Zwangerschap en postpartum depressie
In Nederland krijgen naar schatting jaarlijks ruim 23.000 vrouwen rondom de bevalling of zwangerschap een depressie. Een postpartum depressie (in de volksmond bekend als postnatale depressie) is daarmee de meest voorkomende aandoening bij nieuwe moeders.
Vragen?
Heb je een vraag?
MentaalVitaal.nl geeft informatie, advies en verwijst door bij al je vragen over mentale gezondheid. Van dip tot depressie. Ga naar de website of bel met 0900-1994 (10 cent/minuut + de kosten van je mobiele telefoon).
Symptomen
De symptomen van een postpartum depressie zijn hetzelfde als een reguliere depressie. De depressie is echter gekoppeld aan de zwangerschap of de bevalling. Symptomen die kunnen voorkomen zijn onder andere:
- somberheid
- nergens zin in hebben
- waardeloos voelen
- teveel of juist te weinig eten
- slecht slapen
- onrustig of juist geremd gedrag
- vermoeidheid
- moeite met concentreren
- moeite met beslissingen nemen
- gedachte aan dood en/of suïcide
Postnataal of postpartum?
Postnatale depressie en postpartum depressie worden als termen vaak door elkaar gebruikt. De term postpartum slaat op de gesteldheid van de moeder, ‘na de bevalling’. Postnataal is meer gefocust op de gezondheid van de baby, ‘na de geboorte’. De juiste term is postpartum depressie, omdat we het over de gesteldheid van de moeder hebben. In de volksmond wordt echter vaker ‘postnatale depressie’ gebruikt.
Risicofactoren
Individuele kwetsbaarheid
Vrouwen met een chronische lichamelijke ziekte of psychische klachten (waaronder een eerdere depressie), vrouwen met een licht verstandelijke beperking en vrouwen waarbij sprake is van middelenmisbruik hebben een grotere kans om een depressie te ontwikkelen dan vrouwen die dat niet hebben.
Erfelijkheid
Kinderen van ouders die ooit een (postpartum) depressie hebben gehad, hebben bijna driemaal zoveel kans op een depressie dan kinderen van ouders zonder depressie.
Sociale omgevingsfactoren
Vrouwen die laag opgeleid zijn of geen betaalde baan hebben, hebben een grotere kans op een depressie dan hoger opgeleiden en vrouwen die wel een betaalde baan hebben. Dat geldt ook voor vrouwen die weinig sociale steun krijgen en vrouwen die alleenstaand ouderschap hebben.
Leeftijd
Uit onderzoek blijkt dat vrouwen tussen de 18-24 jaar een grotere kans hebben om een depressie te krijgen.
Levensgebeurtenis
Ingrijpende levensgebeurtenissen zoals een verhuizing, een traumatische ervaring (bijvoorbeeld mishandeling, verwaarlozing) en verlieservaringen (bijvoorbeeld miskraam, scheiding, de dood van een ouder, verlies van werk) vergroten de kans op een depressie.
Factoren rondom de bevalling
Factoren die voor, tijdens of na de bevalling kunnen bijdragen aan het ontstaan van een postpartum depressie (perinatale factoren) zijn onder andere: een ongeplande of ongewenste zwangerschap; tienermoeder zijn; hoge mate van stress of angst tijdens de zwangerschap of tijdens de bevalling; complicaties tijdens de zwangerschap, de bevalling of de kraamtijd; vroeggeboorte of ziekte van het kindje; en het stoppen met antidepressiva tijdens de zwangerschap.
Beschermende factoren
Goede lichamelijke gezondheid
Een goede lichamelijke gezondheid heeft niet iedereen in de hand. Maar bijvoorbeeld gezond eten, niet roken, geen alcohol drinken en voldoende bewegen werkt beschermend. Bewegen kan goed werken bij het tegengaan van een depressie en wordt daarom vaak geadviseerd bij de behandeling van een depressie.
Sociale participatie
Voor een net bevallen moeder lijkt de wereld vaak erg klein. Ze kan zich daardoor niet lekker in haar vel voelen, een gevoel dat ook bij een depressie hoort. Ondanks dat een moeder alles betekent voor haar baby is het belangrijk voor een vrouw om tijdens haar verlof onder de mensen te komen en leuke activiteiten te ondernemen.
Sociale steun in de omgeving
De kans op een depressie is kleiner als een vrouw bij anderen terecht kan voor steun (waaronder mantelzorg na de bevalling) en samen leuke activiteiten kan ondernemen.
Zelfwaardering
Als een vrouw positief over zichzelf denkt, zorgt ze beter voor zichzelf en staat sterker in haar schoenen. Dit voorkomt hopeloze en depressieve gevoelens.
