Mentale gezondheid van ouderen in cijfers

Mentale gezondheid is de manier waarop je je verhoudt tot jezelf en tot anderen en hoe je omgaat met de uitdagingen in het dagelijks leven. Tegelijkertijd gaat het over hoe jij en anderen in de samenleving mentale gezondheid ervaren (1).

“Het is altijd zinvol om het mentaal welbevinden te versterken”

Mentale gezondheid is meer dan de afwezigheid van klachten of psychische aandoeningen. Mentale gezondheid kan worden gezien als een samenspel tussen ‘mentaal welbevinden’ en ‘psychische problemen (2)’. Iemand met een hoog mentaal welbevinden, zonder psychische aandoeningen, heeft een goede mentale gezondheid. Maar mensen kunnen ook een laag mentaal welbevinden hebben zonder de aanwezigheid van psychische aandoeningen. Bijvoorbeeld iemand die sterk eenzaam is, maar niet voldoet aan de diagnostische criteria voor een psychische aandoening, zoals een depressieve stoornis. Een hoog mentaal welbevinden gaat niet automatisch samen met minder psychische klachten en stoornissen, maar werkt wel beschermend. Mentaal welbevinden en psychische problemen staan in wisselwerking met elkaar. Het is altijd zinvol om het mentaal welbevinden te versterken, ook wanneer er sprake is van (enige) psychopathologie (3).

Een lager mentaal welbevinden zonder de aanwezigheid van psychische aandoeningen, lijkt bij ouderen regelmatig te spelen. Over het algemeen hebben minder ouderen psychische aandoeningen dan jongeren of volwassenen (4). Onderzoek wijst tegelijkertijd uit dat het emotioneel en sociaal welbevinden bij veel ouderen gemiddeld lager is dan op jongere leeftijd (5).  Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat ouderen zich mentaal goed blijven voelen, vooral nu onze samenleving verandert door vergrijzing.

Er kunnen grote consequenties zijn van een lage mentale gezondheid op oudere leeftijd. Zo doen mensen op hogere leeftijd sneller een suïcidepoging dan op jongere leeftijd, en overlijden zij daar ook vaker aan (6). Uit voorlopige Nederlandse cijfers blijkt dat 35% van de mensen die door zelfdoding overlijden 60 jaar of ouder was (7).

“Ouderen wonen steeds langer zelfstandig thuis. Dit vraagt om extra aandacht voor hun mentale én sociale welzijn”

Langer thuis wonen

Ouderen wonen in Nederland steeds langer thuis, alleen of samen met hun partner. Deze trend is in 1996 gestart met de afschaffing van de Wet op de Bejaardenoorden. In 2015 is dit doorgezet door de afschaffing van verzorgingshuizen. Binnen de ‘participatiesamenleving’ is het idee dat ouderen deel kunnen blijven nemen aan de maatschappij. Ouderdom komt echter vaak met zowel fysieke als mentale klachten. Dit kan de maatschappelijke deelname belemmeren. Het RIVM verwacht dat er komende jaren een sterke stijging zal plaatsvinden van 65+’ers met een kwetsbare gezondheid (8). Daarom zou er meer ingezet moeten worden op preventief gezondheidsbeleid, via onder andere leefstijl.

Kosten

In 2019 werd in totaal bijna 1 miljard euro uitgegeven aan psychische stoornissen bij ouderen (9). Daar vallen niet de zorgkosten onder voor mensen met dementie of een verstandelijke beperking.