Sociale determinanten van mentale gezondheid: “Een stabiel inkomen draagt bij aan mentale gezondheid”

Mentale gezondheid is afhankelijk van verschillende factoren waarin iemand leeft en opgroeit. Dit noemen wij sociale determinanten. In opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft het Trimbos-instituut een kennissynthese uitgevoerd met het doel om in kaart te brengen welke sociale determinanten belangrijk zijn voor mentale gezondheid en welke maatregelen en interventies gericht op sociale determinanten de mentale gezondheid kunnen beïnvloeden.

Daarnaast was het van belang om te inventariseren welke sociale determinanten al goed in de wetenschappelijke literatuur besproken zijn en welke interventies het sterkste effect hebben op uitkomstmaten van mentale gezondheid. Er is in het verleden vooral onderzoek gedaan naar individuele factoren die van invloed zijn op mentale gezondheid, zoals verschillende vormen van behandeling. Die zijn belangrijk, maar daardoor weten we nog te weinig over interventies die ingrijpen op omgevingsfactoren, zoals inkomen of huisvesting, en hoe deze mentale gezondheid beïnvloeden. Daar liggen echter juist wel aangrijpingspunten voor beleid en interventies.

De invloed van werk en inkomen

Eén van de belangrijkste bevindingen van de kennissynthese is dat er sterk bewijs bestaat voor de invloed van werk en inkomen op mentale gezondheid. Jeroen van Baar, wetenschappelijk medewerker en een van de auteurs van de kennissynthese: “In de wetenschap kun je vaak alleen statistische samenhang ontdekken tussen twee dingen, zonder dat je weet of het een nu het ander beïnvloedt of andersom. Maar in het geval van armoede blijkt uit studies uit meerdere landen dat een verandering in inkomen echt een verandering in mentale gezondheid kan veroorzaken – vooral bij mensen die rond de armoedegrens leven.”

Zulke inzichten kunnen op termijn helpen om de invloed van bijvoorbeeld nieuwe toeslagen op mentale gezondheid te voorspellen. En dat maakt het mogelijk om de invloed op mentale gezondheid mee te wegen tijdens het maken van beleid op domeinen die we niet snel met gezondheid associëren, zoals werkgelegenheid en ruimtelijke ordening.

Kanttekening bij de bevindingen is dat resultaten uit het buitenland niet één op één te vertalen zijn naar de Nederlandse situatie. Daarnaast is er aanvullend onderzoek nodig om andere sociale determinanten van mentale gezondheid beter te begrijpen. Jeroen: “Veel van de studies die door het team van Trimbos werden geanalyseerd boden relatief zwak bewijs voor de invloed van sociale determinanten, omdat veel studies zo waren opgezet dat je juist geen oorzakelijk verband kunt aantonen. Dat laat ook zien hoe moeilijk het is om dit onderwerp echt goed te bestuderen.”

De eerste stap

Deze kennissynthese is een eerste stap naar een begrip van wat belangrijk is wanneer het gaat om sociale determinanten van mentale gezondheid. Maar ook belicht het waar er nog gaten in kennis zitten en welke aangrijpingspunten er zijn voor beleid en praktijk. Laura Shields-Zeeman, programmahoofd mentale gezondheid en een van de auteurs van deze kennissynthese: “Het is belangrijk om te weten waar de wetenschappelijk bewijs voor is, zodat het mogelijk wordt om passende beleidsmaatregelen, interventies en strategieën te ontwikkelen of bestaande initiatieven te versterken.’’

Tot slot hebben is er in deze kennissynthese ook een voorzet gedaan voor een analyse van de sociale determinanten van problematisch middelengebruik. Laura: “Het is een van onze doelen om de komende jaren meer te weten te komen over hoe deze overlappen met de determinanten van mentale gezondheid, omdat de samenhang tussen mentale gezondheid en middelengebruik erg belangrijk is voor beleid en de praktijk. Door onze expertise op beide gebieden heeft het Trimbos-instituut een goede positie om dit belangrijke onderwerp verder uit te werken.”

> Bekijk hier de kennissynthese