Gevoel van controle
Een vrouw is zelfverzekerder als ze het gevoel heeft controle te hebben over haar leven. Naarmate dit gevoel sterker is, is de kans op depressieve klachten kleiner.
E-learnings: preventie postpartum depressie
Het tijdig signaleren van (beginnende) depressieve klachten is de eerste stap bij het voorkomen van een postpartum depressie. Wij hebben in samenwerking met professionals twee e-learnings ontwikkeld die hierbij kunnen helpen:
Preventie postpartum depressie
In deze e-learning voor verloskundigen, jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen leert u wat een postpartum depressie is, hoe u het signaleert en welke stappen u kunt ondernemen.
Signaleren postpartum depressie
In deze e-learning voor kraamverzorgenden leert u wat een postpartum depressie is, hoe u het signaleert en bespreekbaar maakt met de kraamvrouw. Ook leert u welke stappen u kunt ondernemen. Deze e-learning is ontwikkeld in samenwerking met KennisCentrum Kraamzorg (KCKZ).
Project: depressiepreventie aanstaande en pas bevallen moeders
Preventie project
In samenwerking met diverse partijen zijn we gestart met een landelijk project gericht op de preventie van depressie bij aanstaande en pas bevallen moeders (2019-2021). Dit project maakt onderdeel uit van het Meerjarenprogramma Depressiepreventie (MJP) van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Met het MJP wil VWS vooral dat de keten van bewustwording, signalering, bespreken, verwijzen en toeleiden naar (preventieve) interventies wordt versterkt.
Verbetering samenwerking
Het doel van dit project is het verbeteren van de samenwerking in de geboortezorgketen. Hierbij moeten depressieve klachten bij aankomende en pas bevallen moeders tijdig gesignaleerd worden. Ook moeten deze vrouwen met depressieve klachten naar de juiste behandeling of begeleiding worden toegeleid en ondersteund.
Samenwerkingspartijen
Dit project voeren we uit samen met:
- GGD Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio Nederland (GGD GHOR Nederland)
- Academische Werkplaats Jeugd in Twente (AWJT)
- Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV)
- Nederlandse Centrum Jeugdgezondheid (NCJ)
Preventie project
In samenwerking met diverse partijen zijn we gestart met een landelijk project gericht op de preventie van depressie bij aanstaande en pas bevallen moeders (2019-2021). Dit project maakt onderdeel uit van het Meerjarenprogramma Depressiepreventie (MJP) van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Met het MJP wil VWS vooral dat de keten van bewustwording, signalering, bespreken, verwijzen en toeleiden naar (preventieve) interventies wordt versterkt.
Fase 2: deskundigheid
Ter bevordering van de deskundigheid wordt onder andere de e-learning ‘Preventie postpartum depressie’ voor verloskundigen en JGZ aangevuld met informatie over gegevensoverdracht. De e-learning wordt vervolgens gebruikt bij het derde onderdeel: regionale ketenaanpak. Daarnaast wordt er een leertoets voor jeugdartsen ontwikkeld zodat de e-learning geaccrediteerd kan worden voor jeugdartsen.
Fase 3: regionale ketenaanpak
In fase 3 richten we ons op het ondersteunen van professionals bij het regionaal versterken van de ketenaanpak en organiseren van goede begeleiding van jonge moeders naar de juiste behandeling. In deze fase helpt een team van experts lokale teams bij het ontwikkelen van een goed functionerend zorgpad. Hiermee worden de eerste stappen gezet in de verbetering van de zorg in de pre- en postnatale setting voor aanstaande- en pas bevallen moeders.
Voor aanstaande en pas bevallen moeders
Op de website mentaalvitaal.nl kunnen aanstaande en pas bevallen moeders informatie vinden over ‘postnatale depressie’. Als professional kunt u uw cliënten naar deze website doorverwijzen. Er wordt onder andere uitgelegd wat een ‘postnatale depressie’ is, wat de symptomen zijn, en wat ze er zelf aan kan doen. Daarnaast staan er op mentaalvitaal.nl veel tips, informatie en oefeningen om met mentale gezondheid aan de slag te gaan. Hieronder staan nog enkele apps die informatie geven.
WellMom app: blijf positief tijdens en na je zwangerschap
De app WellMom heeft als doel om de mentale veerkracht te vergroten en om depressieve klachten bij zwangere en pas bevallen vrouwen te voorkomen en te verminderen.
Producten
Monitor Middelengebruik & Zwangerschap 2021
Lees meer >
Monitor Middelengebruik en Zwangerschap 2021
Lees meer >
E-learning Rookvrije Ouders
Lees meer >
