Waarom meisjes en vrouwen over tijd meer zijn gaan drinken

In dit dossier

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

E-mailadres(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail
Expertisecentrum Alcohol

Waarom zijn meisjes en vrouwen over tijd meer alcohol gaan drinken?

Historisch gezien heeft (inter)nationaal onderzoek op het gebied van alcohol(preventie) zich voornamelijk gericht op mannen. Dit is deels te verklaren doordat het alcoholgebruik bij mannen hoger ligt dan dat van vrouwen. In alle regio’s van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) drinken mannen vaker en meer dan vrouwen [1]. Dit patroon is ook bij volwassenen in 2020 in Nederland te zien. Zo drinken mannen vergeleken met vrouwen vaker wel eens alcohol, overmatig en zwaar en houden zich minder vaak aan het drinkadvies van de Gezondheidsraad: geen alcohol drinken of in ieder geval niet meer dan één glas alcohol per dag. De verschillen in overmatig en zwaar drinken tussen mannen en vrouwen over tijd (2014-2020) zijn wel kleiner geworden.

Niet alleen bij volwassenen, maar ook bij jongeren zien we internationaal een gelijk beeld. Zo zijn jongens vergeleken met meisjes in Europa en Canada vaker ooit dronken geweest [2]. Daarentegen zien we in Nederland nauwelijks verschillen in de prevalentie van het alcoholgebruik (ooit, gebruik in de afgelopen maand en binge drinken in de afgelopen maand) tussen jongens en meisjes [3]. Hoewel het alcoholgebruik bij mannen hoger is dan bij vrouwen, lijken de verschillen over tijd kleiner te worden [4, 5], zeker bij jongeren [3]. Verschillende factoren kunnen hier van invloed op zijn.

Sociale rollen

Het verschil in alcoholgebruik tussen mannen en vrouwen is deels te verklaren door verschillen in sociale- en genderrollen. In het verleden zorgde normatieve genderrollen, waarbij vrouwen voor de kinderen en het huishouden moesten zorgen, ervoor dat vrouwen in tegenstelling tot mannen niet deel konden nemen aan sociale activiteiten waar alcohol werd gedronken [6, 7]. Tegenwoordig is het meer maatschappelijk geaccepteerd dat vrouwen binnen deze genderrollen alcohol drinken. Dit blijkt ook uit marketing en reclame van alcoholhoudende dranken dat zich steeds meer richt op (huis)vrouwen [8], waarbij alcohol wordt neergezet als een beloning of een manier om met stress om te gaan [9].

De veranderende sociale rollen van vrouwen lijken ook het verschil in alcoholgebruik tussen mannen en vrouwen deels te kunnen verklaren. Tegenwoordig vervullen jongvolwassen vrouwen vaker sociale rollen die geassocieerd zijn met alcoholgebruik. Voorbeelden hiervan zijn: gaan studeren, parttime werken, single zijn, op een latere leeftijd trouwen en kinderen krijgen of bewust kinderloos blijven. Deze veranderingen in sociale rollen hebben een grotere invloed gehad op vrouwen dan op mannen en dragen bij dat vrouwen meer en vaker alcohol zijn gaan drinken over tijd [6].

Bovendien zijn ook de denkbeelden van jongvolwassenen over sociale rollen, genderrollen en het belang van religie in de afgelopen decennia sterk veranderd. Er is echter vooralsnog geen consistent bewijs dat dit ook van invloed is op veranderingen in het alcoholgebruik bij vrouwen [6].

Biologische verschillen

Er is enig bewijs dat biologische (maar niet genetische) verschillen tussen mannen en vrouwen bijdragen aan het verschil in alcoholgebruik tussen mannen en vrouwen [6, 10-12]. Vrouwen zijn vergeleken met mannen over het algemeen kleiner en lichter, hebben een lager vochtgehalte en een hoger vetpercentage. Hierdoor is alcohol in een vrouwenlichaam vergeleken met een mannenlichaam meer geconcentreerd. Het bloedalcoholgehalte (BAG), de bloedalcoholconcentratie (BAC) of het alcoholpromillage - het aantal gram pure alcohol (ethanol) per liter bloed - stijgt sneller en blijft langer hoog bij vrouwen dan bij mannen [13, 14].

Waarom is dit zorgelijk?

Het alcoholgebruik van mannen en vrouwen lijkt steeds dichter bij elkaar te komen [3]. Dit is zorgelijk, aangezien vrouwen vergeleken met mannen bij een gelijke alcoholinname een hoger risico op (gezondheids)schade lopen door hun lichaamssamenstelling en metabolisme. Zo vergroot het drinken van één standaardglas alcohol al de kans op het ontstaan van borstkanker bij vrouwen [15]. Naast een grotere kans op negatieve lichamelijke en psychische gezondheidseffecten door alcoholgebruik, ondervinden vrouwen vaker dan mannen schade door andermans alcoholgebruik in de vorm van trauma en (huiselijk) geweld [16, 17].

Een andere reden tot zorg is dat vrouwen vergeleken met mannen mogelijk meer barrières ervaren bij het vragen om hulp rondom hun alcoholgebruik. Zo ligt er vooralsnog meer sociaal stigma op het alcoholgebruik bij vrouwen [12], ondanks dat het gebruik steeds meer maatschappelijk geaccepteerd is. Ook kan een zwangerschap(swens) een barrière vormen, wanneer vrouwen zich schamen voor hun alcoholgebruik rondom de zwangerschap en de effecten hiervan op het (ongeboren) kind. Verder nemen vrouwen vaak een groter deel van de zorg voor de kinderen op zich. Dit kan leiden tot logistieke problemen indien behandelingen fysiek plaatsvinden. De angst om de voogdij over kinderen te verliezen wanneer alcoholproblematiek aan het licht komt, vormt ook een barrière. Daarnaast hangt alcoholgebruik bij vrouwen vaker samen met trauma en (huiselijk) geweld, wat iemand mogelijk liever niet wilt herbeleven. Bovendien hebben vrouwen in het algemeen minder economische mogelijkheden om hulp te zoeken [18].

