zo'n gesprek moet plaatsvinden vanuit een liefdevolle, niet veroordelende en bezorgde houding. Als u laat weten dat u het middelenmisbruik aankaart, omdat u zich zorgen over uw naaste maakt, kan zo'n gesprek veel betere uitkomsten hebben dan wanneer u het misbruik meteen veroordeelt. U kunt altijd naar de huisarts doorverwijzen.
Behandeling
Ouderen die teveel drinken, kunnen dat vaak zelf verminderen. Ze moeten daarvoor wel het problematisch drankgebruik erkennen. Met behulp van familie of vrienden zijn goede resultaten mogelijk. Ook is hulp van lotgenoten of maatschappelijk werk steunend. Een grote groep risicodrinkers wordt begeleid door huisartsen. De behandeling bestaat dan uit gesprekken en medicatie. Bij mensen die wonen in (verpleeg)tehuizen is het gewenst dat verzorgenden op de hoogte worden gebracht. De arts kan een rol spelen bij het minderen of stoppen.
Voorbeelden van instellingen die verslavingszorg leveren zijn:
Onderzoek
- Inventariserend onderzoek naar de kennis en praktijkervaringen rond ouderen en verslaving, Aartsen, M., & Comijs, H. (2010).
- Overzichtstudie ouderen en verslaving, Aartsen, M., Comijs, H., & Tilburg, T. van. (2010).
- Ouderen, alcohol en valincidenten. Een literatuurstudie. Baarsen, C. van. (2009).
- Factsheet Alcohol en ouderen in de verslavingszorg in Nederland (2003 - 2012), Bovens, R., et al. (2013).
- Vroegsignalering alcohol bij senioren, Bovens, R. & Weingart, S. (2011).
- Alcohol use disorders in the elderly: A brief overview from epidemiology to treatment options, Caputo, F., et al. (2012).
- LASA-rapport: Alcoholgebruik onder ouderen, Comijs, H. (2009).
- Beliefs about generic drugs among elderly adults in hospital-based primary care practices, Iosifescu, A., et al. (2008).
- Alcohol use disorders in elderly people: Redefining an age old problem in old age, O'Connell, H. (2003).
- Alcohol, dementia and cognitive decline in the elderly: A systematic review, Peters, R., Peters, J., Warner, J., Beckett, N., & Bulpitt, C. (2008).
Diagnostiek
Overige informatie
Als u meer wilt weten over middelenmisbruik kunt u hier terecht voor onder andere het bestellen van folders, het huidige cursusaanbod en links om aanvullende informatie te vinden.
Links
- Verslaafd aan jou: voor naasten van verslaafden
- Al-Anon: voor familie en vrienden van alcoholisten
- Alcoholinfo.nl
- Alcohol and drug information
- Drugs Infolijn (Nederlands)
- De Druglijn (Belgisch)
- Geneesmiddelen niet combineren met alcohol
- National Institute on Alcohol Abuse and alcoholism
- Informatie over alcohol en ouderen
- Stichting Voorkom: Christelijke organisatie voor preventie en voorlichting
- Partnership Vroegsignalering Alcohol (PVA)
Folders
Het Trimbos-instituut biedt producten aan met betrekking tot verslaving en middelengebruik.
