Hoe effectief is de preventie van middelengebruik bij jongeren in risicosettingen?
Zijn interventies ter preventie van problematisch genotmiddelengebruik onder jongeren in justitiële jeugdinrichtingen, de residentiële jeugdzorg en speciaal onderwijs effectief? Het Trimbos-instituut voerde hier een systematische literatuurstudie naar uit en inventariseerde tevens het aanbod van interventies in Nederland.
Uit eerder onderzoek is bekend dat middelengebruik veel vaker voorkomt onder jongeren in het speciaal onderwijs, de residentiële jeugdzorg (RJZ) en in justitiële jeugdinrichtingen (JJI) dan onder jongeren in het reguliere middelbaar onderwijs. In het speciaal onderwijs voor jongeren met gedragsproblemen rookt 46.6% dagelijks (vs. 12 % in het regulieronderwijs), drinkt 40% fors (vs. 30%), heeft 54.1% ooit cannabis gebruikt (vs. 30%), en 31.0% enigerlei harddrugs (vs. 7% in het regulier onderwijs). In JJI’s (voorafgaand aan verblijf) en de RJZ zijn deze verschillen vergelijkbaar of nog groter.
Weinig onderzoek
Uit de door onderzoekers van het Trimbos-instituut uitgevoerde internationale literatuurstudie blijkt dat er maar weinig programma’s op hun effectiviteit onderzocht zijn en dat het aanbod van onderzochte interventies in Nederland laag is. Het is daarom van belang programma’s te ontwikkelen en te onderzoeken voor deze groep jongeren met een verontrustend hoog middelengebruik.
Resultaten
Voor het speciaal onderwijs werd in de internationale literatuur van drie programma’s informatie gevonden over hun effectiviteit. Géén van deze interventies wordt toegepast in Nederland. In Nederland ontwikkelde programma’s zoals ‘De Cannabisshow’ en ‘De Gezonde School en Genotmiddelen’ (die niet of nauwelijks onderzocht zijn op effectiviteit) worden op zeer beperkte schaal ingezet in het speciaal onderwijs.
Voor jongeren binnen de residentiële jeugdzorg (RJZ) is één programma gevonden: Residential Students Assistance Program (RSAP), welke niet in Nederland wordt aangeboden. Daarnaast is er een RCT gedaan naar de effectiviteit van Multidimensional Treatment Foster Care (MTFC), een alternatieve behandeling voor plaatsing in de RJZ. MTFC leidde na 18 maanden tot minder tabak- en cannabisgebruik. MTFC wordt momenteel in Nederland onderzocht op effectiviteit. In Nederland wordt in de residentiële jeugdzorg het programma ‘Open en Alert’ aangeboden. Het is gericht op professionals en niet onderzocht op effectiviteit.
Naar preventie van genotmiddelengebruik in justitiële jeugdinrichtingen is internationaal weinig onderzoek gedaan. De onderzochte programma’s worden niet in Nederland aangeboden. In Nederland worden enkele programma’s aangeboden die door het NJI zijn beoordeeld als ‘theoretisch goed onderbouwd’, zoals Open en Alert, Brains 4 Use, EQUIP en Doen Wat Werkt. Geen van deze programma’s zijn met behulp van een controlegroep onderzocht op effectiviteit betreffende middelengebruik.
De resultaten van het onderzoek worden gepresenteerd op het Forum Alcohol en Drugs Onderzoek (FADO) op 13 november, te Utrecht.
Download het rapport Preventie van problematisch genotmiddelengebruik onder jongeren in risicosettingen.
Meer informatie
Evelien Vermeulen-Smit evermeulen@trimbos.nl
Meer over dit thema
Contact
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de persvoorlichters:
Marjan Heuving,
tel +31 (0)30 – 2971(138)
Laila Zaghdoudi,
tel +31 (0)30 – 2959(382)