Referenties

  1. World Health Organization. (2018). Global status report on alcohol and health 2018. Geraadpleegd van https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/274603/9789241565639-eng.pdf?ua=1.
  2. World Health Organization. (2020). Spotlight on adolescent health and well-being. Findings from the 2017/2018 Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) survey in Europe and Canada. International report. Volume 1. Key findings. Geraadpleegd van https://www.euro.who.int/en/health-topics/Life-stages/child-and-adolescent-health/health-behaviour-in-school-aged-children-hbsc/publications/2020/spotlight-on-adolescent-health-and-well-being.-findings-from-the-20172018-health-behaviour-in-school-aged-children-hbsc-survey-in-europe-and-canada.-international-report.-volume-1.-key-findings.
  3. Rombouts, M., Van Dorsselaer, S., Scheffers - van Schayck, T., Tuithof, M., Kleinjan, M., & Monshouwer. K. (2020). Jeugd en riskant gedrag 2019. Kerngegevens uit het Peilstationsonderzoek Scholieren. Utrecht: Trimbos-instituut. Geraadpleegd van https://www.trimbos.nl/wp-content/uploads/sites/31/2021/09/af1767-jeugd-en-riskant-gedrag-2019.pdf.
  4. Tuithof, M., Mujcic, A. & Monshouwer, K. (2022). Factsheet ‘Veranderingen in alcoholgebruik bij volwassenen in Nederland in de periode 2014-2020. Verschillen naar geslacht, leeftijd, opleiding en migratieachtergrond. Utrecht: Trimbos-instituut. Geraadpleegd van https://www.trimbos.nl/aanbod/webwinkel/af1974-veranderingen-in-alcoholgebruik-bij-volwassenen-in-nederland-in-de-periode-2014-2020
  5. Bratberg, G. H., C Wilsnack, S., Wilsnack, R., Håvås Haugland, S., Krokstad, S., Sund, E. R., & Bjørngaard, J. H. (2016). Gender differences and gender convergence in alcohol use over the past three decades (1984–2008), The HUNT Study, Norway. BMC public health, 16(1), 1-12.
  6. Keyes, K. M., Platt, J., Rutherford, C., Patrick, M. E., Kloska, D. D., Schulenberg, J., & Jager, J. (2021). Cohort effects on gender differences in alcohol use in the United States: How much is explained by changing attitudes towards women and gendered roles?. SSM-population health, 15, 100919.
  7. Greenfield, T. K., & Room, R. (1997). Situational norms for drinking and drunkenness: trends in the US adult population, 1979–1990. Addiction, 92(1), 33-47.
  8. Atkinson, A. M., Meadows, B. R., Emslie, C., Lyons, A., & Sumnall, H. R. (2022). ‘Pretty in Pink’and ‘Girl Power’: An analysis of the targeting and representation of women in alcohol brand marketing on Facebook and Instagram. International Journal of Drug Policy, 101, 103547.
  9. Harding, K. D., Whittingham, L., & McGannon, K. R. (2021). #sendwine: An analysis of motherhood, alcohol use and #winemom culture on Instagram. Substance Abuse: Research and Treatment, 15, 11782218211015195.
  10. Frezza, M., di Padova, C., Pozzato, G., Terpin, M., Baraona, E., & Lieber, C. S. (1990). High blood alcohol levels in women: the role of decreased gastric alcohol dehydrogenase activity and first-pass metabolism. New England Journal of Medicine, 322(2), 95-99.
  11. Erol, A., & Karpyak, V. M. (2015). Sex and gender-related differences in alcohol use and its consequences: Contemporary knowledge and future research considerations. Drug and alcohol dependence, 156, 1-13.
  12. Wilsnack, R. W., Vogeltanz, N. D., Wilsnack, S. C., & Harris, T. R. (2000). Gender differences in alcohol consumption and adverse drinking consequences: cross‐cultural patterns. Addiction, 95(2), 251-265.
  13. Ward, R. J., & Coutelle, C. H. (2003). Women and alcohol susceptibility: could differences in alcohol metabolism predispose women to alcohol-related diseases?. Archives of Women’s Mental Health, 6(4), 231-238.
  14. Lieber, C. S. (2000). Ethnic and gender differences in ethanol metabolism. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 24(4), 417-418.
  15. World Cancer Research Fund. Alcoholic drinks and the risk of cancer. In Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective (WCRF, 2018).
  16. McCaul, M. E., Roach, D., Hasin, D. S., Weisner, C., Chang, G., & Sinha, R. (2019). Alcohol and women: A brief overview. Alcoholism, clinical and experimental research, 43(5), 774.
  17. 17. Stanesby, O., Callinan, S., Graham, K., Wilson, I. M., Greenfield, T. K., Wilsnack, S. C., ... & Laslett, A. M. (2018). Harm from known others' drinking by relationship proximity to the harmful drinker and gender: a meta‐analysis across 10 countries. Alcoholism: clinical and experimental research, 42(9), 1693-1703.
  18. 18. McCaul, M. E., Roach, D., Hasin, D. S., Weisner, C., Chang, G., & Sinha, R. (2019). Alcohol and women: A brief overview. Alcoholism, clinical and experimental research, 43(5), 774.